چهارشنبه ۴ دی ۱۳۹۲ - ۱۵:۱۴
کد خبر: 102259
سلامت نیوز : زمستان هم آمد. سوز سرما در روزهای پایانی پاییز نوید آمدنش را میداد. حالا فصل برف از راه رسیده؛ فصل خیابانهای سپید و یخ و بافتنیهای رنگارنگ.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ؛ از همان نقاشیهای كودكانه ما تا الان، برف نشان زمستان بوده و هست. برف یعنی سپیدی، پاكی، روشنی و زمستان یعنی فصل سراسر پاكی. اما اگر امروز دوباره جعبه مداد رنگی را جلوی ما بگذارند تا زمستان بكشیم، پس از كشیدن آدم برفی و قلهای كه روی آن برف نشسته، شاید مداد سیاه را برداریم و برای این نقاشی، آسمانی تیره بكشیم. كشیدن گرد و غبار كار آسانی نیست اما مداد سیاه هم خوب میتواند نشان دهد كه خبری از آسمان آبی نیست.

چند سالی است وقتی هوا زمستانی میشود تهرانیها قبل از اینكه خبر باریدن برف را بشنوند، خبر آلودگی هوا و تعطیلی مدارس و ادارهها به گوششان میرسد.حتماً از وارونگی هوا زیاد شنیدهاید. تعریف علمی آن میگوید: وارونگی هوا یا وارونگی گرمایی به پدیدهای گفته میشود كه در آن برخلاف حالت طبیعی، با افزایش ارتفاع، دما هم زیاد میشود و در این شرایط درجه حرارت پایین جو كمتر از طبقه فوقانی است. در شهرهای بزرگ وارونگی هوا معمولاً باعث آلودگی هوا میشود.

اما به تعریف كسی كه در تهران زندگی میكند، وارونگی هوا پدیدهای طبیعی است و آلودگیهایی را كه به دست خودمان به وجود آمده به زمین نزدیك میكند و به ریهها میریزد. برخی معتقدند وارونگی هوا فقط یك پدیده طبیعی است و اینكه چه اتفاقی در آسمان میافتد ارتباطی با آلودگی روی زمین ندارد و باید فكری به حال اگزوزها و دودكشها كرد و اجازه نفس كشیدن دوباره به تهران داد. با این حال كارشناسان معتقدند با استفاده به موقع از اطلاعات پیشبینی هواشناسی میتوان آلودگیهای ناشی از وارونگی را مدیریت كرد و حتی این پدیده طبیعی را هم كنترل كرد.

تغییر در روند عمومی رفتار جو زمین
محمدطالب حیدری كارشناس پیشبینی هواشناسی در اینباره میگوید: با وجود اطلاعات پیشبینی هواشناسی نباید با آلودگی ناشی از وارونگی در شهرهای بزرگ كشور غافلگیر شد. توضیح این امر ساده است. پدیده وارونگی در ماههای سرد و خنك سال تشدیدكننده مهم آلودگی هوا است. این پدیده طبیعی پنجرههای تنفس و تهویه عادی طبیعت را میبندد و شرایط جوی ساكن و آرام برای یك یا چند روز در شهرها حاكم میشود و ممكن است از 10 تا 15 روز هم بیشتر شود. هیچ قاعده و قانونی دوام وارونگی را تعیین نمیكند.

وی میافزاید: از واژه وارونگی میتوان استنباط كرد كه باید یك امر طبیعی وارونه شده باشد و این امر همان چینش دمای هوا با ارتفاع است. در شرایط طبیعی در هر كجای زمین كه باشیم با افزایش ارتفاع، هوا سردتر میشود؛ بهطور مثال اگر از كوهی بالا برویم این سرد شدن تدریجی هوا را احساس میكنیم. اما در شرایطی كه پدیده وارونگی اتفاق میافتد دمای هوا با زیاد شدن ارتفاع به جای سردتر شدن گرمتر شده یا ثابت میماند كه این حالت را وارونگی مینامند.به گفته حیدری وارونگی هوا، عكس روند عمومی رفتار جو زمین است. وارونگی حاصل یك عامل كلان و دینامیكی در جو زمین و اصطلاحاً رفتار هوای پایدار است.

وی توضیح میدهد: پایداری هوا بر خلاف تلقی عامه مردم از پایداری به معنای ماندگاری و دوام نیست، بلكه به جوی پایدار گفته میشود كه در آن، شرایط برای حركت هوا فراهم نیست و شرایط سكون و آرامش در هوا در منطقه وسیعی اتفاق میافتد. بنابراین در شرایط وارونگی، هوای گرم در لایههای بالاتر و هوای سرد در لایههای پایینتر قرار میگیرد و چون هوای سرد سنگینتر است، بهصورت آرام و ساكن در جای خود باقی میماند.

برای تشخیص این حالت كافی است به خروجی دودكشهای بلند توجه كنیم. اگر دود خروجی دودكش كارخانهها یا كارگاهها پس از اندكی ارتفاع به موازات زمین در هوا پخش شوند نشانه شكلگیری پدیده وارونگی است؛ چون دود پس از خروج از دودكش ابتدا سرد شده و پس از همدما شدن با محیط، در برخورد با لایه گرمتر فوقانی خود متوقف میشود. اما اگر دود به حركت صعودی خود ادامه دهد هوا ناپایدار بوده و چینش دمای هوا هم دارای روال معمول خود است و وارونه نیست. بنابراین در شرایط وارونگی، جو زمین بهطور مجازی دارای سرپوشی از هوای گرم میشود كه در مقایسه با هوای لایههای زیرین، سبكتر است؛ پس به هوا در لایههای سرد پایینتر امكان عبور و صعود به لایههای گرم بالاتر را نمیدهد و در این شرایط آلودگیها مرتباً روی هم در هوای ساكن زیر لایه وارونگی انباشته میشود.

وارونگی هوا قابل پیشبینی است
حیدری اظهار میكند: وارونگی را از روی اطلاعات ایستگاههای رادیو سوند از جمله ایستگاه هواشناسی مهرآباد به خوبی میتوان مشاهده كرد. رادیو سوند از ابزارهای مهم اندازهگیری دما، رطوبت، فشار، سمت و سرعت باد در جو بالا است. این ابزار اندازهگیری توسط بالونهای هواشناسی به اعماق جو فرستاده میشود و وظیفه دیدهبانی از سطوح فوقانی جو را به عهده دارد.برای توضیح بیشتر میتوان از یك نمونه عینی استفاده كرد. طبق اطلاعات دریافت شده از رادیو سوند مهر آباد، صبحگاه 25 آذر ماه گذشته، تغییرات عوامل جوی با ارتفاع مانند نمودار زیر بوده است:

این نمودار دارای دو لایه وارونگی است. لایه نخست از ارتفاع یكهزار و 191 متری با دمای منفی 9/0 سلسیوس تا ارتفاع یكهزار و 290 متری با دمای مثبت 6/0 سلسیوس با یك و نیم درجه افزایش دما در 100 متر عمق هوا را ترسیم كرده كه گرم شدن هوا را نشان میدهد.

وی میافزاید: لایه دوم هم از ارتفاع 2 هزار و 710 متری با دمای منفی 9/5 سلسیوس تا ارتفاع 3 هزار و 144 متری با دمای منفی 1/4 درجه با یك و هشت دهم درجه افزایش دما در لایهای به عمق 725 متر را ترسیم كرده كه این لایه وارونگی هم نشان دهنده گرم شدن هوا با افزایش ارتفاع است؛ در حالی كه با افزایش ارتفاع انتظار داریم هوا سردتر شود.
بنابراین چون میتوان پایداری هوا را از چند روز قبل به خوبی پیشبینی كرد، وارونگی و به تبع آن بحران آلودگی هم قابل پیشبینی و مدیریت به بهترین شكل است. به عنوان مثال از تاریخ 25 آذر ماه میتوان پایداری و ناپایداری روی مركز كشور و از جمله شهر تهران را از روی نقشههای جوی به این ترتیب برآورد كرد:

دوشنبه 25 آذر پایداری با وارونگی خفیف
سهشنبه 26 آذر پایداری با وارونگی
چهارشنبه 27 آذر پایداری با وارونگی با وزش باد ملایم و اندك
پنجشنبه 28 آذر بدون پایداری و ناپایداری مؤثر با وزش باد ملایم و اندك
جمعه 29 آذر بدون پایداری و ناپایداری مؤثر با وزش باد ملایم و اندك
شنبه 30 آذر پایداری با وارونگی خفیف با وزش باد ملایم و اندك
یكشنبه 1 دی بدون پایداری و ناپایداری مؤثر با وزش باد ملایم و اندك
دوشنبه 2 دی پایداری با وارونگی با وزش باد ملایم و اندك
سهشنبه 3 دی پایداری با وارونگی با وزش باد ملایم و اندك
چهارشنبه 4 دی پایداری با وارونگی با وزش باد ملایم و اندك
پنجشنبه 5 دی ناپایداری خفیف با وزش باد ملایم و اندك
جمعه 6 دی پایداری با وارونگی با وزش باد ملایم و اندك
شنبه 7 دی بدون پایداری و ناپایداری مؤثر
یكشنبه 8 دی پایداری خفیف
دوشنبه 9 دی پایداری با وارونگی
سهشنبه 10 دی پایداری با وارونگی
چهارشنبه 11 دی پایداری با وارونگی
به گفته این كارشناس، نقشههای تعیینكننده پایداری و ناپایداری هر 12ساعت یكبار به روز میشود و همواره میتوان 15 روز را در چشمانداز برآورد كرد. طبیعتاً زمانهای نزدیك از دقت زیاد و زمانهای دورتر از دقت كمتری برخوردارند اما در ارتباطی مداوم میتوان مرتباً دادهها و اطلاعرسانی را تكمیل كرد. پایداری اگر از دو روز بیشتر در تهران دوام آورد نیازمند تصمیمات ویژه پایشی است.

حیدری معتقد است توجه به پدیده وارونگی هوا و كنترل آلودگی ناشی از آن در مدیریت كلانشهرها را نباید دست كم گرفت.به عقیده وی گسست كاری بین مدیریتهای مختلف موجب شده تا موضوع آلودگی هوا در میدان بازی مسئولیتها سرگردان شود و عملاً تیم یكپارچه و با برنامهای برای مقابله با این مشكل به وجود نیاید. حیدری میگوید: در دورانی قرار داریم كه اگر از اطلاعات و فناوریهای جدید به خوبی برای مبارزه با آلودگی هوا استفاده نكنیم، غلبه بر بحرانهای ناشی از آن، پس از ایجاد تراكم آلودگی بسیار سخت و پربها خواهد شد.

مجبور به راهحلهای مقطعی هستیم
تردد خودروها عامل مهمی در ایجاد آلودگی هوای تهران است اما عوامل دیگری چون فعالیت صنایع، زبالهسوزی و ریختهگری در حاشیه این شهر هم موجب میشود تا مشكل دوچندان شود. فصل سرما كه میرسد آلودگی ناشی از گرم كردن منازل هم به آلودگیها اضافه میشود.

حسین گلپایگانی، فعال محیط زیست میگوید: این آلودگیها همیشه در هوای تهران وجود دارد اما وقتی هوا سرد میشود آلودگیها در سطح زمین میمانند و راه فراری ندارند. هوا امكان جابهجایی ندارد و كوچكترین افزایش آلایندگی موجب میشود تا وضعیت هوا بحرانی شود. در حالی كه در فصلهای بهار و تابستان هم همین میزان آلودگی در تهران داریم اما بر اثر گرمای هوا به بالاتر از سطح زمین منتقل میشوند.آلودگیها به شكل بالقوه در هوا وجود دارد اما سرمای هوا در فصل زمستان و افزایش آلایندهها موجب میشود كه مشكل آلودگی هوا بالفعل شود.

وی با بیان اینكه مسئولان معمولاً در این مواقع تردد خودروها در شهر را محدود میكنند، میافزاید: درست است كه این راهحل مقطعی است و به نوعی، مسكن محسوب میشود اما در شرایط كنونی تهران چارهای جز این نیست.به گفته گلپایگانی زمستان آغاز وقوع پدیده آلودگی هوا و مواجه شدن با روزهای آلوده است كه حل این مشكل نیازمند برنامهریزی بلند مدت است. اگر موارد آلاینده هوای تهران كنترل شود و آلودگی كاهش یابد، مواجه شدن با موارد طبیعی مانند پدیده وارونگی هوا هم آسانتر خواهد شد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha