سلامت نیوز : با پیشرفت‌های مداوم و روزافزون علم، طبیعتاً زندگی بشر دستخوش تغییرات و دگرگونی‌های فراوانی شده است و البته پیش از زندگی خود علم است که مدام دستخوش تغییر و تحول است. یکی از این علوم که به تعبیری در جبهه نخست تحولات قرار گرفته و سالانه مقالات علمی و پژوهشی بسیاری با موضوع‌های متفاوت با محوریت آن صورت می‌گیرد، علم پزشکی و زیر شاخه‌های متعدد آن است، دندانپزشکی نیز به عنوان یکی از زیر شاخه‌های مهم دانش پزشکی از این قاعده مستثنی نیست. 

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ؛ این رشته با عضوی از بدن سر و کار دارد که به بسیاری از مقوله‌های گوناگون در سلامت و فعالیت‌های روزانه هر انسان، از زیبایی و عملکرد دستگاه گوارش گرفته تا صحبت کردن معمولی مربوط است. سرعت تغییرات و پیشرفت در علم دندانپزشکی تا حدی بالاست که طیف وسیعی از دندانپزشکان در فواصل زمانی مختلف به خارج از کشور عزیمت می‌کنند تا با علم روز دنیا از نزدیک ارتباط برقرار کرده و آن را به داخل کشور منتقل کنند. 

یکی از روش‌های نوینی که چند سالی است به کمک دندانپزشکان آمده و به سبب سهولت و کارایی زیاد، فراگیری قابل توجهی هم پیدا کرده، لیزر درمانی در دندانپزشکی است. مشابه بسیاری از ابداعات و فناوری‌ها، این روش هم در ابتدای ورود خود مخالفان و موافقان بسیاری داشت، ولی در حال حاضر مخالفان آن به حداقل رسیده‌اند و کارایی مثبت آن برای همگان ثابت شده است.  گفت‌وگوی ما را در این زمینه با دکتر عباس منزوی رئیس مرکز تحقیقات لیزر پژوهشکده علوم دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران بخوانید.

 اساساً لیزر چیست و چه مزیتی در دندانپزشکی ایجاد کرده است؟
لیزر نور تقویت شده‌ای است که به شکل پرتوهای هم راستا و بسیار باریک با طول موج مشخص، تابیده می‌شود؛ دقت کنیم که نورهای آبی رنگی که هنگام پر کردن دندان از سوی دندانپزشک و خود ما قابل رؤیت است لیزر نیست. تفاوت لیزر با نور معمولی، قدرت فوق‌العاده زیاد آن است.

در جراحی، برش به کمک لیزر انجام می‌گیرد و برتری آن نسبت به تیغ جراحی خونریزی نکردن است، زیرا لیزر با انرژی زیاد پس از برش، خون بافت‌های زیرین را منعقد می‌کند. برای ترمیم و درمان بسیاری از ضایعات دندانی یا سفید کردن دندان، ضدعفونی کردن روت کانال، چسباندن براکت‌ها‌ در ارتودنسی، پروتز‌های کودکان و... از لیزر استفاده می‌شود. با توجه به اینکه لیزر یک انرژی است و انرژی به صورت‌های مختلف تبدیل می‌شود، بنابراین قدرت و توان چسبندگی و شکاف را توأمان دارد. در حیطه بهداشت دهان و دندان می‌توان به کمک لیزر بسیاری از ضایعات را از بین برد. به طور کلی لیزر در دندانپزشکی کاربرد‌های فراوانی دارد که بسیاری از آن‌ها در جایگاه درمان‌های متداول شناخته شده و هم‌اکنون در داخل کشور انجام می‌گیرد. گذشته از همه کاربردهای لیزر باید گفت از مهمترین مزیت‌های لیزر، سهولت استفاده از آن در درمان‌های دندانپزشکی است، که موجب کاهش استرس و اضطراب بیمار می‌شود و در حقیقت این امر ناشی از فقدان شنیده شدن صدای توربین‌های دندانپزشکی و نلرزیدن وسیله‌های مورد استفاده قدیمی است. البته کار با لیزر دقت و مهارت بسیاری می‌خواهد و زیرا گرمای زیاد امکان از بین بردن عصب دندان را به دنبال خواهد داشت.

 استفاده از لیزر چه فوایدی برای بیمار دارد؟
لیزر فواید بسیاری دارد؛ درد کم، کاهش ریسک ابتلا به عفونت، درمان با حداقل بی‌حسی یا بدون هیچ گونه بی‌حسی، بهبود سریع‌تر بافت، ترمیم نسج و ایجاد محیط استریلیزه در آن ناحیه و بافت‌های اطراف، تعدادی از اثرات مثبت این روش نسبت به روش‌های پیش از خود است.

 استفاده از لیزر چه کاربردهای مهمی دارد؟
یکی از شایع‌ترین کاربردهای لیزر در دندانپزشکی، بلیچینگ یا همان سفیدکردن دندان‌ها است؛ علاوه بر این لیزر فواید درمانی دیگری هم دارد که هر روش را به اختصار توضیح می‌دهم.

یکی از حیاتی‌ترین کاربردهای لیزر، برداشتن تومورهای بافت نرم است؛ در درمان سرطان‌های بدخیم مخاط دهان، از لیزرهایی استفاده می‌شود که قادر هستند سلول‌ها و شبکه خونی سلول‌های سرطانی را از بین ببرند و موجب مرگ سلول‌های سرطانی شوند، این کار به کمک تزریق یک ماده حساس به لیزر صورت می‌گیرد، این ماده به نور حساس است و می‌توان به کمک تجمع این ماده در سلول‌های سرطانی و بازتاب پرتوهای فلورسنت از ضایعه، این قبیل سرطان‌ها را تشخیص داد. همچنین لیزر می‌تواند موجب فعال کردن سیستم ایمنی میزبان شود.

 در تشخیص پوسیدگی دندان، جدیدترین روش، استفاده از لیزر فلورسنت از سوی دستگاه Diagnodent است؛ به علت اینکه این دستگاه حساسیت بسیار بالایی دارد و امکان مخفی ماندن پوسیدگی از دید دندانپزشک را به حداقل می‌رساند.یکی از جذابترین کاربردهای لیزر تهیه حفره است که به عنوان جایگزینی برای تراش حفره‌‌ها و برداشت پوسیدگی استفاده می‌شود؛ البته این روش در تراش روکش یا برای دندان‌هایی که قبلاً ترمیم شده‌اند مناسب نیست.
در درمان حساسیت‌های دندانی نیز استفاده از لیزرهای کم توان به عنوان جایگزینی برای ژل‌های فلوراید و خمیردندان‌های حاوی مواد ضدحساسیت و چسب‌های عاجی، توصیه می‌شود.

 در چه مواردی نمی‌توان از لیزر استفاده کرد؟
متأسفانه لیزر در بسیاری از اعمال دندانپزشکی کاربردی ندارند؛ دندان‌های شکسته شده یا پوسیدگی‌های بسیار عمیق را نمی‌توان با لیزر درمان کرد و انجام اعمال درمان ریشه نیز با آن امکان پذیر نیست. لیزر قابلیت درمان تمام پوسیدگی‌های بین دندانی را ندارد و بدون بی‌حسی هم نمی‌توان از آن استفاده کرد، حتی پس از برداشتن پوسیدگی با لیزر و ترمیم آن، بلندی دندان را نمی‌توان با این روش اصلاح کرد و نیاز به روش‌های معمول و استفاده از توربین دندانپزشکی احساس می‌شود.

 اگر دندانپزشک دوره کار با لیزر را نگذرانده باشد ولی به دستگاه لیزر دسترسی داشته باشد، آیا می‌تواند از آن استفاده کند؟
خیر، اتفاقاً کار بسیار خطرناکی است، زیرا با این کار امکان دارد آسیب‌های جسمانی شدیدی برای بیمار و حتی خود دندانپزشک داشته باشد. به همین علت دستگاه‌های لیزر تنها به کسانی که مجوز داشته باشند فروخته می‌شود.

 آیا لیزر درمانی محدودیت سنی دارد؟
با در نظر گرفتن استفاده‌ای که لیزر برای بیمار دارد می‌توان در مورد مناسب بودن سن فرد برای این عمل تصمیم‌گیری کرد.

 هدف از تبلیغاتی که ادعا می‌کنند با لیزر دندان را پر می‌کنند، چیست؟
لیزر به تنهایی قادر به این کار نیست زیرا تنها یک نور است. این روزها تبلیغات کاذب و به دور از واقعیت صورت می‌گیرد که این تبلیغات مردم را به بیراهه می‌کشاند و اطلاعات غلط به همه می‌دهد که باید از آن‌ها جلوگیری کرد.

 کمی هم در مورد پژوهشکده علوم دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران وفعالیت‌ها و زیرمجموعه‌های این مرکز صحبت کنید؟
پژوهشکده علوم دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با توجه به وجود چند مرکز تحقیقاتی و اعضای هیأت علمی مجرب و با هدف ایجاد حرکت سازمان یافته در جهت توسعه پژوهش‌های علمی (پایه‌ای - کاربردی) در رشته دندانپزشکی تاسیس شده تا با به‌کارگیری تمام توانمندی‌های موجود و سازمان دادن به امکانات و برنامه‌ها و جذب امکانات، حرکت قدرتمند و جهت‌دار را پایه‌ریزی کرده و با انجام پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در جهت رفع نیازهای علمی کشور و جهان از نظر نوآوری، تولید و انتقال دانش در زمینه دندانپزشکی و رشته‌های وابسته و ارتقای سلامت دهان و دندان
موفق باشد.

این پژوهشکده شامل مراکز تحقیقاتی مرکز تحقیقات دندانپزشکی، مرکز تحقیقات لیزر در دندانپزشکی، مرکز تحقیقات ایمپلنت‌های دندانی، مرکز تحقیقات جراحی‌های جمجمه، فک و صورت است.

موافقت اصولی پژوهشکده علوم دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با هدف توسعه فعالیت‌های پژوهشی در رشته‌های تخصصی دندانپزشکی و مواد دندانی در شهریورماه سال 1382 صادر شد و اساسنامه آن در مردادماه سال 1383 به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور رسید.
این مرکز تحقیقات پروژه‌های تأثیرگذاری همچون تأسیس آزمایشگاه مرجع مرکز تحقیقات دندانپزشکی، انتشار مجله علمی پژوهشی به زبان انگلیسی با ایندکس Pubmed، تدوین استانداردهای مواد دندانی تاسیس آزمایشگاه پاتولوژی دهان را به انجام رسانده است. توسعه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی ICT، استقرار نظام اولویت‌بندی تحقیقات در حوزه دندانپزشکی، ایجاد زمینه‌های همکاری با مراکز معتبر ملی و بین‌المللی در زمینه علوم دندانپزشکی، جذب grant بین‌المللی و... از جمله اهداف این مرکز تحقیقات است.

تکنولوژی‌های جدید همچون لیزر توان آن را دارد که در ارتقا سلامت نقش مهمی ایفا کند که در این راستا، مرکز تحقیقات لیزر در دندانپزشکی در تاریخ 6/4/88 به عنوان نخستین مرکز تحقیقات در این زمینه در سطح کشور با هدف توسعه و به کار‌گیری دانش بشری در زمینه لیزر و انجام پژوهش‌های بنیادی، اپیدمیولوژیک و بالینی در جهت اصلاح نظام ارائه خدمات بهداشتی درمانی کشور به منظور جوابگویی به نیازهای جامعه اسلامی تأسیس شده است. 
برگزاری کارگاه‌های آشنایی با لیزر برای دانشجویان، برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آموزش لیزر برای اعضای هیأت علمی، برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آموزش لیزر برای دندانپزشکان عمومی و متخصصان، برگزاری یک دوره فلوشیب لیزر و برگزاری نخستین دوره Ph. D by Research لیزر در دندانپزشکی از جمله فعالیت‌های این مرکز است. 

مرکز تحقیقات ایمپلنت‌های دندانی دانشگاه علوم پزشکی تهران از دیگر مراکز تحقیقاتی این پژوهشکده است که در راستای رفع نیازهای اساسی، پیش‌بینی و تاسیس شده و از طریق برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند مجموعه‌ای از توانمندی‌های واقعی را با فرصت‌های محیطی مرتبط ساخته و نقاط ضعف موجود را به قدرت تبدیل کند.