كوثر برادران، یادگار علیرضا برادران، عصر روز 23 اردیبهشت، پس از 17روز كما بر اثر ایست قلبی و تنفسی در بیمارستان فوت كرد.
بسته شدن راه تنفسی، باعث آسیب دائمی به مغز شده و باعث شده تا كوثر 8ساله، 17 روز تمام در كما به سر برد و نهایتا در اثر ایست قلبی – تنفسی در بیمارستان لقمان فوت كند. شنیده‌ها حاكی از این است كه انسداد راه تنفسی، به‌دلیل وارد شدن جسم خارجی (احتمالا گوجه‌سبز) بوده است.
ضمن ابراز تأسف و همدردی با این خانواده محترم، كه پیش از این داغ از دست دادن پدر این مرحوم را در حادثه هواپیمای سی-130 بر دل داشتند، تلاش می‌كنیم با دادن توضیحاتی در مورد آسپیراسیون جسم خارجی یا همان ورود جسم خارجی به راه تنفسی، سهم خود را در پیشگیری از تكرار وقایعی این چنین، ادا كرده باشیم.
هم خوراكی‌های مختلف و هم مواد غیرخوراكی در دسترس، ممكن است باعث بسته شدن راه تنفسی شوند كه به ویژه در مورد كودكان، كه هر چیزی را ممكن است به دهان ببرند، شیوع بیشتری دارد.
كودكان همچنین در معرض خطر بیشتری هستند، چرا كه واكنش‌های محافظتی آنها هنوز به‌طور كامل شكل نگرفته است؛ واكنش‌هایی مانند واكنش برگرداندن، كه وقتی جسمی به جای وارد شدن به مری و دستگاه گوارش، وارد نای و دستگاه تنفس می‌شود، به ما دست می‌دهد و باعث می‌شود عق بزنیم و سرفه كنیم و به نوعی با وارد كردن فشار به راه تنفسی‌مان، آن را به بیرون برانیم.
همچنین راه تنفس در كودكان باریك‌تر است و به همین علت احتمال گیر كردن یك جسم خارجی در آن، بیشتر است. كودكان كمتر از 6 سال، هنوز دندان‌های آسیای كاملی ندارند و به همین علت باز هم بیشتر احتمال دارد كه خوراكی‌ای را نجویده بخواهند قورت بدهند.
راه تنفسی بسته شده یك موقعیت كاملا اورژانسی به وجود می‌آورد؛ چرا كه مانع ورود هوا به دستگاه تنفس شده و به این ترتیب باعث افت اكسیژن در دسترس بافت‌ها می‌شود. حساس‌ترین عضو به كمبود اكسیژن، چنان‌كه همه می‌دانیم، مغز است كه بدون اكسیژن تنها 4دقیقه می‌تواند دوام بیاورد.
كاملا بسته، نیمه باز
انسداد راه تنفسی در اثر جسم خارجی، به 2 صورت ناقص و كامل می‌تواند اتفاق بیفتد. در حالت انسداد ناقص، فرد قادر به صحبت كردن و صدا در آوردن است، می‌تواند سرفه كند و خلاصه هوشیار است.
فقط به سختی نفس می‌كشد و حالت اضطراب و بی‌قراری دارد. در حالی كه در انسداد كامل، تنفس و سرفه برای فرد امكان‌پذیر نیست و نمی‌تواند صحبت كند. چنین فردی، معمولا دست به گردنش می برد و با انگشتان، حنجره‌اش را فشار می‌دهد. معمولا بعد از چند ثانیه یا چند دقیقه، به‌دلیل نرسیدن اكسیژن به بافت‌ها، كبود می‌شود و در كمتر از 2تا 5 دقیقه، كمبود اكسیژن در مغز، باعث بیهوش شدن او می‌شود.
مهم‌ترین عللی كه در یك فرد بزرگسال ممكن است باعث شود تا مواد خورده شده به جای وارد شدن به راه گوارشی، به راه تنفسی وارد شوند و مسیر آن را مسدود كنند، از این قرار است:
-تلاش برای قورت دادن لقمه‌های بزرگ از غذا، كه خوب جویده نشده است.
-غذا خوردن در هنگام راه رفتن، دویدن و بازی كردن.
- داشتن دندان مصنوعی كه باعث می‌شود فرد به‌درستی متوجه نشود كه آیا لقمه‌اش را به اندازه كافی جویده یا نه.
-خندیدن یا با هیجان صحبت كردن حین غذا خوردن.
-تند غذا خوردن.
-نوشیدن الكل قبل یا حین غذا خوردن كه باعث كندی عمل اعصاب منطقه می‌شود.
چطور راه تنفس كودكان بسته می‌شود؟
اكثر كودكانی كه جسمی خارجی وارد دستگاه تنفس آنها می‌شود، كمتر از 4سال دارند و بیشتر موارد مرگ‌ومیر در این كودكان اتفاق می‌افتد. علت اصلی این است كه این كودكان هر چیزی را به دهان می‌برند و هر چقدر كه پدر و مادر و اطرافیان مراقب او باشند، باز هم ممكن است این اتفاق دور از چشم آنها رخ دهد.
در كودكان كوچك‌تر، اغلب مواد غذایی، اسباب‌بازی و اشیای كوچك وارد راه تنفسی می‌شود؛ در حالی كه كودكان بزرگ‌تر معمولا قربانی ورود اشیا به راه تنفس‌شان هستند.
گاهی اوقات جسم خارجی آنقدر كوچك است كه باعث بسته شدن راه تنفسی نمی‌شود، اما از نای عبور می‌كند و به‌دلیل آنكه نایچه راست زاویه بیشتری با نای دارد، به احتمال بیشتری وارد ریه راست شده و ممكن است برای مدت‌ها در آنجا بماند.
دراین حالت عفونت‌های مدوام كه به درمان پاسخ نمی‌دهند، خس‌خس پایدار قفسه سینه، دفع خلط و همچنین سرفه مداوم بدون توجیه مشخص، در این كودكان وجود دارد كه راه تشخیص آن، تهیه رادیوگرافی‌های دقیق و نیز انجام برونكوسكوپی و جست‌وجوی دقیق ریه است. البته باید قبلا به سابقه سرفه ناگهانی و پشت‌سرهم، دقت كرده باشیم.
راه‌های پیشگیری از انسداد راه تنفسی در كودكان
وسایل كوچك قابل بلع، مانند دگمه، سكه و مهره را در دسترس شیرخواران و كودكان خردسال قرار ندهید.
هنگام غذا خوردن خردسالان، آنها را روی صندلی بلند یا روی میز بنشانید.
اجازه ندهید بچه‌ها سریع و با عجله غذا بخورند.
برای كودكانی كه هنوز نمی‌توانند به خوبی بجوند، خوراكی‌هایی كه نرم‌ترند و نیاز چندانی به جویدن ندارند، آماده كنید.
مطمئن شوید كه اسباب‌بازی‌ها به اندازه كافی بزرگ هستند كه بلعیده نشوند. همچنین دقت كنید كه اجزای جداشدنی نداشته باشند.
به كودكان خردسال خوراكی‌های ریز مانند آجیل، انگور، پاپ‌كورن و مانند آن ندهید.
برای كودكان لقمه‌های كوچك بگیرید. هات‌داگ و خوراكی‌های مانند آن را به قطعات كوچك ببرید. موقع غذا خوردن بچه‌ها، حواس‌تان به آنها باشد.
چند مانور در موقعیت حساس
اما اگر متوجه شدیم كودك یا فرد بزرگسالی یك جسم خارجی وارد راه تنفسی‌اش شده، چه باید بكنیم؟ در مرحله اول، همان طور كه قبلاً اشاره كردیم، باید به این نكته توجه كنیم كه آیا فرد بیهوش است، یعنی انسداد راه تنفسی كامل باعث بیهوش شدن او شده یا نه.
در فرد بزرگسال هوشیار، بهترین اقدام این است كه او را به سرفه كردن تشویق كنیم. مانور مشهوری نیز در این موقعیت قابل‌اجراست كه به آن مانور هیملیش (Heimlich) می‌گویند.
برای این كار، یك نفر پشت مصدوم قرار می‌گیرد و از زیر دست‌های بیمار دو دست خود را دور شكم بیمار انداخته و سپس یك دست را مشت كرده و از طرف خارج (طرف انگشت شست) بین ناف و زائده خنجری می‌گذارد و با دست دیگر دست مشت‌شده را محكم گرفته و آنگاه به‌طور نسبتا سریع و محكم، نیرو به طرف عقب و بالا وارد می‌كند.
اما درصورت بیهوش بودن فرد بزرگسال، چه باید كرد؟ در این حالت ابتدا باید با یك دست دهان فرد را باز كرده، با احتیاط تمام انگشت سبابه دست دیگر خود را از گوشه دهان و در تماس با سطح داخلی دهان به طرف حلق برده و مواد خارجی را از آن پاك كنید. در مرحله بعد، 4 تا 5 بار به پشت ضربه بزنید. اگر موفقیت‌آمیز نبود، 4 تا 5 بار مانور هیملیش را تكرار كنید.
اگر بازهم موفقیت‌آمیز نبود، ضمن تماس با اورژانس، نبض بیمار را كنترل كنید تا درصورت ایست قلبی احیای قلبی ریوی (CPR) به‌صورت كلاسیك انجام شود. در مورد كودكان بزرگ‌تر، معمولا روش عملیات به همین ترتیب است، اما در مورد شیرخواران، روش های متفاوتی وجود دارد كه شامل خوابانیدن او به روی شكم بر ساعد یا پا و ضربه زدن به پشت اوست.
خوردن چیزی كه نباید خورده شود
گاهی اوقات كودك یا حتی برخی بزرگسالان، مواد عجیب و غیرقابل‌هضم و گاهی خطرناكی را می‌بلعند كه آنها نیز می‌توانند خطرساز باشند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در این مورد نیز كودكان قربانیان اصلی هستند و 80 درصد این بیماران را تشكیل می‌دهند. اما سرنوشت اجسام عجیب و غریبی مانند دگمه، تیله، سكه و مانند آن، وقتی خورده می‌شود، چیست؟
آمارها نشان می‌دهد در حدود 90 درصد اجسامی كه به‌طور اتفاقی خورده می‌شوند، وارد مری شده و 10درصد آنها وارد نای می‌شوند.
از میان اجسامی كه وارد مری، یعنی دستگاه گوارش می‌شوند نیز 80 تا 90درصد بدون هیچ مشكلی از مقعد دفع می‌شوند. 10 تا 20درصد آنها نیاز به آندوسكوپی برای خارج كردن جسم خارجی پیدا می‌كنند و تنها در یك‌درصد موارد احتیاج به عمل جراحی پیش می‌آید.
عمده‌ترین خطری كه ممكن است بر اثر بلع اجسام خارجی به وجود آید، سوراخ شدن راه گوارشی، از مری تا مقعد است كه درصورت عدم‌تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند موجب خونریزی وسیع و شوك ناشی از آن شود.
در این مورد دستورالعمل‌ها متفاوت است و بسته به نوع جسم بلع‌شده، اندازه و قابلیت سوراخ‌كنندگی آن، لازم است برخوردهای متفاوتی با آن صورت گیرد.
نظر شما