هرنی یا فتق هم چیزی شبیه همین اتفاق در بدن است. هرنی به بیرون‌زدگی و یا خارج‌شدن هر چیزی از جای اصلی خودش در بدن گفته می‌شود. زمانی كه یك ارگان، یك بخش كوچك از یك عضو یا حتی یك بافت كوچك از جای اصلی خود خارج می‌شود و در داخل یك محفظه یا به اصطلاح ساك به محیط كناری‌اش برجستگی پیدا می‌كند، فتق به‌وجود می‌آید.
فتق چیست و در كجاها اتفاق می‌افتد؟
هر جایی كه جداره بافت نگه‌دارنده یك ارگان ضعیف باشد، فتق می‌تواند اتفاق بیفتد. عضلات ضعیف جدار شكم، بافت كلاژنی ضعیف یك دیسك بین مهره‌ای یا حلقه شل‌شده دیافراگم به دور مری، هركدام می‌توانند زمینه یك فتق را به‌وجود بیاورند. به‌طور كلی یك فتق یا هرنی از 3 بخش تشكیل شده است. دهانه فتق كه بیرون‌زدگی از آن اتفاق می‌افتد (مثل ترك لاستیك دوچرخه)، ساك فتق (مثل جدار تیوپ داخلی) و محتویات فتق (كه در مثال فوق می‌تواند هوای داخل تیوپ باشد).
اكثر فتق‌ها در شكم اتفاق می‌افتند. عضلات مختلف، غشاءهای متعدد و فشارها و آسیب‌هایی كه به فضای شكمی وارد می‌شود، باعث می‌شود تا شایع‌ترین فتق‌ها در این عضو اتفاق بیفتند.
هنگامی كه ضعف در دیواره شكم به یك حفره یا سوراخ منجر شود، ممكن است بخشی از محتویات شكم از بین این نقص و پوشیده شده در بخشی از پرده صفاق وارد این حفره شوند و در زیر پوست شكم یك فتق به‌وجود بیاورند.
بعد از فتق‌های شكمی، فتق دیسك بین مهره‌ها، شایع‌ترین است كه باعث علائم كمردرد شدید و بیماری سیاتیك می‌شود.
فتق اینگواینال (بیرون‌زدن محتویات شكمی از حفره‌ای در كشاله ران) و فتق محل زخم‌های جراحی هم در كنار فتق نافی از فتق‌های شایع دیگر هستند.
در یك فتق، معمولا ابتدا بافت چربی كه دور اعضای داخلی بدن را می‌پوشاند، بیرون می‌زند و با پیشرفت بیماری و ضعیف‌تر شدن جدار بقیه عضو وارد كیسه فتق می‌شود. افزایش فشار داخلی عضو (مثلا فشار داخلی شكمی به‌خاطر بلندكردن اجسام سنگین یا سرفه‌های شدید) باعث پیشرفت سریع‌تر فتق می‌شود.
فتق اینگواینال، شایع‌ترین فتق و شناخته‌شده‌ترین
فتق اینگواینال 75 درصد فتق‌های شكمی را تشكیل می‌دهد. به همین دلیل شایع‌ترین علت جراحی محسوب می‌شود. گفته می‌شود 5درصد جمعیت ممكن است به این بیماری متبلا شوند. علت این مساله هم به آناتومی منطقه اینگواینال مربوط است. كانال اینگواینال، یك كانال در اطراف كشاله ران است كه از دوران جنینی وجود دارد. از درون حلقه‌های اینگواینال بعضی عروق و اعصاب كه از داخل شكم می‌آیند، عبور می‌كنند. گاهی اوقات با ضعیف‌شدن حلقه‌های اینگواینال و افزایش فشار داخلی شكم، محتویات شكم از داخل این كانال و از این حلقه عمقی وارد كانال اینگواینال می‌شوند گاهی اوقات هم این محتویات از داخل حلقه عبور نمی‌كنند بلكه از منطقه یك جدار ضعیف شكمی وارد كانال می‌شوند.این بیماری در آقایان 25 برابر بیشتر اتفاق می‌افتد. فتق به صورت یك برجستگی و تورم كوچك در زیر پوست كشاله ران خود را نشان می‌دهد كه با سرفه، فریاد زدن و ایستادن به وجود می‌آید و با دراز كشیدن از بین می‌رود. اغلب این برجستگی‌ها دردناك هستند و در ابتدا یك درد مختصر و با بزرگ شدن فتق درد بیشتری دارند. در مراحل ابتدایی بیماری، می‌شود محتویات را با انگشت به جای خود برگرداند اما با زیاد شدن محتویات كیسه فتق و یا حاد شدن بیماری این كار امكانپذیر نیست. وقتی فتق به‌جای خود برنگردد به آن فتق اینكارسره یا گیرافتاده می‌گویند و اگر این اتفاق با گرفتگی و پیچ‌خوردگی عروق خونی و یا روده‌هایی كه به داخل فتق آمده‌اند همراه شود، فتق مختص به وجود می‌آید. هر دو این شرایط بسیار حساس و اورژانسی هستند و ممكن است عواقب مرگباری را به دنبال داشته باشند. انفاركتوس روده‌ها یا مردن آنها و پخش شدن محتویاتشان به داخل فضای شكم، انسداد روده‌ها و یا فشار بر ارگان‌های حساس دیگر از عواقب این نوع فتق‌ها هستند كه باید به سرعت جراحی شوند. زمان گیر افتادن یا مختنق شدن فتق اصلاً قابل پیش‌بینی نیست و در بیماران مختلف ممكن است یك فتق ابتدایی تا سال‌ها باقی بماند. اما دردناك شدن، تغییر رنگ فتق، بازنگشتن به جای خود و یا علائم حیاتی ناپایدار می‌تواند از علائم مشكل‌دار شدن یك فتق اینگواینال باشد. درمان این بیماری چه در مراحل ابتدایی و چه در مراحل حاد جراحی و بستن و محكم كردن كانال اینگواینال است.یك فتق اینگواینال با گرفتن شرح حال، معاینه فتق و انجام سی‌تی‌اسكن و یا سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، گاهی اوقات نیز شنیدن صدای روده‌ها با گوشی پزشكی و از روی كیسه فتق خود به تشخیص كمك می‌كند.
فتق رانی
این نوع فتق بسیار شبیه فتق‌های اینگواینال است اما بیشتر در خانم‌ها اتفاق می‌افتد و شیوع كمتری دارد.
كیسه فتق در این بیماری در كانال رانی یا فمورال تشكیل می‌شود كه در منطقه كشاله ران و فمورال پایین‌تر از كانال اینگواینال است. فتق رانی ممكن است درد نداشته باشد اما همان عوارض فتق اینگواینال را دارد. احتمال مختنق شدن فتق رانی و حاد شدن اوضاع بیشتر از بیماری قبلی است و علت آن هم آناتومی خاص این ناحیه است گاهی اوقات هم این فتق باعث انسدادهای روده كوچك می‌شود.
فتق محل زخم (فتق محل برش)
فتق محل زخم هم جزء فتق‌های شایع جدار شكمی است. بعد از انجام جراحی و ایجاد برش در لایه‌های مختلف جدار شكم، ممكن است در زمانی كه هنوز محل برش بهبود كامل پیدا نكرده است و لایه‌های آن در حال جوش خوردن هستند افزایش فشار شكمی باعث شود كه در نزدیكی محل زخم جراحی و یا دقیقاً در زیر آن یك برجستگی، محتوی اعضای داخل شكم ایجاد شود. این فتق در مراحل اول درد ندارد اما به تدریج با شدت گرفتن فتق ممكن است دردناك شود. گیر افتادن روده‌ها و ایجاد انسداد در آنها یكی از عوارض اصلی و خطرناك این نوع فتق است كه باید در نظر گرفته شود. فتق‌های محل زخم می‌توانند در هر نوع برش جراحی ایجاد شوند اما بیشتر در برش‌های طولی كه در خط میانی شكم ایجاد می‌شوند به وجود می‌آیند.فتق محل برش ممكن است سال‌ها بعد از انجام جراحی هم به وجود بیاید و به خاطر ضعف جدارها و پوشش‌های عضلانی ناشی از انجام جراحی یك منطقه ضعیف و دارای نقص را به عنوان دهانه فتق به وجود بیاورند.درمان فتق‌های محل برش یا زخم از بقیه انواع فتق‌ها سخت‌تر است چون به علت انجام جراحی، ناحیه عمل شرایط طبیعی خود را از دست داده است و چسبندگی ایجاد كرده است. این نوع فتق‌ها در صورتی كه به روش صحیح و با استفاده از مش هم درمان نشوند بسیار احتمال عود دارند و ممكن است در محل جراحی ترمیمی هر یك فتق محل برش به وجود بیاید. این فتق هم به راحتی با معاینه و گرفتن شرح حال و انجام سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.
فتق نافی
این فتق بیشتر در بین كودكان و نوزادان شیوع دارد و بسته نشدن حلقه نافی در آنها باعث می‌شود تا محتویات شكمشان از داخل این حلقه به زیر پوست شكم بیاید. این فتق بیشتر در پسر بچه‌ها به وجود می‌آید و اگرچه ممكن است زیاد بزرگ شود اما امكان انسداد روده‌ها، گیر افتادن و مختفق شدن فتق در آنها بسیار نادر است. به همین دلیل این فتق‌ها احتیاجی به درمان ندارند و با بزرگ شدن بچه و رسیدن به سن 5 سالگی اغلب آنها خود به خود درمان می‌شوند. در این فتق‌ها هر چقدر كه دهانه كوچك‌تر باشد بیشتر امكان عارضه‌دار شدن آن وجود دارد.
اگر این فتق‌ها بزرگ شوند، یا علامت‌دار شوند و باعث آزار بچه شوند و یا نتوان آنها را جا انداخت باید با انجام جراحی آنها را درمان كرد.
علائم فتق‌ها به طور كلی چیست؟
علائم كلی فتق‌ها درد، تورم و برجستگی، احساس ناراحتی از وجود فتق و عارضه‌دار شدن آنها، درد پایدار همراه با تب و حالت تهوع نشانه عارضه‌دار شدن این بیماری است كه باید به اورژانس مراجعه كرد. افزایش درد با فعالیت و كاهش درد و تورم با استراحت هم نشانه فتق است. البته در بیماری از موارد اولیه فتق هم ممكن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد اما در مراحل پیشرفته خود كیسه فتق و محتویات آن، دردناك، حساس به لمس می‌شوند و حتی ممكن است دردهای راجعه ایجاد كنند.
درمان فتق‌ها چگونه انجام می‌شود
همه فتق‌ها را باید در نهایت با روش جراحی درمان كرد. تنها مورد استثنا همان طور كه گفته شد فتق نافی در كودكان است كه ممكن است خود به خود درمان شود. فتق‌ها قبل از عارضه‌دار شدن به یك جراحی اكتیو احتیاج دارند. یعنی بیمار به علت علائم به درمانگاه مراجعه می‌كند و پزشك براساس اولویت، به او نوبت جراحی می‌دهد، اما فتق‌های مختنق و گیرافتاده، را باید به طور اورژانسی درمان كرد. روش درمان فتق‌ها ربطی به عارضه‌دار شدن آنها ندارد.
می‌شود از جراحی لاپاروسكوپی و یا جراحی معمولی برای درمان استفاده كرد. محتویات فتق را به جای خود برگرداند و محل فتق را بست و جدار ضعیف عامل فتق را تقویت كرد. برای این كار از بخیه‌های ظریف و یا وسیله‌ای به نام مش استفاده می‌شود كه شبیه یك توری ظریف است و باعث می‌شود سلول‌های بافت همبند روی آن بنشینند و مثل یك اسكلت زمینه ساخت یك جدار از سلول‌های بافت جوشگاه را بدهند. این كار باعث تقویت جدار فتق می‌شود اما چسبندگی‌ای كه ایجاد می‌كند، انجام اعمال جراحی احتمالی بعدی را به شدت با مشكل مواجه می‌كند. در زمان عارضه‌دار شدن روده‌ها در داخل یك فتق هم باید بافت‌های آسیب دیده روده و از بین رفته را ترمیم كرد. بخیه زدن صحیح محل جراحی، به غیر از تاثیر آن در مساله زیبایی از ایجاد فتق‌های محل برش جراحی هم جلوگیری می‌كند.برای جا انداختن فتق در مراحل اولیه بیماری باید یك فشار آرام و ملایم و ممتد روی فتق آورد تا به تدریج به محل خود برگردد. در صورت بازنگشتن كیسه فتق به هیچ وجه نباید این كار را به زور انجام داد.
چرخ‌های دوچرخه‌های قدیمی را یادتان هست؟ همان‌ها كه گاهی از فرط كهنگی ترك می‌خوردند و تیوپ پرباد داخل‌شان از لای ترك‌ها بیرون می‌زد، برجستگی‌های مشكی و نرمی كه پنچری را به‌دنبال داشتند.
نظر شما