سلامت نیوز : هر سال یک میلیون و ۷۵۰ هزار باروری در کشور صورت می‌گیرد. ۱۰۰ هزار مورد مرده به دنیا می آیند. ۲۵۰ هزار جنین سقط می‌شوند، سالی ۳۶۰ هزار نفر نیز فوت می‌کنند و به این ترتیب در زمان حاضر هر سال حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر به جمعیت کشور اضافه می‌شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس ؛ میزگرد بررسی علل کاهش رشد جمعیت و راهکارهای پیش رو با حضور امیرحسین قاضی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، محمد اسماعیل مطلق، مدیر کل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت و محمد اسلامی، رئیس اداره تنظیم خانواده و جمعیت این وزارتخانه و عینی زیناب جمعیت شناس در خبرگزاری فارس برگزار شد.

در این میزگرد حاضران از وضعیت رشد جمعیت در کشور، علل کاهش آن، اقدامات انجام شده برای افزایش رشد جمعیت و طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده سخن گفتند.

فارس: رشد جمعیت در کشور چقدر است، معنای این آمار چیست و رشد جمعیت مطلوب برای کشور ما چقدر است؟

عینی زیناب: برای پاسخ به این سؤالات ابتدا باید دو مفهوم را توضیح داد. اول میزان رشد است که نشان می‌دهد هر سال جمعیت ما چند درصد اضافه می‌شود. الان میزان رشد جمعیت 1.2 است یعنی جمعیت هر سال 1.2 درصد اضافه می‌شود به عبارتی دیگر به ازای هر هزار نفر 12 نفر افزایش پیدا می‌کند.

فارس: آیا این آمار براساس گزارش مرکز آمار ایران است یا سازمان ملل؟

عینی زیناب: مرکز آمار رقم 1.29 درصد را برای رشد جمعیت ما اعلام کرده است، اما سازمان ملل می‌گوید 1.2، که ما مرکز آمار را مدنظر قرار می‌دهیم.

فارس: رشد 1.8 درصد مربوط به چه شاخصی است که وزارت بهاشت اعلام می‌کند؟

عینی زیناب: 1.8 میزان نرخ باروری است که از «معادله جمعیتی» به دست می‌آید. این معادله می‌گوید اگر میزان جمیعت را در پایان هر سال محاسبه کنیم می‌بینیم که تعدادی موالید به این جمعیت اضافه و تعدادی مرگ و میر از آن کم می‌شود، از طرفی مهاجران به داخل و آنهایی که از کشور خارج می‌شوند را نیز جمع و تفریق می‌کنند و در پایان سال عددی به دست می‌آید.

فارس:‌ رشد مثبت و منفی جمعیت بر همین اساس محاسبه می‌شود؟

عینی زیناب: کاملاً درست است. اگر جمعیت کشور در پایان سال نسبت به سال گذشته بیشتر باشد ما رشد مثبت و افزایش جمعیت را داشته‌ایم . چنانچه کمتر باشد آن وقت رشد منفی را تجربه می‌کنیم. رشد منفی در حالی به دست می‌آید که در پایان سال یا تعداد موالید کمتر باشد یا تعداد مهاجر از کشور بیشتر از کسانی باشد که فوت کرده‌اند یا به داخل ایران مهاجرت می‌کنند. به عبارتی اگر خروجی نسبت به ورودی کمتر باشد، رشد منفی و اگر ورودی نسبت به خروجی بیشتر باشد، رشد مثبت است.

فارس: آیا اکنون رشد جمعیت ما منفی است و اگر نیست علت نگرانی چیست؟

عینی زیناب: رشد جمعیت ما منفی نیست و انتظار داریم تا سال 2050 همچنان رشد مثبت را تجربه کنیم رشد مثبت تا صفر، مثبت تلقی می‌شود و تا نقطه صفر رشد منفی نیست.

فارس: برای جلوگیری از بحران رشد منفی جمعیت چه راهکارهایی وجود دارد؟

عینی زیناب: بستگی به سناریوهای مختلف دارد. اینکه باروری ما چقدر باشد و چقدر کار کنیم تا تعادل را برقرار سازیم که تعداد فوت‌ها و موالید با هم برابر شود.

اسلامی: اگر مرگ‌ها را بتوانیم کم کنیم یا از آن طرف میزان تولد افزایش پیدا کند رشد جمعیت بالا می‌رود.

فارس:‌ یعنی رشد جمعیت بالا می‌رود ولی جمعیت پیر می‌شود؟

قاضی‌زاده: بله، بخشی از فوت‌ها در جوانی و حتی زمان تولد است. بنابراین لزوماً با پیر شدن نیست به خصوص اگر روی عوامل مرگ در چهار دهه اول زندگی تأکید شود می‌بینیم که مرگ و میر بر اثر سوانح و حوادث راهنمایی و رانندگی زیاد است.

اسلامی: میزان باروری کل 1.8 درصد است و نشان می‌دهد که هر سال احتمال تولد فرزند دوم و سوم در گروه‌های مختلف سنی مثلاً برای 15 ساله‌ها چقدر است. چون باروری در فاصله سنین 15 تا 49 سالگی اتفاق می‌افتد.

فارس:‌ لطفاً درباره نرخ باروری بیشتر توضیح دهید.

عینی زیناب: ما از 15 تا 49 سالگی تک‌تک احتمالات را در یک سال برای یک نسل فرضی مثلا 15 ساله حساب می‌کنیم و در نهایت می‌گوییم وقتی این فرد به سن 50 سالگی می‌رسد به طور متوسط 1.8 درصد فرزند خواهد داشت.

فارس:‌ الان نرخ باروری 1.8 است، یعنی هر خانوار 1.8 فرزند دارد؟

عینی زیناب: الان بیشتر از 1.8 است. در اینجا بحث «نرخ جایگزینی» مطرح می‌شود. نرخ جایگزینی می‌گوید وقتی خانم و آقایی با هم ازدواج می‌کنند برای اینکه افرادی را جایگزین خود کنند باید دو فرزند به دنیا بیاورند. در واقع باید به طور متوسط 2.1 فرزند به دنیا بیاید که اگر از این کمتر باشد در آینده انتظار رشد منفی را خواهیم داشت. زیرا یک زوج نمی‌تواند به اندازه خودشان که دو نفر هستند جایگزینی داشته باشند. البته این الان اتفاق نخواهد افتاد و در دهه‌های آینده رخ می‌دهد زیرا ساختار سنی می‌تواند تأثیری گذرا داشته باشد.

فارس:‌ چرا 2.1 نرخ جایگزینی است؟

عینی زیناب: به خاطر مرگ و میر از دوران کودکی تا سن 25 سالگی 0.1 درصد در نظر گرفته می‌شود. ما رشد عظیم جمعیتی در دهه 60 داشتیم اگر متولدین این دهه هر کدام یک بچه به دنیا بیاورند باز تعدادشان از فوت‌‌‌های ما بیشتر خواهد بود.

فارس:‌ آیا وضعیت جمیعی در کشور ما بحرانی و نگران کننده است؟

عینی زیناب: وضعیت ما اکنون بحرانی نیست ولی سیاست‌‌های ما باید تغییر کند. اکنون 70 درصد جمعیت کشور در سن فعالیت هستند که می‌توانند بالقوه کار کنند .یعنی سنین 15 تا 64 سالگی. بحث بعدی سالمندی است. سالمندی جمعیت با مسائل شخصی و فردی متفاوت است. وقتی می‌گویم جمعیت سالمند است یعنی پیر و از کار افتاده خواهند شد. سالمندی یعنی 20 درصد بالای 65 سال باشد در این صورت 65 درصد جمعیت در سن فعالیت خواهند بود و بقیه تعداد کودکان زیر 15 سال خواهند بود.

فارس:‌ رسیدن به این وضعیت چه تبعاتی داد؟

عینی زیناب: سالمندی برای دولت بار ایجاد می‌کند چون سالمندان فعالیت اقتصادی ندارند بنابراین سیاستگذاری باید در جهتی باشد که بازارهای مالی مناسب، سرمایه‌گذاری و اشتغال ایجاد شود. برای آن هم می‌توان برنامه‌ریزی کرد و چالش سالمندی را به فرصتی برای توسعه پایدار تبدیل کرد.

قاضی‌زاده:‌ چهار عامل بر رشد جمعیت تأثیر دارد. میزان تولد، مرگ و میر، ورود به داخل و ورود به خارج. یکی از این چهار بحث، میزان تولد است که به نظر می‌رسد سه عامل دیگر فراموش شده است زیرا هدفگذاری این است که جمعیت زیاد شود و جوان بماند بنابراین به میزان تولد بیش از دیگر عوامل تأکید شده است در حالی که سه عامل دیگر نیز مهم است مثلاً مدیریت مهاجرت باید در نظر گرفته شود.

فارس:‌ منظورتان این است که مهاجرت آن قدر زیاد است که نرخ رشد جمعیت ما را منفی کند؟

قاضی‌زاده: چون مهاجرت در دوران جوانی و بین گروه‌های خاص اتفاق می‌افتد. اهمیت دارد.

مطلق: متأسفانه ما یک نسل نخبه را بیرون می‌فرستیم و آنهایی که برمی‌گردند دو نوع هستند یا بسیار سالمندند و برای مرگ می‌آیند اینجا، یا مهاجر خارجی بی‌سواد هستند. در هر صورتی نسلی که می‌رود در بهترین سن باروری یعنی 30 تا 45 سالگی است.

فارس:‌سالانه چند نفر موالید و مرگ‌ومیر در کشور داریم؟

مطلق: سال گذشته یک میلیون و 420 هزار موالید داشته‌ایم. سال جاری تا پایان دی، یک میلیون و 240 هزار نفر گزارش شده است.

فارس: این تعداد در پایان سال نسبت به سال گذشته تغییر می کند؟

اسلامی: اگر به همین روال پیش رود، بیشتر می‌‌شود. هر سال افزایش 30 تا 40هزار نفری داریم که از حدود سال 77 شروع شده است.

فارس: تعداد موالید با میزان باروری ها یکی است؟

مطلق: حدود 100 هزار مرده‌زایی در سال داریم. البته آمارها متفاوت است، اما میانگین نشان می‌دهد حدود 250 هزار سقط جنین غیرقانونی در سال اتفاق می‌افتد. از طرفی 6 هزار سقط جنین قانونی نیز گزارش شده است. دو بررسی که در یزد انجام شد که نشان داد 14 درصد بارداری‌ها منجر به سقط جنین شده است. اگر روی همین مسائل کار کنیم می‌توانیم به افزایش جمعیت امیدوار باشیم. در واقع با در نظر گرفتن آمار سقط جنین و مرگ و میر نوزادان می‌توانیم به داشتن یک میلیون و 750 هزار تولد در سال امیدوار باشیم.

فارس:‌ این آمار با احتساب سقط‌های غیرقانونی و موارد نامشروع است.

مطلق: هیچ‌کس نمی‌خواهد که سقط جنین داشته باشد حتی کسی که روابط نامشروع دارد. نمی‌خواهد این اتفاق برایش بیفتد. رقمی که اعلام شد نشان می‌دهد که یک میلیون و 750 هزار بارداری در بازه سنی جوانی به میانسالی هر سال در کشور می‌تواند اتفاق بیفتد. البته این آمار برای اکنون است زیرا ممکن است 5 سال دیگر کمتر شود. چنانچه مراقبت قبل از بارداری و حین آن انجام شود می‌توان جلوی مرده‌زایی را گرفت.

فارس: یعنی مراقبتهای وزارت بهداشت ضعیف بوده است؟

مطلق: خیر، ما نه اعتبار کافی داریم نه نیروی انسانی کافی، اگر نیروی انسانی و اعتبار کافی داشتیم و مراقبت‌های قبل و حین بارداری را انجام می‌دادیم این اتفاق کمتر می‌افتاد. شاخص مرگ‌ومیر نوزاد زیر یک سال 16 در هزار و زیر 5 سال 18 در هزار است. چون می‌خواهیم در 1404 و طبق فرمایشات مقام معظم رهبری حرف اول را در منطقه بزنیم باید این رقم را به زیر 7 برسانیم.

فارس: چالشی که در حال حاضر وجود دارد این است که ترویج برخی شیوه‌های پیشگیری از باروری این ذهینت را ایجاد می‌کند که باروری با مخاطراتی همراه است و ممکن است موجب ترس مردم برای بچه‌دار شدن شود.

مطلق: اصلاً برنامه ما این نیست که جمعیت را کم یا زیاد کنیم .برنامه ما تأمین سلامت مادر و کودک است. قبل از انقلاب میزان مرگ‌ومیر نوزدان 149 در هزار تولد بوده است.

فارس: یعنی برنامه‌ای برای رشدجمعیت ندارید؟

مطلق‌: اگر روی برنامه‌های مراقبت‌هایمان کار کنیم می‌توانیم به افزایش جمعیت امیدوار باشیم. در حال حاضر در هر شبانه‌روز یک مادر می‌میرد.

قاضی‌زاده: 360 هزار مرگ‌ومیر در سال داریم که 23 هزار آن مرگ بر اثر تصادفات رانندگی و عمدتاً در سنین جوانی است که می‌تواند در بهترین دوره باروری باشد.

فارس: آیا بخشی از مرگ‌ومیر مادران بر اثر مردن مادر در مناطق صعب‌العبور است که امکانات بهداشتی نیست؟

مطلق: خیر. بیش از 98 درصد زایمان‌ها حتی در مناطق دور افتاده در بیمارستان‌ها انجام می‌شود و مرگ مادر به دلایلی مانند خونریزی، تشخیص نادرست و به موقع نیامدن پزشک اتفاق می‌افتد.

درباره ترس از فرزندآوری که گفتید باید گفت اتفاقاً مردم هراسی از این موضوع ندارند. بهترین سن بارداری بین 18 تا 35 سالگی است. اکنون سن ازدواج 10 سال بالا رفته است که اگر فاصله بین بارداری را 3 سال یک بار در نظر بگیریم، یک مادر در این 10 سال می‌تواند 3 فرزند به دنیا بیاورد.

 

 بهترین فاصله تولد زیر 3 سال است. در قرآن نیز به این موضوع اشاره شده است و از مادران خواسته تا به فرزندان خود 2 سال تمام شیر بدهند. خداوند متعال برنامه‌ریزی کرده تا در این دوره(شیردهی) بارداری مجدد اتفاق نیفتد چرا که اگر مادر شیر بدهد باردار نمی‌شود. در واقع خواسته خداوند است که مادر زودتر از 2 سال باردار نشود.

قاضی‌زاده: منظور دکتر مطلق این است که اگر فاصله بارداری کمتر از 3 سال مناسب بود، خداوند آن را لحاظ می‌کرد. برای این قضیه دلیل علمی وجود دارد وقتی مادر شیر می‌دهد ترشح برخی هورمون‌ها مانع از تخمک‌گذاری و بارداری وی می‌شود.

فارس:‌ الان که بیشتر بچه‌ها با شیرخشک تغذیه می‌شوند.

قاضی‌زاده:‌ بله. شیرخشک آمده و بارداری اتفاق می‌افتد.