سلامت نیوز : روند رو به رشد مصرف سیگار در سال‌های اخیر و توجه جامعه جهانی به این موضوع باعث شده است که ضرورت پیشگیری از مصرف این ماده دخانی در دستور کار نهادهای دولتی قرار بگیرد. براساس تعهدات جهانی ایران مانند سایر کشورهای عضو مجامع بین‌المللی باید تا سال 2012 برنامه‌هایی را در راستای کنترل و کاهش مصرف دخانیات اجرا می‌کرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ؛ چنین ضرورتی در برنامه پنجم توسعه دیده شده است و براساس آن دولت موظف است تا پایان این برنامه شیوع مصرف مواد دخانی را به میزان 10 درصد سال پایه کاهش دهد. دامنه برنامه‌هایی که تا کنون در این زمینه اجرا شده است از برنامه‌های فرهنگی تا برخورد قضایی گسترده است. یکی از این برنامه‌ها چاپ تصویرهای هشداردهنده روی بسته‌های سیگار بود که روی کاغذ آغاز آن به پنجم مهر سال 87 می‌رسید اما، اجرای آن عملا در سال 88 نمود پیدا کرد. البته هنوز سیگارهای فاقد چنین تصویرهایی به وفور در بازار یافت می‌شود.
یک‌پنجم آدم‌ها سیگاری هستند
براساس آخرین آمارهای منتشرشده توسط سازمان‌های بین المللی نزدیک به یک‌پنجم جمعیت جهان سیگاری هستند. آخرین رقمی که در این زمینه اعلام شده است نشان می‌دهد که حدود یک میلیارد و 300 میلیون نفر در دنیا سیگار می‌کشند. این رقم که نشان‌دهنده فراگیربودن مصرف سیگار است مهم‌ترین دلیل مخفی ماندن تاریخچه این ماده دخانی است. درواقع، امروز کمتر کسی باور خواهد کرد که عمر کشف توتون و فراگیرشدن مصرف آن، چیزی حدود 500 سال بیشتر نیست و اغلب تصور می‌شود که توتون و مصرف آن همیشه وجود داشته است. همه چیز با کشف کریستف کلمب آغاز شد. این جهانگرد پرتغالی برای پیداکردن راهی به‌منظور اثبات کروی بودن زمین به سرزمین‌های دور سفر کرد.
در همین سفرها بود که پا به سرزمینی گذاشت که امروزه به کوبا معروف است. در کوبا بومیان برگ‌های گیاه توتون را در داخل نی‌های استخوانی یا در داخل نوعی چپق به‌نام «تاباکو» می‌گذاشتند و می‌کشیدند. کریستف کلمب در بازگشت به اروپا مقداری از برگ‌ها و دانه‌های گیاه توتون را همراه برد و این آغاز ورود توتون از آمریکای مرکزی به اروپا بود. ورود توتون به ایران نیز ماجرایی شنیدنی دارد. گفته می‌شود این ماده در زمان شاه عباس وارد ایران شد. با این حال شواهد و قراین نشان می‌دهد اگر چه صنعت تولید سیگار در ایران قدمتی 70 ساله دارد اما، کشف توتون از 300 سال پیش در ایران آغاز شده است. براساس قانونی که سال 1294 شمسی تصویب شد از آن زمان تاکنون انحصار دخانیات در دست دولت بوده است.
قانون مذکور در سال‌های 1302 و 1307 تغییراتی جدی یافت و در نهایت حق واردات و صادرات، خرید و فروش، ساخت، نگهداری و حمل و نقل محصولات دخانی در سراسر کشور در انحصار دولت قرار گرفت و مالیات‌هایی هم به‌عنوان «حق انحصار» وضع شد. در سال 1310 انحصار دخانیات شدت بیشتری یافت و موسسه انحصار دخانیات تاسیس شد. براساس قوانین جدید، حق نگهداری و راه‌اندازی ابزار و ماشین‌های توتون‌بری، کاغذبری، صحافی کاغذ سیگار و سیگارپیچی به موسسه انحصار دخانیات اختصاص یافت. اولین مجتمع صنعتی تولید سیگار در ایران سال 1317 در زمینی به مساحت 10 هکتار در خیابان قزوین تهران به بهره‌برداری رسید. نخستین فرآورده‌هایی که با اقبال عامه مواجه شدند شامل سیگارهای اشنو، فومن، گرگان، افسر، تارج، اردیبهشت، انواع سیگار برگ و جیگاره (نوعی سیگار دست پیچ با نیمکوب توتون چپق) و انواع تنباکو، توتون چپق و توتون پیپ بود.
15درصد ایرانی‌ها سیگاری هستند
براساس آمار رسمی درحال حاضر بیشتر از 15 درصد از جمعیت کشور سیگار می‌کشند. البته این‌درصد مانند بسیاری از درصد‌ها گاهی مورد تردید واقع می‌شود تا جایی که برخی مسئولان مصرف دخانیات در ایران را تا رقم 17 درصد هم می‌رسانند. براساس اظهارنظرهای مختلف در این زمینه می‌توان تعداد سیگاری‌های ایران را11 تا 12 میلیون نفر برآورد کرد. از زمان چاپ تصویرهای هشداردهنده روی بسته‌های سیگار دو گروه موافق و مخالف چاپ این تصویر‌ها در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند. موافقان به تاثیر این تصویر‌ها در کاهش مصرف سیگار اشاره دارند و مخالفان منکر این تاثیر هستند و در عوض ادعا می‌کنند که این طرح به افزایش قاچاق سیگار دامن زده است.
آگاهی‌بخشی لزوما پیشگیرانه نیست
آمارهای جهانی حاکی از آن است که سالانه پنج میلیون نفر در جهان بر اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. در ایران برآورد‌های انجام‌شده حاکی از این است که مصرف سیگار سالانه جان 60 تا 70 هزار نفر را می‌گیرد. شواهد علمی نشان می‌دهد که مصرف انواع محصولات دخانی به هر شکلی مضر بوده و باعث مرگ و میر و ناتوانی در افراد شده و مصرف دخانیات عامل بروز90درصد سرطان ریه، 80 درصد برونشیت مزمن و 25 درصد بیماری‌های ریوی است. وقتی چنین آمار و ارقامی را می‌خوانیم به این فکر فرو می‌رویم که با این وجود، چرا همچنان افرادی به کشیدن سیگار مبادرت می‌ورزند؟ گفته می‌شود در بسیاری از جوامع تا 50 سال دیگر سیگارکشیدن برمی‌افتد اما، شواهد و قرائن نشان می‌دهد این تنها یک آرزو یا حداقل یک پیش‌بینی خوش‌بینانه است.
دربررسی‌های آماری مشاهده می‌شود چندین کشور بزرگ جهان همچون بنگلادش، چین و روسیه طی سال‌های اخیر بیشتر با افزایش تعداد مصرف‌کنندگان سیگار رو‌به‌رو بوده‌اند. طبق بررسی‌های موسسه ارزیابی سلامت دانشگاه واشنگتن، بالاترین آمار استعمال سیگار مربوط به کشورهای در حال توسعه است. همچنین برخی کشورها همچون کانادا، ایسلند، نروژ و مکزیک توانسته‌اند با اتخاذ اقداماتی میزان مصرف سیگار را در میان مردمشان کاهش دهند. موفقیت همین کشورها باعث طرح این پرسش شده است که اقدامات پیشگیرانه مانند درج علائم هشداردهنده روی بسته‌های سیگار تا چه حد تاثیرگذار بوده است. یک روانشناس به آرمان می‌گوید: صرف آگاهی بخشی پیشگیری اتفاق نمی‌افتد بلکه در کنار آگاهی بخشی باید مهارت‌های مقابله‌ای نیز افزایش پیدا کند. عزت‌ا... کردمیرزا تصریح می‌کند: حدود 50 سال پیش که پیشگیری اولیه و ثانویه برای گروه‌های در معرض آسیب در دستور کار قرار گرفته بود روانشناسان فکر می‌کردند وقتی آگاهی‌بخشی اتفاق بیفتد، افراد دیگر سراغ مصرف مواد مضر نخواهند رفت اما، تجربه ثابت کرد که اینطور نیست.
او ادامه می‌دهد: درباره درج علائم هشداردهنده روی بسته‌های سیگار و تاثیر آن تا جایی که اطلاع دارم پژوهش علمی مستندی انجام نشده است اما، به‌صورت کلی قاعده تجارت آزاد می‌گوید فرد حق دارد از تبعات مثبت و منفی محصولی که استفاده می‌کند آگاه باشد. به گفته این استاد دانشگاه آنچه پیرامون خود می‌بینیم حاکی از این است که این علائم روی جامعه سیگاری‌های ایران تاثیر نداشته است و نهادهای اجرایی در این زمینه عقب‌تر از فروشندگان سیگار هستند.
از «شلوار سیگار» تا عادی شدن تصاویر
درج علائم هشداردهنده روی بسته‌های سیگار در سال‌های اخیر با واکنش‌های مختلف و بعضا جالبی از طرف سیگاری‌ها رو‌به‌رو بود. وقتی تازه سیگارهای عکس‌دار به بازار آمده بود محصولی به نام «شلوار سیگار» نیز تولید و در کنار سیگار به فروش رسید. شلوار سیگار کاوری بود که بسته سیگار را می‌پوشاند و اتفاقا رنگ‌ها و طرح‌های متنوع آن تشویق‌کننده بود. البته درحال حاضر کمتر از این محصول استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد سیگاری‌ها به تصویرهای هشداردهنده عادت کرده‌اند و تغییر تصویر‌ها که با هدف اینکه عادی نشود، انجام می‌شود نیز فایده‌ای نداشته است. کردمیرزا معتقد است: به‌نظر می‌رسد مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان یا توزیع‌کنندگان سیگار در ایران به سازگاری رسیده‌اند.
آنها می‌دانند کدام مصرف‌کننده سیگار داخلی می‌کشد و کدام مصرف‌کننده سیگار خارجی؛ همان‌طور که می‌دانند برای چه کسی علائم هشداردهنده مهم است و برای چه کسی نیست. این استاد دانشگاه درباره درج آگهی‌های هشداردهنده روی بسته‌های سیگار می‌گوید: وقتی پیامی را می‌فرستیم اینکه چه پیامی از چه طریقی و به چه کسی می‌خواهیم بفرستیم مهم است. ضمن اینکه درباره سیگار حتما باید مساله قاچاق آن مورد توجه قرار گیرد چراکه به نظر می‌رسد، نهادهای اجرایی کنترلی بر حجم زیادی از سیگارهای وارداتی ندارند. آمارهای منتشرشده درمورد قاچاق سیگار در ایران حاکی از رشد 173 درصدی قاچاق این کالا در سال 89 نسبت به سال 87 بوده است.
نظر شما