سلامت نیوز : به دلیل كمبود دارو در داروخانه‌ها، بسیاری خطر خرید داروها از دست دلالان را به جان می‌خرند تا بتوانند بیمار خود را نجات دهند. داروهایی كه معلوم نیست تاریخ مصرف و صحت و سقم آن واقعی است یا خیر. حضور دلالان دارو مقابل داروخانه‌ها موضوع همیشگی است، اما ورژن جدید آنها به تازگی مقابل داروخانه‌ها سفره پهن كرده‌اند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ حتی گفته می‌شود برخی از پرسنل بیمارستان‌هایی خاص در مواقعی كه بیمار فوت می‌كند، دارو‌هایشان را با قیمت پایین خریده و در بازار آزاد می‌فروشند. براتی معاون امنیتی استاندار تهران چندی پیش در صحبت‌هایش گفته بود براساس گزارش‌های نیروی انتظامی بعضا برخی داروخانه‌های شبانه‌روزی اقدام به توزیع و فروش داروهای غیرمجاز و قاچاق می‌كنند. به همین سبب با دكتر سعدالله‌پرویزی مشاور مدیركل و رئیس اداره مواد و داروخانه‌های تحت كنترل سازمان غذا و دارو، به گفت‌وگو نشستیم تا ببینیم حاشیه‌هایی كه این روزها گریبان دارو و داروخانه‌ها را گرفته تا چه اندازه صحت دارد.
همین چند روز پیش آمارهایی از مصرف بالای داروهایی از قبیل كدئین، ترامادول، دیازپام و ریتالین در بین دانشجویان به رسانه‌ها رسید كه بسیاری از خانواده‌ها را نگران كرد. الان سوال این خانواده‌ها این است وقتی فروش این داروها در داروخانه‌ها بدون نسخه پزشك ممنوع است چگونه فرزندانشان می‌توانند آنها را به راحتی تهیه كنند؟
طبیعتا فروش این داروها بدون نسخه پزشك ممنوع است. دارویی مثل ریتالین جزء داروهای است كه حتما تحت‌كنترل فروخته می‌شود. دستورالعملی كه به تمام داروخانه‌ها ابلاغ شده این است كه بدون نسخه این داروها ارائه نشود. اما این نكته نباید دور از نظر بماند كه در هر صنفی درصدی متخلف نیز وجود دارند كه در این خصوص داروخانه‌های خاطی كه غالبا در چرخه مدیریت غیررسمی اداره می‌شوند مانند داروخانه‌های اجاره‌ای و بعضی از داروخانه‌های نواحی دور دست كشور كه از امر نظارت ادواری دور هستند مانند داروخانه‌های مرزی آنها را به صورت غیرقانونی به فروش می‌رسانند. در این موارد مسئولان این داروخانه‌ها جهت سود بیشتر ممكن است نسبت به فروش سهمیه خود به مصرف‌كنندگان بازار غیررسمی و قاچاق اقدام كنند. البته فروش هر كدام از موارد داروهای كدئین‌دار، ترامادول و ریتالین بر اساس دستورالعمل سازمان بر طبق سهمیه از طریق معاونت‌های غذا و دارو دانشگاه نظارتی متبوع صورت می‌گیرد و شركت توزیعی نمی‌تواند بیشتر از سهمیه تعیین شده به هر داروخانه سهمیه‌ای اختصاص دهد.
به نظرتان داروخانه‌های مرزی این توانایی را دارند كه چنین حجم بالایی از داروها را به بازار عرضه كنند؟ احتمالا داروخانه‌هایی كه در كلانشهر‌ها، شهرهای بزرگ و كوچك غیرمرزی و حتی زیر نظر شما هستند نیز این تخلف را مرتكب می‌شوند.
شرایط توزیع و نظارت بر برخی داروها مانند ریتالین متفاوت است.
و خیلی هم گران است.
طبیعی است. زیرا برند اصلی است و نسبت به بقیه داروها گران‌تر است. این دارو تولید داخل هم دارد و در حال حاضر دو شركت تولید ریتالین دارند.
شنیدم كه یك برگ ریتالین 300-400 هزار تومان است.
نه. اینقدر هم تفاوت قیمت ندارد.
چطور یكسری از داروها به‌طور غیرمجاز به دست مردم و بازار سیاه می‌رسد. حتی داروهای خارجی. این داروها زیر نظر دولت از گمرك وارد كشور می‌شود.
می‌خواهم سوالتان را با یك‌سوال جواب دهم. با كنترل شدیدی كه روی موادمخدر وجود دارد چطور به دست مردم می‌رسد؟ با وجود اینكه دستگاه‌های مختلف بر آن نظارت دارند و مرزبانان زیادی از ورود آن جلوگیری می‌كنند.
سازمان غذا و دارو روی دارو نظارت دارد ولی موادمخدر كه ناظری ندارد.
منظور من این است كه چگونه می‌خواهید جلوی قاچاق را بگیرید؟
تمام این داروهایی كه وجود دارد قاچاق است؟
خیر. اما نمی‌توانیم جلوی قاچاق را بگیریم و متولی آن نیز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی است و انكارناپذیر است. بخشی از آن هم احتمال دارد كه از داروخانه‌ها نشت كند ولی دانشگاه‌های علوم پزشكی بر اكثر داروخانه‌ها نظارت دارند و آن را كنترل می‌كنند.
ولی بعضی از داروها بدون هیچ نسخه‌ای ارائه می‌شوند.
بله. ما یك لیست OTC داریم كه مسئول داروخانه می‌تواند آن را بدون نسخه به بیمار ارائه كند. داروهایی مانند استامینوفن و 34 داروی دیگر. این لیست در كشورهای دیگر هم وجود دارد و ایران هم به اجرای فروش بدون نسخه آن اقدام می‌كند.
و داروهای تحت كنترل و روانگردان چطور؟
فروش آنها باید نسخه پزشك داشته باشد. باید یادمان باشد كه هیچ دارویی بدون عارضه نیست. زمانی ما این داروها را توصیه می‌كنیم كه یك بیمار مصرف كند كه با تجویز پزشك باشد و برای آن نسخه بنویسد به‌ویژه داروهای روانگردان كه متاسفانه امروزه در جامعه روزبه‌روز استفاده از آن گسترش پیدا می‌كند. این داروها در داروخانه‌ها قطعا با دقت بیشتری عرضه می‌شود زیرا علاوه بر عوارضی كه دارد، در مقایسه با سایر داروها وابستگی روانی برای مصرف‌كننده می‌آورد و كنار گذاشتن این دارو برایش مشكل خواهد بود. كنار گذاشتن این داروها با خوب شدن بیماری به راحتی امكان‌پذیر نیست و گاهی بیماران ناخودآگاه به دلیل وابستگی كه پیدا كرده‌اند، به مصرف آن اقدام می‌كنند.
داروخانه‌های غیررسمی و اجاره‌ای كه در ابتدای صحبت به آنها اشاره كردید، تحت نظر شما نیستند چرا چنین داروخانه‌هایی وجود دارد كه بتوانند راحت داروها را بدون نسخه عرضه كنند؟
بعضی از داروخانه‌ها تحت مدیریت داروساز‌ها نیستند. زمانی قوانین طوری بود كه به افرادی كه تجربه كافی در این زمینه داشتند داروخانه می‌دادند. در حال حاضر هم در شرایط قانونی چنین چیزی وجود دارد ولی امتیاز‌بندی شده و چنین افرادی نمی‌توانند واجد شرایط باشند. ضمن آنكه یكسری از داروخانه‌ها اجاره داده می‌شوند و تحت مدیریت رسمی و اشراف داروساز نیستند. تعداد این داروخانه‌ها كم است كه از این طریق هم نشتی داریم. این افراد (اجاره‌كننده داروخانه‌ها و داروخانه‌های تجربی) بالاخره الزاماتی كه یك داروساز دارد قطعا پذیرش مسئولیت را ندارند.
شما از داروخانه‌های اجاره‌ای صحبت می‌كنید كه داروساز مدیر آن در داروخانه حضور ندارد. در هر صورت باید نظارتی روی آن باشد.
قطعا این نظارت وجود دارد. دانشگاه‌های استان‌ها بر داروخانه‌های تحت پوشش خود نظارت دارند و اگر مواردی هم ببینند برخورد خواهند كرد. در حال حاضر به دلیل این كنترل و نظارت پرونده‌های متعددی تكمیل و به دستگاه قضایی ارسال شده است. ولی از طریق داروخانه این نشتی‌ها بسیار كم است. آمار فروش داروخانه‌ها را داریم. فروش غیرمجاز دارو در مقایسه با دو سال گذشته بیش از 70 درصد كاهش پیدا كرده است.
یكسری داروها هستند ولی در داروخانه‌ها به راحتی در دسترس آنها قرار نمی‌گیرند. ولی در بازار سیاه به راحتی پیدا می‌شوند.
اینها همان داروهای قاچاقی هستند كه وارد كشور می‌شوند. ارائه‌كننده این داروها یكسری افراد سودجو هستند و وقتی احساس می‌كنند دارویی كمیاب شده و مردم به آن نیاز دارند راه ورود آن به كشور را هم پیدا می‌كنند. در تمام دنیا قاچاق دارو وجود دارد و تنها شامل ایران نمی‌شود.
چطور می‌توان با این قاچاق مبارزه كرد؟
وزارت بهداشت و درمان می‌تواند با كمك نیروی انتظامی و قوه قضائیه با آنها برخورد كند.
چند سالی بود كه بازار سیاه بسیار كم‌كار شده بود ولی از سال گذشته تا اواخر آبان امسال فعالیت آنها خیلی چشمگیر بود. به نظرتان چرا دارو در داروخانه‌ها كم بود كه مردم مجبور بودند به آنها مراجعه كرده و داروی مورد نیاز خود را با قیمت‌های نجومی به دست آورند.
در هر بخش و حوزه‌ای اگر كمبود نباشد، فعالیت افراد سودجو كه بازار سیاه را به وجود نمی‌آورد و رونقی نخواهد گرفت. تولیدكننده یا واردكننده اگر دارو را به‌طور طبیعی وارد كند مشخص است كه مردم به داروخانه‌ها می‌روند و به راحتی داروی خود را تهیه می‌كنند. ولی وقتی دارویی برای ارائه وجود نداشته باشد، آنها به هر طریقی آن را برای بیمار خود تهیه می‌كنند و مجبورند به جاهایی مراجعه كنند كه افراد سودجو در آن دارو را به چندین برابر قیمت می‌فروشند.
چرا این كمبود در داروخانه‌ها وجود دارد؟
به دلیل تحریم‌ها امسال مشكل دارویی كشور كاملا مشخص و طبیعی بود.
ولی می‌گفتند كه ایران تحریم دارویی نیست. یعنی غیرمستقیم بر بازار دارو تاثیر داشته؟
بله. این دروغی است كه می‌گویند. در عمل همه چیز برعكس بود. با تحریم‌ها بانك‌ها روند طبیعی قبلی را طی نمی‌كردند و نقل و انتقال سیستم پولی كاملا بسته بود. به همین سبب مشكل ارزی و گشایش LC داشتیم. ما مجبور بودیم تحریم‌ها را دور بزنیم. این تحریم‌ها باعث شده بود هم افزایش قیمت و هم كمبود دارو داشته باشیم. سیستم خرید دنیا دیگر نقدی نیست و وقتی نمی‌توان پول انتقال داد مسلما نمی‌توان دارویی هم خریداری كرد.
و این راه را برای جولان قاچاقچیان دارو باز كرد.
دقیقا. در قاچاق سیستم بانكی وجود ندارد. ولی سازمان غذا و دارو توانست تب بازار دارو را كم كند و شانتاژی كه قاچاقچیان برای سود بیشتر به راه انداخته بودند را كاملا از بین برد.
به نظرتان داروخانه‌ها به سوپرماركت تبدیل نشدند؟ همه چیز در آن وجود دارد.
داروخانه‌ها مجاز هستند وسایل بهداشتی، دارویی، آرایشی و ملزومات پزشكی را ارائه كنند. باید طبق آنچه مجاز هستند عمل كنند اما اگر چیزی اضافه‌تر و بیشتر در داروخانه‌ای به فروش می‌رسد مقام و شأن آن داروخانه است كه پایین می‌آید.
این داروها در عطاری‌ها هم موجود هستند. چند درصد داروخانه‌ها در توزیع بدون نسخه این داروها مقصر هستند و چند درصد عطاری‌ها؟
مهم این است كه كار اشتباه چه یك درصد و چه صد در صد اشتباه است، نه اینكه چه كسی یا كسانی بیشتر یا كمتر مقصرند. اگر داروخانه‌ها فروش غیرمجاز داشته باشند خلاف آیین‌نامه عمل كرده‌اند، اما عطاری‌ها طبق قانون حق فروش دارو را ندارند چه با نسخه چه بی‌نسخه.
نظر شما