سلامت نیوز : براساس آخرین اعلام مركز كنترل كیفیت هوای تهران، بار دیگر وضعیت هوای پایتخت در شرایط اضطرار قرار گرفته‌است. مسئله‌ای كه حتی مدیركل محیط‌زیست استان‌ تهران نیز به آن اشاره و به صراحت اعلام می‌كنند: «هرچند اكنون شاخص ذرات معلق كمتر از 2.5 میكرون روی عدد 147 ایستاده است، اما پیش‌بینی می‌شود هوای پایتخت امروز و فردا به شرایط اضطرار برسد.» این در حالی است كه حسن كریمی، معاون عمرانی استاندار تهران امیدوار است كه بارش باران و وزش باد وضعیت هوای تهران را از شرایط اضطرار خارج كند تا نیازی به تشكیل كمیته كاهش آلودگی هوا در تهران نباشد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ او در این باره اعلام كرده است: «امیدواریم شاهد بارش باران یا وزش باد باشیم در غیر این‌صورت اگر هوای تهران در وضعیت هشدار قرار گیرد، احتمال اینكه این كمیته فردا برای اتخاذ تصمیمات لازم، تشكیل جلسه دهد، وجود دارد. در صورت تشكیل این جلسه، اجرای طرح زوج و فرد از در منازل و همچنین تعطیلی مدارس ممكن است در دستور كار كمیته كاهش آلودگی هوا قرار گیرد.» این در حالی است كه محمدهادی حیدرزاده، مدیركل محیط‌زیست استان تهران اعتقاد دارد كه امروز طرح زوج و فرد از در منازل اجرا نمی‌شود.

آنطور كه مشخص است مسئولان محیط‌زیست تنها به دادن هشدارهای لازم به شهروندان اكتفا كرده‌اند چنانكه محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره كل محیط‌زیست استان تهران خبر از ممنوعیت فعالیت معادن شن و ماسه و كارخانجات آسفالت و بتن تا اطلاع ثانوی و همچنین تعطیلی زنگ ورزش مدارس در تهران و استقرار آمبولانس‌های اورژانس در مراكز آلوده پایتخت می‌دهد و سعید معتصدی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز از مردم می‌خواهد تا با كاهش مصرف سوخت گاز باعث شوند تا نیروگاه‌های اطراف تهران از سوخت مازوت استفاده نكنند. این در حالی است كه رحمت‌الله حافظی، رئیس كمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران اعتقاد دارد كه هشدارهای آمارهای وزارت بهداشت مبنی بر مرگ‌ومیر ماهانه 227 نفر شهروند تهرانی براثر آلودگی هوا بسیار جدی‌تر از آن است كه همچنان مسئله آلودگی هوا را در پایتخت به دست مدیریت باد و باران سپرد و نیاز به كارهای جدی‌تری دارد.

نمایندگان مجلس صورت مسئله را پاك نكنند

این روزها دیگر نه قرار گرفتن وضعیت هوای تهران در شرایط اضطرار نگرانی متولیان آلودگی هوا را نگران می‌كند و نه مردم امیدی به رفع این مشكل دارند. دیگر هم مسئولان یاد گرفته‌اند كه در این شرایط باید برای باریدن باران و وزیدن باد دست به دعا بردارند و هم مردم فهمیده‌اند كه در یك دهه اخیر نه هوای پاك جزو حقوق شهروندی آنها بوده و نه تنفس كردن. زمانی كه نمایندگان مجلس دو طرح جامع آلودگی هوا و كاهش سن معاینه فنی خودروها را با قید دو فوریت از دستور كار خود خارج می‌كنند و دستگاه‌های متولی محیط‌زیست از وزارت نفت گرفته تا وزارت صنایع و معادن اعتقادی به تولید سوخت و خودرو باكیفیت ندارند، دیگر نمی‌توان انتظار داشت كه تنفس هوای پاك حق هر شهروندی در پایتخت است.

اما رحمت‌الله حافظی، رئیس كمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران اعتقاد دارد كه عزم اعضای شورای چهارم برای رفع معضل آلودگی هوا در تهران این است كه دیگر نگذارند مدیریت باد و باران وضعیت هوای تهران را مشخص كند. او نیز به مانند بسیاری از شهروندان از عدم تصویب دو فوریت طرح جامع آلودگی هوا و كاهش سن معاینه فنی خودروها دلگیر است. حافظی با اشاره به وظایفی كه نمایندگان مجلس درخصوص كاهش آلودگی هوا در تهران و سایر كلانشهرهای كشور دارند، به روزنامه تهران امروز می‌گوید: «متاسفانه در سال‌های پیش دو فوریت طرح جامع آلودگی هوا در مجلس به تصویب نرسید و از دستور كار مجلس نیز خارج شد. با توجه به مشكلاتی كه در چند ماه اخیر درخصوص تشدید آلودگی هوا در پایتخت داشتیم و رویكرد جدید شورا كه توجه بیشتر به حل معضلات و مشكلات شهر و شهروندان است، دوباره درخواست رسیدگی به این طرح از سوی شورای شهر تهران مطرح شد. اعتقاد من این است كه در شورای چهارم مدیریت باد و باران در حل معضل آلودگی هوا در تهران جایگاهی نخواهد داشت.»

رئیس كمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران با اشاره به ضرورت تصویب دو طرح جامع كاهش آلودگی هوا و كاهش سن معاینه فنی خودروها از سوی مجلس یادآور می‌شود: «بنده به عنوان رئیس كمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران مكاتباتی را با نمایندگان مجلس و فراكسیون محیط‌زیست و سلامت مجلس داشته‌ام كه برای حل این مسئله جلسه‌ای را برگزار كنیم. امیدوارم بتوانیم با همكاری مجلس موجی را در این زمینه راه بیندازیم. حرف ما این است كه اگر طرح‌های پیشین به‌ویژه طرح جامع آلودگی هوا مشكلاتی دارد، ما آمادگی داریم تا با برگزاری جلسات كارشناسی مشكلات این طرح را برطرف كنیم نه اینكه با خارج شدن این طرح‌ها از دستور كار مجلس اصل و صورت مسئله پاك شود.»

مسئول واقعی مرگ‌ومیر شهروندان چه كسی است؟

زمانی كه نمایندگان مجلس هنگام تصویب قانون جدید جرایم رانندگی تصمیم گرفتند سن معاینه فنی خودروها را از دو سال به 5 سال افزایش دهند، ادعا داشتند كه برای این كار دلایلی دارند. حافظی درباره دلایلی كه در سال 90 بعد از افزایش اعتراضات كارشناسان و مسئولان از سوی نمایندگان مجلس مطرح شد، به روزنامه تهران امروز توضیح می‌دهد: «در بحث افزایش سن معاینه فنی خودروها زمانی كه با موج بزرگی از اعتراضات كارشناسان محیط‌زیست و مسئولان شهری روبه‌رو شد، نمایندگان مجلس مطرح كردند كه نه تنها مراكز معاینه فنی خودروها استاندارد نیست، بلكه به دلیل ناكافی بودن تعداد این مراكز شهروندان با مشكل روبه‌رو می‌شوند. اما حرف ما این است كه اگر این مشكلات درخصوص مراكز معاینه فنی شهر تهران وجود دارد، نمایندگان كه در مقام قانونگذار هستند می‌توانند در قالب مصوباتی تكلیف كنند كه وزارت كشور و شهرداری‌ها ظرف مدت معینی تعداد مراكز معاینه فنی خودروها را در كشور افزایش دهند.

از سوی دیگر در مورد استاندارد بودن این مراكز نیز همین نمایندگان می‌توانند در قالب مصوبه و قانونی تكلیف كنند كه موسسه استاندارد درخصوص رعایت استانداردهایی كه این مراكز باید داشته باشند نظارت كنند نه اینكه اصل و صورت مسئله پاك شود و بعد از آن نیز در همایش جایزه ملی بقراط یكی از نمایندگان محترم مجلس به پشت تریبون بیاید و گلایه كند كه چرا هوای تهران آلوده است؟ این نماینده مجلس به این مسئله فكر نمی‌كند كه برخی از مصوبات مجلس به مانند 5 ساله شدن سن معاینه فنی خودروها در كشور به‌ویژه تهران باعث افزایش آلودگی هوا شده است؟ این در حالی است كه هم تجربه‌های جهانی و هم مطالعات كارشناسی نشان می‌دهد كه در كلانشهرها باید معاینه فنی خودروها به صورت سالانه انجام شود. امیدواریم كه تمامی این مسائل و مشكلات را با مراوداتی كه با مجلس داریم بتوانیم یك موجی را ایجاد كنیم كه برای تمامی كلانشهرها نتایج آن قابل اجرا باشد.»

حافظی با طرح این سوال كه مسئول مرگ‌ومیر مردم بر اثر آلودگی هوا كیست، ادامه می‌دهد: «شما نگاه كنید كه به عنوان مثال اكنون شهر اهواز به عنوان آلوده‌ترین شهرهای جهان شناخته می‌شود. مردم اهواز یا مردم اراك چه گناهی دارند كه باید براثر آلودگی هوا جان خود را از دست بدهند. اكنون آمارهای وزارت كشور نشان می‌دهد كه ماهانه در تهران 227 نفر مرگ منتسب به آلودگی هوا ایجاد می‌شود كه اگر آمار مرگ‌و‌میرهای ناشی از آلودگی هوا را در كلانشهرهایی مانند اهواز، اراك، اصفهان و سایر شهرها به این عدد اضافه كنیم، باید پرسید كه مسئول این مرگ و میرها كیست؟ مردم حق حیات دارند و حق دارند كه هوای پاك داشته باشند وقتی شما می‌بینید كه طرح دو فوریت كه برای مقابله با آلودگی هوا در شهرها تدوین شده است به همین راحتی كنار گذاشته می‌شود. باید منتظر این پیامدهای ناگوار نیز بود. در صورتی كه نمایندگان نباید برای رفع مشكلات این طرح صورت مسئله را پاك كنند و این طرح را به راحتی كنار بگذارند.»

دولت برای تشكیل مدیریت یكپارچه آماده نیست

تعدد سازمان‌های متولی در امر كاهش آلودگی هوا در كشور یكی دیگر از معضلاتی است كه بارها كارشناسان محیط‌زیست به آن اشاره كرده‌اند. عدم ارتباط این سازمان‌ها با یكدیگر از یكسو و از سوی دیگر كارشكنی بسیاری از این سازمان‌ها در اجرای وظایف قانونی خود باعث شده تا نه تنها مشكل آلودگی هوا در تهران و سایر كلانشهرها رفع نشود بلكه هر سال این مشكل بیشتر شود. كارشناسان اعتقاد دارند كه ایجاد مدیریت یكپارچه در حوزه آلودگی هوا می‌تواند موثر واقع شود. هرچند حافظی وجود مدیریت یكپارچه را در این زمینه امری ضروری می‌داند اما اعتقاد دارد كه این طرح در مدت زمان كوتاهی اجرایی نخواهد شد چرا كه همچنان مسئولان دولتی نسبت به ایجاد مدیریت یكپارچه آمادگی ذهنی ندارند.

او در این باره به روزنامه تهران امروز می‌گوید: «تشكیل مدیریت جامع و یكپارچه در حوزه محیط‌زیست و آلودگی هوا ایده آل است اما امكان دارد كه در آینده نزدیك ایجاد آن امكان‌پذیر نباشد چرا كه همچنان آمادگی ذهنی اجرای این طرح در میان دولتمردان وجود ندارد. باید زمینه‌سازی‌های لازم انجام شود تا متعاقب آن مدیریت یكپارچه در این حوزه به وجود آید. از سوی دیگر اجرای این طرح زمان‌بر است در نتیجه تا تشكیل مدیریت یكپارچه نمی‌توانیم سلامت مردم را رها كنیم.» رئیس كمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران اعتقاد دارد كه اكنون سه اتفاق خوب در حوزه محیط‌زیست در كشور روی داده است.

او در این باره نیز به روزنامه تهران امروز توضیح می‌دهد: «سه اتفاق خیلی خوبی كه در سه ماه اخیر روی داده، یكی ایجاد كمیسیون سلامت محیط‌زیست و خدمات شهری در شورای شهر تهران است. با توجه به اینكه همیشه مدیریت پایتخت الگویی برای سایر كلانشهرها بوده، با تشكیل این كمیسیون اكنون شاهد هستیم كه در شورای شهرهای دیگر نیز كمیسیون‌های مشابه ایجاد شده است. به عنوان مثال در شورای شهر اصفهان كمیسیون سلامت و بهداشت تشكیل شده كه اتفاق خوبی است.اگر این روال ادامه داشته باشد متولیانی پیدا می‌شوند كه به‌دنبال احقاق حقوق مردم باشند. این اقدام یك زیرساخت است كه در شورای شهر تهران پایه ریزی شد. اتفاق مهم دیگر در این زمینه، كمیته ملی مبارزه با آلودگی هوا بود كه اكنون فعالیت خود را شروع كرده است. چند سالی بود كه این كمیته تعطیل شده بود و اتفاق خوب سوم تشكیل دوباره شورای‌عالی حفاظت از محیط‌زیست است كه 8 سالی از تعطیلی این شورا می‌گذشت. اكنون دو جلسه این شورا تشكیل شده است. این سه زیر ساخت اكنون در كشور فعال شده است و اتفاق مهمی محسوب می‌شود.»

آنطور كه حافظی می‌گوید؛ كمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران دو وظیفه مهم را مبنای فعالیت خود قرار داده است. نخست آنكه تعامل بین دستگاه‌های مربوطه در حوزه محیط‌زیست و آلودگی هوا ایجاد كند. با توجه به اینكه 24 دستگاه در حوزه كاهش آلودگی هوا مسئول هستند؛ شورای شهر تهران می‌تواند مكان خوبی برای تعامل این دستگاه‌ها با یكدیگر باشد. به عبارت دیگر با این كار سازمان‌ها بهتر می‌توانند به وظایف خود در این حوزه رسیدگی كنند. دومین مسئله جایگاهی است كه شورای شهر به عنوان نماینده مردم دارد و حقوق آنها را مطالبه می‌كند.

مشكل آلودگی هوا یك مسئله حاكمیتی است

كارشناسان محیط زیست اعتقاد دارند كه حل مشكل آلودگی هوا در كشور یك موضوع حاكمیتی است كه نیاز دارد سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه در حل این معضل ورود كنند. رحمت‌الله حافظی درباره نقش سه قوه در مسئله آلودگی هوا به روزنامه تهران امروز می‌گوید: «اعتقاد ما این است كه موضوع آلودگی هوا یك موضوع حاكمیتی است. زمانی كه این مسئله را مطرح می‌كنیم به این معناست كه سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه باید در این موضوع مداخله كنند. تنها سازمان محیط‌زیست یا شورای‌عالی محیط‌زیست در این زمینه مسئول نیست بلكه تمامی قوای سه گانه باید در این مسئله ورود پیدا كنند.

به عنوان مثال اكنون یكی از مشكلاتی كه وجود دارد، این است كه برچسب‌های غیر‌قانونی معاینه فنی خودرو در شهرها به‌ویژه در استان تهران به فروش می‌رسد. زمانی كه ادعا می‌كنیم 227 مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا در تهران به صورت ماهانه روی می‌دهد، كسی كه برگه معاینه فنی خودرو را به صورت غیر‌مجاز به فروش می‌رساند این كار او در مقابل مرگ‌ومیرهای ناشی از آلودگی هوا «قتل شبه عمد» محسوب می‌شود. در این شرایط انتظار داریم كه قوه قضائیه و نیروی انتظامی نیز با جدیت وارد شود و برخورد‌های لازم را انجام دهد. نقش قوه مقننه را نیز به آن اشاره كردیم كه شامل تصویب دو طرح جامع آلودگی هوا و كاهش سن معاینه فنی خودروها به صورت دو فوریت است.»

رئیس كمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران درباره وظایف قوه مجریه نیز یادآور می‌شود: «نقش قوه مجریه نیز این است كه تكلیف كند دو نیروگاهی كه در اطراف تهران وجود دارد و در زمستان‌ها از سوخت مازوت استفاده می‌كنند، تنها باید از سوخت گاز برای فعالیت خود استفاده كنند. از ستاد حمل‌و‌نقل سوخت نیز سوال شود كه در دو سال گذشته برای خروج خودروهای فرسوده از شهر تهران چه تسهیلاتی را فراهم كرده است؟ این در حالی است كه آمارها نشان می‌دهد عملكرد این ستاد در مقایسه با سال گذشته درخصوص تعویض و خروج خودروهای فرسوده كاهش داشته است. ما باید تسهیلاتی را فراهم كنیم كه مردم از خودروهای برقی استفاده كنند.»