سلامت نیوز : «مینو محرز» رئیس مركز تحقیقات ایدز كشور از ورود ایران به موج چهارم ایدز خبر می‌دهد. موجی تركیبی كه از راه جنسی و تزریقی مبتلایان به این بیماری دردناك را افزایش می‌دهد. او بیش از هرچیزی روی آموزش مداوم ایدز در وزارت آموزش و پرورش و صدا و سیما تأكید می‌كند. آموزش و پرورشی كه تاكنون نتوانسته نقش مثبتی در جلوگیری از اعتیاد دانش‌آموزان داشته باشد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ؛ این وزارتخانه سال گذشته حتی حاضر نبود درباره شیوع اعتیاد در میان دانش‌آموزان صحبت كند و هماره ورود مطبوعات به این مقوله را نقد می‌كرد. این درحالی بود كه آمارهای رسمی، شمار دانش‌آموزان معتاد شناسایی شده پیش از 8 ساله گذشته را 30 هزار نفر اعلام كرده بود. او وزیردولتی بود كه روز ایدز را در میان بهت همگان از <تقویم> خط زد. بیماری كه به گفته حسن هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشكی با پنهانكاری تبدیل به یك تابو شده تا همچنان قربانی بگیرد. با این وجود فشارها باعث شد تا از دو سال پیش ایدز راهی به درس زیست شناسی دانش‌آموزان اول دبیرستان پیدا كند. هرچند دبیران این دوره از جمله «محمدرضا نیك نژاد» اعتقاد دارند آنچه در این كتاب به دانش‌آموزان ارائه می‌شود،اطلاعی درباره چگونگی جلوگیری از ابتلا به این بیماری مهلك به آنها نمی‌دهد.
كتابی كه در آخرین برگ آن به معلم گوشزد می‌شود طرح سؤال درباره ایدز مجاز نیست! مسأله ایدز درحالی به صورت ناقص به دبیرستان راه یافته كه كاهش سن اعتیاد در میان كودكان و نوجوانان بسیاری را به این نتیجه رسانده كه ایدز باید به كتب سطوح پایین‌تر هم برود البته به گونه‌ای كه بتواند مخاطب را از خطر بیماری ایذر آگاه كند. اما این سؤال هم بی‌پاسخ می‌ماند كه جامعه ایران تا چه زمانی می‌خواهد هزینه پنهانكاری درباره پدیده‌های اجتماعی را بدهد؟
محرك‌های مرگ آور
مینو محرز می گوید: < اكثر جوانان زمانی كه به ما مراجعه می‌كنند مواد محرك را نمی‌شناسند بلكه فقط این مواد را عاملی نشاط‌آور می‌دانند. > هرچند «طه طاهری» قائم‌مقام(دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر) آمارهای تلخی از شناسایی كودكان معتاد پنج ساله می‌دهد. اما تأكید می‌كند كه آمار این كودكان زیاد نیست؛ <كودكانی معتاد در مناطق آلوده حضور دارند كه سن و سال برخی از آنها به ۵ و ۷ سال هم می‌رسد.> او اما یك مسأله دیگر را هم می‌گوید: «كودكان معتاد در ایران دارای والدین معتاد هستند كه در جمع آنها معتاد شده‌اند.» چند ماه پیش عكسی از یك خانواده روستایی در كرمانشاه روی سایت‌های خارجی رفت كه در آن، خانواده و كودكان چند ساله در كنار هم مواد مخدر می‌كشیدند. مجلسی خانوادگی كه در آن بزرگتر‌ها ساقی كودكان چند سالهای شده بودند كه نمی‌دانستند سرنوشت آنها با دود غلیظ اعتیاد گره خورده است. مسأله وقتی حادتر می‌شود كه عبدالرضا رحمانی فضلی دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر از درگیری مستقیم 6 میلیون نفر در كشور با مواد مخدر خبر می‌دهد. سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشكی نیز نسبت به شیوع 40 برابری ابتلا به ایدز در كودكان كار هشدار می‌دهد و می‌گوید: «در ایران چرخه انتقال عفونت از تزریقی به رفتار پرخطر جنسی تغییر كرده است.»
برنامه‌هایی كه رنگ باخت
دولت دهم تنها روز ایدز را از تقویم ملی خط نزد، بلكه برنامه‌هایی كه باید برای كاهش آسیب‌ها اجرا می‌كرد را نیز كنار گذاشت. مینو محرز كمرنگ شدن برنامه‌های كاهش آسیب‌ها را باعث ایجاد موج چهارم ایدز در میان معتادان می‌داند.
محرز وضعیت را بسیار نگران‌كننده توصیف می‌كند و می‌گوید: «برنامه‌هایی كه در سالهای قبل با عنوان نصب دستگاه‌های خودپرداز لوازم پیشگیری مطرح بود باید مجدداً فعال شوند.
كاهش آسیب به معنی دادن وسایل پیشگیری این بیماری از راه جنسی و توزیع سرنگ به صورت مجانی است.> مسأله‌ای كه هاشمی هم روی آن تأكید می‌كند. محرز همچنین می‌گوید< این‌كه فقط متادون به معتادان بدهیم دیگر جوابگو نیست چرا كه در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی، بچه‌های خوب و بد مطرح نیستند.> هرچند خوراندن متادون به معتادان برای ترك اعتیاد خود جای سؤال بسیاری دارد. بسیاری از متادون به عنوان یك مواد مخدر یاد می‌كنند و احتمال می‌دهند كه متادون هم همان مسیری را در پیش بگیرد كه پیشتر «هروئین» رفته بود.
در گذشته هم تبلیغات فراوان و گوشخراش كشف یك داروی جدید درمان قطعی و آسان اعتیاد و همچنین بیماری‌های اعصاب و روان، همه اروپا و سپس دنیا را فرا گرفته بود، در حالی كه آن داروی جادویی چیزی نبود جز «هروئین». توزیع بی‌رویه آن در میان بیماران، تبلیغات فراوان برای مصرف آن و یادآوری این نكته كه تنها راهكار قطعی درمان اعتیاد است، موجب رواج یكی از كشنده‌ترین مخدرهای دنیا شد كه همه جوره (خوراكی، تدخینی، مشامی و تزریقی) قابل مصرف است؛ اشتباهی كه بعد‌ها خود محققان به آن اعتراف كردند.
كتاب زیست شناسی اول دبیرستان
محمدچینیان مدیر كل دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش می‌گوید كه در كتاب زیست شناسی دانش‌آموزان اول دبیرستان در فصلی با عنوان «سلامت و بیماری»، تعریف ایدز، تاریخچه ایدز در ایران، راههای ورود ویروس به بدن و دلیل ایجاد نقص در ایمنی بدن، نشانه‌های ایدز، تشخیص اچ‌آی‌وی، درمان، سلامت رفتاری و راههای پیشگیری، مطرح شده است.
آن طور كه او می‌گوید وزارت آموزش و پرورش با همكاری صندوق جهانی و سایر دستگاه‌ها در دو برنامه پنج ساله فعالیت‌هایی را برای تحقق اهداف برنامه ملی استراتژیك مبارزه با ایدز آغاز كرده است. چینیان از تهیه كتابچه پیشگیری از ایدز برای دانش‌آموزان دبیرستانی، پیش‌دانشگاهی و فنی و حرفه‌ای در سال ۱۳۹۲ خبر می‌دهد اما این كتابچه فقط در ۱۱ استان كشور توزیع شده است.
او می‌گوید این 11 استان نیازمند توجه بیشتری بوده‌اند. البته نامی از این استان ها نمی‌برد.بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت ایران تعداد مبتلایان شناسایی شده تا اول مهر ماه بیش از ۲۷ هزار نفر است. آمار واقعی مبتلایان به این ویروس در كشور90 هزار نفر برآورد شده است كه نسبت به سال ۱۳۸۰، حدود ۹ برابر افزایش یافته است.
ایدز از طریق هوا منتقل نمی‌شود
هرچند ورود ایدز به كتب درسی باعث امیدواری بسیاری به برخورد واقعی با یك بیماری مهلك كه در فرهنگ ما «جرم» تلقی می‌شود شده اما خبرهای رسیده از دبیرستان‌های كشور می‌گوید در فصل هفتمی كه به ایدز اختصاص داده شده، در مورد پیشگیری هیچ اطلاعی به دانش‌آموز نمی‌دهد. به گفته محمدرضا نیك‌نژاد به نظر می‌رسد صحبت از ایدز در این كتاب درسی تنها یك رفع مسئولیت و راهی برای كاهش فشارها به آموزش وپرورش در این زمینه بوده است. درحالی كه وزیر بهداشت ادامه پنهانكاری ها در مواجهه با بیمارن مبتلا به ایدز را باعث افزایش ابتلا به این بیماری می‌داند و بر لزوم آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح در مورد آن تأكید دارد، اما آنچه درباره ایدز به مدارس راه یافته هیچ كمكی به پیشگیری آن نمی‌كند. به گفته نیك‌نژاد در صفحات مربوط به بیماری ایدز هیچ اشاره‌ای به روش‌های پیشگیری از این بیماری نشده و تنها به راههای انتقال ایدز و علائم این بیماری پرداخته شده است. او می‌گوید دو سال است كه این مباحث به كتاب زیست‌شناسی سال اول متوسطه وارد شده اما چیزی جز بحث‌های ناكارآمد نیست.
به گفته نیک نژاد: «در فصل آخر كتاب زیست‌شناسی سال اول متوسطه فصلی به نام سلامتی و بیماری در۲۰ صفحه وجود دارد كه اعتیاد ۴ صفحه و ایدز ۶ صفحه از آن را به خود اختصاص داده است.» او به یك نكته دیگر هم اشاره می‌كند. در صفحات ابتدایی آخرین فصل كتاب زیست اول دبیرستان آمده كه طرح سؤال از این بخش در آزمون‌های پایانی مجاز نیست. با توجه به درج این جمله در ابتدای صفحات مربوط به ایدز، كلاس‌های شلوغ و صحبت در رابطه با این بیماری كه به مسائل جنسی نیز ربط پیدا می‌كند معلم ترجیح می‌دهد كه اصلاً وارد چنین بحثی نشود.
نیك‌نژاد می‌گوید مؤلفان این كتاب تنها زحمت كشیده‌اند و براساس پژوهش‌های انجام گرفته نوشته‌اند كه ایدز از راه هوا، غذا، گزش حشرات، صحبت كردن، روبوسی، بزاق و ادرار منتقل نمی‌شود:«این درحالی است كه در صفحات مربوط به بیماری ایدز در این فصل هیچ اشاره‌ای به روش‌های پیشگیری از این بیماری نشده و تنها به راههای انتقال ایدز و علائم این بیماری پرداخته شده است.» او تأكید می‌كند دانش‌آموزان باید راههای پیشگیری از ایدز را آموزش ببینند. آموزش پرورش درحالی در حد رفع تكلیف وارد ماجرا می‌شود كه وزیر بهداشت با انتقاد از نوع برخورد با بیماری ایدز می‌گوید: «سالها سخن گفتن از ایدز در رسانه‌های جمعی را اجازه نمی‌دادیم. امروز نیز به دلیل توسل به روش‌های غیرعلمی برای تبلیغ روش‌های پیشگیری از این بیماری و كنترل آن، اغلب مردم از این بیماری وحشت دارند و این تصویری است كه با رسانه‌ها در ذهن مردم و فكر مردم نشانده‌ایم.»
به گفته او اطلاعات نادرست بعضاً سبب می‌شود كه ایدز با هنجارهای رفتاری گره خورده و در نهایت به تابو تبدیل شود.هاشمی می‌گوید: «پنهانكاری دسته جمعی میان مبتلایان به دلیل نگاه منفی در افكار عمومی و توسعه روابط پرخطر از سوی دیگر سبب شده كه در طول 11 سال آمار ایدز در كشور به 9 برابر افزایش یابد.» آمارهای «انجمن حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی مركز البرز» نشان می‌دهد كه زنان سرپرست خانواری كه این انجمن تحت حمایت قرار داده بعد از مرگ همسرانشان متوجه شده‌اند، كه همسرشان مبتلا به ایدز بوده است. البته مسأله دیگری هم وجود دارد كه اجازه نمی‌دهد آمار واقعی ناشی از مرگ و میر در ایران خود را نشان بدهد و آن ثبت مرگ افراد به علت ایست قلبی است.
ایدز بالاتر از تورم
به گفته هاشمی با كمی اغماض می‌توان گفت این بیماری سالانه حدود 80 درصد افزایش داشته است، یعنی خیلی بیشتر از اعداد و ارقام مربوط به تورم، افزایش قیمت مسكن و غیره. این در حالی است كه بحران‌ها در مورد تورم، افزایش قیمت مسكن و... را به راحتی در رسانه‌ها عنوان می‌كنیم اما در مورد درصد ابتلا به ایدز پنهانكاری بسیاری داشته‌ایم.او اعتقاد دارد كه بیشتر از تلاش برای كشف دارو و درمان ایدز، لازم است همت جمعی برای یافتن راهكارهایی برای كنترل پیشرفت این بیماری و كند شدن سیر ابتلای آن داشته باشیم:«برخلاف درمان، راههای انتقال این بیماری بسیار سریع شناسایی شدند و تستهای تشخیص كشف شدند.ما نیز با تأخیر زیادی توانستیم این مباحث را در كشور اجرایی كنیم گرچه متأسفانه هنوز امكانات به صورت كامل در دسترس نیست.»
از بسترهای اجتماعی كنترل ایدز غافلیم
هاشمی با تأكید بر لزوم استفاده از بسترهای اجتماعی به منظور كنترل بیماری ایدز می‌گوید: «تجربه عموم مردم در مواجهه با ایدز بسیار كم و این موضوع به پنهانكاری وسیع بیماران دامن می‌زند تا زمانی كه این تابو شكسته نشود كنترل روند صعودی ایدز میسر نخواهد شد و با پاك كردن صورت مسأله مشكلاتمان افزوده شده است.» او اعتقاد دارد ابتلا به ایدز به رفتارهای پنهان مردم بویژه رفتارهای پرخطر جنسی در نوجوانان و جوانان، مصرف مواد مخدر تزریقی و محرك‌ها مربوط می‌شود، بنابراین باید نظارت‌ها و اطلاع رسانی‌ها دقیق و شفاف باشند و ارائه خدمات استمرار داشته باشد.
توسعه قارچ‌گونه ایدز
هاشمی خبر تلخ دیگری هم می‌دهد. كمپ‌های اعتیادی كه قرار است معتادان را از چنگال اعتیاد نجات بدهد خود یكی از محل‌های توسعه اعتیاد است.
زندان‌ها هم همین نقش تلخ را بازی می‌كنند. آمارهای انجمن حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی مركز البرز هم این مسأله تأیید می‌كند. آنها یك نكته را گوشزد می‌كنند كه باعث می‌شود شمار زنان بیگناه مبتلا به ایدز افزایش یابد. زنانی كه در ملاقات شرعی با همسران خود در زندان‌ها مبتلا می‌شوند. بیماری كه می‌تواند پس از ابتلای مادر از طریق مادر جنین را هم آلوده كند.
زنانی كه بعد از ابتلا مجبور می‌شوند حتی بیماری خود را از خانواده و بستگان درجه یك پنهان كنند. یعنی ایدزی كه از یك همسر معتاد به آنها رسیده نه تنها همسرشان را می‌كشد كه با انتقال بیماری به آنها، خانواده و اطرافیان را هم از آنها دور می‌كند. اما مشكل فقط ترس اطرافیانی كه از اصل ماجرا خبر دارند نیست بلكه نگاه بد جامعه به مبتلایان به ایدز از دیگر عواملی است كه آنها را اذیت می‌كند. همه این خطرها از سمت زندانی‌هایی می‌آید كه مسئولان تا چند سال پیش كلاس‌های مشاوره‌ای برای‌شان می‌گذاشتند تا با خطرات محیطی كه در آن زندگی می‌كنند، آشنا شوند. اما این كلاس‌ها هم در دولت گذشته برچیده شد.
آن طور كه وزیر بهداشت می‌گوید: «در ایران چرخه انتقال عفونت از روش مواد مخدر تزریقی به انتقال از طریق تماس جنسی پرخطر تغییر یافته است. هرچند در زمینه انتقال این بیماری از طریق اعتیاد تزریقی در دوره‌ای نتایج خوبی در كاهش آمارها داشتیم اما نباید از افراد معتاد و كسانی كه مواد مخدر تزریقی استفاده می‌كنند، غافل شد.» او همچنین تأكید می‌كند كه باید روی مراقبت از زندان‌ها و محیط‌هایی كه این افراد تجمع بیشتری دارند با شدت بیشتری نظارت داشت.
كودكان كار!
این تنها دانش‌آموزان نیستندكه به مراقبت و دلسوزی بدون پنهانكاری نیاز دارند. كودكان كار هم از جمله گروه‌های هستند كه آمارهای وزیر بهداشت نشان می‌دهد ایدز در آنها 40 برابر متوسط شیوع آن در جامعه است. او ابتلای 5 درصدی كودكان كار را یك آمار هشداردهنده می‌داند و می‌گوید:«در این راستا نمی‌توان تمام افراد جامعه را چك كرد اما باید گلوگاه‌ها حتماً كنترل شوند.»
به گفته هاشمی؛ متولی مسأله ایدز وزارت بهداشت نیست. او این وزارتخانه را متولی تشخیص و درمان بیماری می‌داند و می‌گوید: «همه باید باور كنند كه این مشكل جدی كشور است.معلول این بیماری رفتار اجتماعی كشور است و نقش وزارت بهداشت در موارد تعریف شده، كم است. باید نگرانی‌های مردم در این زمینه برطرف شود و امكانات مربوطه گسترش یابد.» به گفته او باید وسایل پیشگیری از این بیماری به صورت ارزان یا رایگان در اختیار مردم باشد. عدم پنهانكاری و اطلاع‌رسانی صحیح در این زمینه كمك‌كننده خواهد بود. آمارهای نگران‌كننده اعتیاد و ایدز در جامعه یك سؤال بزرگ را در ذهن افكارعمومی می‌كارد؛ نتیجه و محصول این همه پنهانکاری چیست؟ آیا با پنهانكاری سرعت شیوع اعتیاد و ایدز كاهش می‌یابد؟
نظر شما