سلامت نیوز : "کار با درآمد بالا برای خانم‌های جوان، اهدای تخمک و اهدای جنین" این عنوان یک آگهی خیابانی جذاب اما پرابهام است. آگهی‌هایی که عنوان و نشان مرکزی خاص را ندارد و تنها حاوی یک شماره تماس از یک خط اعتباری هستند. آگهی‌های دلالی تخمک و جنین روز به روز در حال گسترش است اما هیچ‌کس نمی‌داند قصه از کجا آب می‌خورد؟ بر اساس آمارهای رسمی حدود 20 درصد زوجین در کشور نابارور و در آرزوی داشتن فرزند هستند که حاضرند با صرف هزینه‌های بالا بچه‌دار شوند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از سایت قانون ؛ گسترش مراکز درمان ناباروری نظیر رویان تهران، اصفهان و یزد، بارقه‌های امید بسیاری را در دل آرزومندان بچه روشن کرده است اما هنوز هم 10 درصد زوجین با روش‌های علمی بچه‌دار نشده و مجبورند از راه‌هایی مانند تلقیح مصنوعی یا رحم اجاره‌ای به آرزوی خود برسند. ایجاد بانک‌های نگهداری تخمک، اسپرم و جنین راه مناسبی برای کمک به این زوجین است اما به دلیل نو بودن این بانک‌ها در کشور و نیز عدم فرهنگسازی مناسب، بسیاری از این بانک‌ها خالی هستند و نمی‌توانند جوابگوی نیاز زوجین نابارور متقاضی باشند، همین مسئله موجب دامن زدن به گسترش پدیده‌ای به نام دلالی تخمک و جنین شده است. اما اهدای تخمک و جنین چگونه است؟
انواع اهدای تخمک و جنین
دکتر زهرا صالحی، پزشک عمومی در خصوص انواع اهدای تخمک یا جنین به زوجین نابارور می‌گوید: چنین وضعیتی در سه حالت متصور است. اولین حالت جانشینی در بارداری نام دارد، در این روش اسپرم شوهر و تخمک همسر وی پس از اسپیره‌شدن در محیط آزمایشگاه لقاح داده شده و بعد سلول تخم یا جنین حاصل را به رحم زنی غیر از همسر منتقل می‌کنند تا جنین مراحل رشد و نمو را در رحم این زن دوم طی کند. در این حالت مادر جانشین هیچ ارتباط ژنتیکی با بچه ندارد و این نوع درمان نیز مستلزم انجام عمل‌های پرهزینه(IVF) یا (ICSI) است. این روش معمولاً زمانی استفاده می‌شود که سیستم تناسلی زن از نظر تخمک‌گذاری و تولید «اوول» دارای مشکل نیست اما رحم توانایی لقاح یا نگهداری جنین را ندارد و به همین دلیل لازم است تا عمل لقاح و نگهداری جنین در خارج از رحم صورت گیرد.
حالت دوم جانشینی سنتی رحم است که در این روش اسپرم مرد به طور مصنوعی به داخل رحم مادر جانشین(زنی غیر از همسر مرد) منتقل می‌شود که پس از حامله شدن، فرزند را برای زوج نابارور حمل کرده و پس از تولد تسلیم آنها کند. در این حالت در واقع اسپرم مرد با تخمک زن دوم تلقیح شده و مرد، پدر بچه و زن دوم مادر بچه تلقی می‌شود؛ همسر مرد در این حالت هیچ رابطه ژنتیکی با بچه ندارد حالت سوم جانشینی با استفاده از تخمک یا جنین اهدایی است که در این روش زن و شوهر نابارور، والدین متقاضی به حساب می‌آیند و جنین حاصل از اسپرم و تخمک زوج دیگری که نابارور نیستند، به رحم زوجه یا مادر مورد نظر برای والدین متقاضی منتقل می‌شود تا پس از تولد طفل را تسلیم آنها کند. صالحی اضافه می‌کند: معمولا روش اول بیشتر در مراکز درمان ناباروری صورت گرفته و روش دوم نیز به صورت سنتی از گذشته وجود داشته است اما روش سوم برای اجرا بستگی به غنای بانک‌های اسپرم، تخمک و جنین دارد که همین عدم غنای بانک‌های موجود، موجب حضور دلال‌ها در بازار این مسئله شده است.
اهدای تخمک به مثابه یک شغل
دلال‌های اهدای تخمک از همه خانم‌های متقاضی حاضر به دریافت تخمک نیستند. خانم باید زیر 30 سال سن داشته باشد و از سلامت کامل جسمانی و روانی برخوردار باشد. اگرچه بر اساس شرع اسلام، اهدای تخمک زن متاهل نیازمند اجازه شوهر است اما دلال‌ها بدون توجه به مسائل شرعی تفاوتی میان زن مجرد و متاهل قائل نیستند. در این روش، زن متقاضی با انعقاد قرارداد با یکی از دلال‌ها به یک آزمایشگاه طرف حساب آنها معرفی می‌شود تا در یک بازه زمانی 12 روزه دو تزریق به منظور تسریع در تخمک‌گذاری برای زن انجام شود. پس از گذشت این مدت، زن در یک مرکز پزشکی تحت عمل جراحی قرار گرفته و با روش‌های پزشکی، تخمک آزاد شده از بدن زن جدا شده و در محیط آزمایشگاهی نگهداری می‌شود. آنگونه که دلال‌ها می‌گویند با توجه به سن داوطلبِ اهدا و لحاظ مسائل دیگر عددی بین 800 هزار تومان تا یک میلیون و 200 هزار تومان به خانم‌های متقاضی در هر بار اهدای تخمک می‌پردازند. اگرچه عمل جراحی با درد و کمی ناخوشایندی همراه است اما کسب میانگین حدود یک میلیون درآمد ماهانه از اهدای تخمک، به راحتی می‌تواند برای برخی زنان شغل تلقی شود، شغلی که حتما خطراتی را نیز برای سلامتی خانم به همراه دارد.
از اهدای تخمک تا تشکیل جنین
تخمک اهدایی در محیط آزمایشگاه با یک اسپرم تلقیح شده و جنین حاصل به زوجین نابارور اهدا می‌شود. اگر زوجه نابارور توانایی حمل جنین را داشته باشد، سلول تخم حاصل از تلقیح به رحم زوجه منتقل می‌شود و اگر هم توانایی حمل نداشته باشد، در بدن زن دیگری تلقیح می‌شود تا پس از تولد به زوجین نابارور تعلق گیرد. دلال‌ها برای اهدای هر جنین، مبلغی حدود 6 تا 12 میلیون از زوجین نابارور دریافت می‌کنند و اگر قرار باشد مادر جانشین جنین را حمل کند، قرارداد جداگانه و هزینه جداگانه‌ای هم برای مادر گرفته می‌شود.
پدر و مادر طفل حاصل از این تلقیح چه کسانی هستند؟
دکتر حسین هوشمند، استادیار دانشکده حقوق دانشگاه در خصوص رابطه حقوقی بین طفل متولد و زوجین متقاضی می‌گوید: «حتی اگر سلول تخم حاصل از تلقیح مصنوعی در محیط آزمایشگاه به رحم زوجه نابارور منتقل شود، بازهم فرزند حاصل از تلقیح رابطه ژنتیکی و شرعی با زوجین متقاضی نداشته و حتی محرمیت هم بین آنها حاصل نمی‌شود.» وی ادامه می‌دهد: «تنها اگر رضاع(شیر خوردن) و شرایط آن محقق شود، طفل حاصل از این لقاح به پدر و مادر نابارور محرم شده و فرزند رضاعی آنها محسوب می‌شود.»
اهدای تخمک قانونی یا غیرقانونی؟
اما اینکه تبلیغات اهدای تخمک و دعوت از خانم‌های جوان برای مشارکت در این امر قانونی است یا خیر، محل ابهام است؟ محمدعلی اشعری، وکیل دادگستری در این خصوص می‌گوید: «اگر کسانی که مبادرت به تبلیغ این امور می‌کنند دارای پروانه معتبر پزشکی نباشند یا انجام این امور در صلاحیت ذاتی آنها نباشد، اقدام آنها خلاف قانون تلقی می‌شود.» اشعری ادامه می‌دهد: «بر اساس ماده 3 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارو و مواد خوراکی و آشامیدنی، هرکس بدون داشتن پروانه رسمی به امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی،آزمایشگاهی، فیزیوتراپی و مامایی اشتغال ورزد یا بدون پروانه از‌وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی اقدام به تأسیس یکی از مؤسسات پزشکی کند یا پروانه خود را به دیگری واگذار یا‌پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهد بلافاصله باید محل کار آنها توسط وزارت بهداشت تعطیل و به حبس تعزیری از شش ماه‌تا سه سال و پرداخت جریمه نقدی از پنج میلیون تا پنجاه میلیون ریال محکوم شود.» بیشتر دلال‌ها مطب پزشکی خاصی ندارند، این افراد از طریق تلفن‌های اعتباری که معمولا قابل شناسایی نیستند، اقدام به تبلیغات کرده و مشتریان خود را نیز به صورت تلفنی راهنمایی می‌کنند. این دلال‌ها خودشان حضور مستقیمی در روند اجرای کار نداشته بلکه با واسطه مراکز پزشکی معتبر و مجاز، اقدام به جذب مشتری می‌کنند تا دست مجریان قانون برای جلوگیری از کار آنها نیز بسته باشد.
قرارداد اهدای تخمک و جنین آیا شرعی است؟
اهدای تخمک به خودی خود دارای اشکال نیست اما بر اساس فتاوای رسیده از علما، این اهدا نباید مستلزم لمس و نگاه نامحرم باشد و همچنین اگر زن متاهل باشد، باید اجازه شوهر نیز در خصوص استفاده از تخمک زن اخذ شود، اما در خصوص اهدای جنین، شرایط متفاوت است. آیت‌ا... نوری همدانی و آیات فقید عظام تبریزی، فاضل لنکرانی و بهجت، «قرار دادن نطفه مرد در رحم زن اجنبی و همچنین جنین متکون از نطفه غیر زوج» را جایز نمی‌دانستند. اما فقهای دیگری نظیر حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای، موسوی اردبیلی و تا حدودی مکارم شیرازی، چنانچه عمل مستلزم لمس یا نگاه حرام نباشد، فاقد اشکال توصیف کرده‌اند. همچنین در استفتایی که مرکز مطالعات و تحقیقات اخلاق پزشکی از مجمع فقه اهل بیت علیهم السلام (که در سال 1371 به فرمان مقام معظم رهبری تشکیل شد و در آن عده ای از فقیهان شیعه برای پرداختن به مسائل نو و مبتلا به اجتماع کردند) در مورد تلقیح مصنوعی به عمل آورده است این مجمع در اظهار نظر خود پیرامون مسائل مختلف مربوط به تلقیح مصنوعی، درباره استفاده از رحم جایگزین گفته است: بیرون آوردن جنین زن و قراردادن آن در رحم اجاره‌ای جایز است، اما مادر نوزاد زنی است که از تخمک او جنین متکون شده است. نکته قابل اجماع میان علما حق شوهر زن متاهل بر تخمک همسر و لزوم پرهیز از لمس و نگاه حرام در اهدای تخمک و جنین است، مسئله‌ای که در زمان حاضر و میان دلالان تخمک و جنین کمتر مورد توجه بوده و رعایت نمی‌شود. موضوع دلالی اهدای تخمک و جنین از معضلاتی است که به تازگی در جامعه بروز و ظهور یافته و کمتر به آن توجه شده است و قطعا اگر برخورد اصولی با آن صورت نگیرد، در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند به یک تهدید اجتماعی تبدیل شود. زوجین نابارور نیازی به مراجعه به دلالان نخواهند داشت اگر بانک‌های اهدای جنین و تخمک فعال شده و مراکز ناباروری نیز خدمات مناسبی را به این زوجین ارائه کنند.
نظر شما