سلامت نیوز:آمار مرگ‌ومیرها به دلیل آلودگی هوا در سال‌های اخیر به قدری رشد یافته است که ایران را در بین ۱۳۲ کشور جهان در رتبه صدوپنجم قرار می‌دهد. این آلودگی‌ها که ناشی از آلاینده‌های محیطی کارخانه‌ها و وسایل نقلیه است در سال‌های اخیر با ریزگردهای موجود در استان‌های مختلف کشور، نگرانی‌ها را افزایش داده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان،سال گذشته روزهایی که استان‌های آذربایجان غربی، خوزستان، بوشهر و سیستان و سایر استان‌ها با پدیده ریزگرد درگیر بوده‌اند، کم نبوده است.اگرچه ضیاءالدین شعاعی، مدیر ملی مقابله با پدیده گردوغبار ابراز امیدواری کرده که مردم استان‌های غربی کشور به لطف بارش‌های فراوان در عراق، کمتر در معرض ریزگردها قرار می‌گیرند. وی با اشاره به اینکه بارش‌ها در عراق 70 درصد افزایش داشته است کاهش ریزگردها را در سال 93 پیش‌بینی کرد. اما این پیش‌بینی چندان از سوی کارشناسان و دست‌اندرکاران امور اجرایی کشور دقیق و درست نیست.
دفتر مقابله با پدیده گردوغبار در سازمان محیط‌زیست پارسال در حالی تشکیل شد که نشانه عزم دولت برای مقابله با این پدیده است و ساکنان مناطق غربی کشور را با آغاز فصل گرما با مشکلات فراوانی مواجه کرده است.
با وجود اینکه از حدود 15 سال پیش که پدیده ریزگردها آغاز و در سال‌های اخیر تشدید شد، فعالیت جدی برای رویارویی با این پدیده انجام نشده است. حال با این اظهارنظر مدیر ملی مقابله با پدیده گردوغبار که به اعتقاد اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در امور محیط طبیعی چندان دقیق نیست، شاید عزم ملی برای این موضوع را کمرنگ کند. کهرم با بیان اینکه اصل این موضوع زیرسوال است، می‌گوید: کاهش ریزگردها در ماه‌های پیش رو قابل پیش‌بینی نیست. حتی اگر فرض کنید که بارندگی در عراق زیاد شده باشد تا زمانی که این بارندگی منجر به ایجاد یک تالاب نشود یا تالاب هورالعظیم را پر نکند، نمی‌توان منتظر اثربخشی و در نتیجه کاهش ریزگردها بود.
بسیاری ریزگرد را پدیده جهانی می‌دانند، خشک شدن تالاب و ایجاد سدهای متعدد از جمله احداث 10 سد روی دجله و فرات در کشور ترکیه سبب تشدید این پدیده در منطقه شرقی خاورمیانه شده است.
تالاب هورالعظیم یک تالاب بزرگ بین ایران و عراق است که در زمان جنگ تحمیلی، توسط صدام حسین خشک شد تا نیروهای ایرانی موفق به نفوذ از آن راه نشوند. حال بعد از گذشت بیش از 20 سال از پایان جنگ بقایای هورالعظیم خود کانونی است که ریزگردهایی که به خاک ایران هجوم می‌آورند را تشدید می‌کند. وقتی تالاب خشک شد، بقایای تجزیه‌شده گیاهان و جانورانی مثل اجساد در معرض باد قرار گرفت؛ اتفاقی که در شرق کشور نیز برای هامون رخ داد. این فعال محیط‌زیست در ادامه می‌گوید: حال چه اتفاقی افتاده است؟ آیا آنقدر باران باریده که هورالعظیم پر شود، حتی اگر فرض را بر این بگذاریم، باید گفت هورالعظیم یکی از 48 کانون بحرانی است که ایران را در معرض ریزگرد قرار داده است. بقیه کانون‌های بحران که در سوریه، عربستان و ترکیه قرار دارند را چه می‌کنیم؟ در عراق مراکز دیگری است که می‌تواند منشا آلودگی هوا باشد. این در حالی است که حتی در ایران نیز چندین کانون تشدید این ریزگردها وجود دارد، از تالاب خشک‌شده گاوخونی تا هامون و از دریاچه ارومیه که ریزگردهای شور را در مناطق اطرافش پخش می‌کند، هر کدام منبعی فاجعه‌آفرین محسوب می‌شوند. در چنین شرایطی حتی اگر باد با سرعت بیشتر از یک متر در ثانیه هم بوزد، ریزگردها سفر خود را آغاز می‌کنند.
کهرم با ابراز تعجب از پیش‌بینی کاهش ریزگردها در سال 93، می‌گوید: گفتن کاهش در ریزگردها مثل این است که برای سه ماه آینده باران یا تگرگ پیش‌بینی کنیم، هنوز امکان چنین پیش‌بینی وجود ندارد.
فشارهای عمومی و کاهش آلودگی
در تقویم کاری مطبوعات و مسئولان پاییز و زمستان فصل‌های صحبت و تکاپو برای وارونگی هواست و بهار و تابستان هم موسم ریزگردوغبار. کهرم می‌گوید: الان که زمستان تمام شده کسی هست که از وارونگی هوا صحبت کند. زمانی که این امر اتفاق می‌افتد تازه درخصوص آن جلسه صحبت می‌کنیم و فوریت تعیین می‌کنیم. این در حالی است که موارد اینچنینی نیازمند برنامه‌ریزی هستند. الان هم نسخه پیچیدن برای ریزگردها مثل این است که به مریضی که بیماری صعب‌العلاجی دارد، آسپرین بدهیم.
از مالچ‌پاشی تا درخت‌کاری
برای پدیده ریزگرد دو اقدام همیشه از سوی مسئولان مطرح بوده است؛ یکی اقدام عاجل است که با پاشیدن مالچ در کانون‌های بحران محقق می‌شود. مالچ ترکیبی است از بنزین، نفت و گازوئیل که با دستگاه‌هایی آن را روی زمین می‌پاشند. این ترکیب مانند نمد، روی این گردهایی که آماده برخاستن است، می‌نشیند و مانع حرکت آن با باد می‌شود. اما گذشته از اینکه، این روش در وسعت‌های کلان هزینه‌های فراوانی در بر دارد، آلایندگی این ماده در طبیعت نیز مطرح است. مالچ که حاوی نفت است، به مروز زمان منجر به از بین رفتن گیاهان و جانوران می‌شود. ضمن اینکه هر چهار سال یک‌بار این مالچ‌پاشی باید تجدید شود، چراکه در معرض آفتاب و باران و باد دچار فرسایش و خود تبدیل به ریزگرد جدیدی می‌شود و فاجعه دیگری را به همراه دارد. این در حالی است که بنا به اظهارنظر کارشناسان هر هکتار جنگل هفت تن ریزگرد را می‌خورد. کاری که در 10 سال گذشته کمتر نسبت به آن توجه شده است. مشاور رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید: کاری که می‌توانیم انجام دهیم حفظ و گسترش جنگل‌ها و مراتع است. این تنها روش مطمئن برای مقابله با پدیده‌هایی مثل ریزگرد است. با این حال شاهد هستیم تعداد گوسفندان ما چهاربرابر مراتع کشور هستند.
ریزگرد ردیف بودجه ندارد
محمدرضا تابش، عضو کمیسیون برنامه و بودجه و عضو فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید: ریزگردها پدیده‌ای نیستند که در یکی دو سال حادث شوند. مجموعه فعل و انفعالات در محیط‌زیست و همین‌طور کم‌توجهی‌هایی که کشورهای همسایه به بحث بیابان‌زدایی و مقابله با بیابان‌زایی داشته‌اند و هورهایی که خشک شد و اراضی‌ای که زیر کشت نرفت شاید متجاوز از 30 سال است که باعث تحت‌تاثیر قراردادن منطقه و کشور ما شده است. من که در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی هستم، نمی‌بینم که فعالیتی در این خصوص انجام شود و بودجه‌ای برای این امر مشخص شده باشد.
وی با اشاره به اینکه یک‌سری مذاکرات با کشورهای همسایه در این خصوص صورت‌گرفته و تفاهمنامه‌هایی منعقد شده است، می‌گوید: خوشبختانه این موضوع در داخل کشور مورد توجه قرار گرفته، اما تا زمانی که کمک مالی به آنها داده و اعتباری تامین شود با توجه به محدودیت بودجه‌ای که کشور با آن روبه‌رو است، نمی‌توان انتظار حل مشکل ریزگرد را داشت.
وی به مواردی چون مالچ‌پاشی یا استقرار نهال‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: این موضوع یک شبه و یک روزه انجام نمی‌شود و حتی اگر این اتفاقات افتاده باشد، اثرش در درازمدت مشهود است. او با اشاره به تلاش‌های سازمان محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و وزارت امور خارجه می‌گوید: بارندگی‌ها هم نمی‌توانند تاثیر کوتاه‌مدتی روی پدیده ریزگرد داشته باشند و تنها اقدامات جدی از سوی مسئولان و حکومت‌های منطقه بر این پدیده تاثیرگذار است. در حال حاضر بودجه‌های مربوط به مقابله با بیابان‌زایی و مهار ریزگردها از محل افزایش عوارض نرخ بنزین عاید می‌شود که حال باید دید این بودجه محقق می‌شود یا خیر. تابش با ابراز امیدواری نسبت به اینکه از سال‌های آینده ردیف اعتباری خاصی برای مسائل مهمی چون آلودگی هوا و ریزگردها پیش‌بینی شود، می‌گوید: بستر توسعه و حیات یک کشور محیط‌زیست و منابع طبیعی است و نباید نگاه ما صرفا به توسعه صنعتی معطوف باشد. این عضو کمیسیون برنامه و بودجه می‌گوید: مالچ‌پاشی را در یزد تجربه کردیم که تجربه خوبی بود. حال می‌گویند که از لحاظ زیست‌محیطی عوارض خاص خود را دارد، خب در این صورت می‌توان از مواد جایگزین که قابل تجزیه است و به طبیعت باز می‌گردند استفاده کرد. شرکت‌های تولید‌کننده این مواد نیز باید مورد حمایت دولت قرار گیرند و خرید از آنها تضمین شده باشد. در حال حاضر این تنها اقدام فوری‌ای است که برای مقابله با ریزگردها می‌توان انجام داد.
نظر شما