سلامت نیوز: بررسی‌های انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که حدود 40 درصد زنان و 10 درصد مردان در طول زندگی خود با خطر ابتلا به پوکی استخوان مواجهند و این در حالی است که این بیماری در سرتاسر دنیا در حال افزایش است.
براساس گزارش‌های دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت2/2 میلیون نفر از مردم کشور دچار پوکی استخوان هستند و سالانه حدود 51 هزار شکستگی لگن خاصره در کشور رخ می‌دهد که از این تعداد حدود 50 درصد از مجروحان جانشان را از دست می‌دهند و بقیه برای تمام عمر زمینگیر می‌شوند.
چندی قبل هم «حسین چمنی» مشاور صنایع شیر ایران در مصاحبه با ایسنا اظهار داشته بود: «هر ۳ روز یک بار به دلیل بیماری پوکی استخوان ۲۳۰ نفر معادل تلفات زلزله ارسباران در کشور جان خود را از دست می‌دهند و این در حالی است که 90 درصد جمعیت کشور اکنون دچار کمبود کلسیم هستند که بیش از50 درصد آن‌ها با شکستگی و پوکی استخوان مواجهند.
پوکی استخوان و علایم آن
دکتر مصطفی قانعی فر متخصص روماتو لوژی در مورد بیماری پوکی استخوان می‌گوید: «پوکی استخوان یا استئوپروز به معنای تخلخل استخوان یا لاغر و ضعیف شدن استخوان و در تعریف عبارت است از بیماری گسترده استخـــوانی که با کاهش توده استخـــوانی و تغییر میکروسکــوپی نسج استخوان، یعنی کاهـش نسبت مواد آلی همراه با مواد معدنی استخوان در واحد حجم، مشخص می‌شود و منجر به افزایش شکنندگی استخوان (نه لزوماً بروز شکستگی) می‌شود.>
وی می‌افزاید: «متأسفانه این بیماری هیچگونه علامت هشداردهنده‌ای ندارد، قبل از پیدایش عارضه، که همان شکستگی‌های استخوانی است، معمولاً بیماران علائمی بروز نمی‌دهند. در واقع پوکی استخوان، دزدی است که بی‌سروصدا سرمایه استخوانی را به یغما می‌برد.»
این متخصص با بیان این مطلب که مهمترین و شایع‌ترین محل این شکستگی‌ها، مهره‌ها، گردن، استخوان ران و مچ دست‌ها است خاطرنشان می‌کند: « در بعضی مبتلایان نیز حملات به صورت درد شدید وجود نداشته و فقط دردهای مزمن کمر بروز می‌کند که با ایستادن و حرکت تشدید می‌شود.
گاهی نیز تغییر شکل بعد از شکستگی‌های متعدد، به‌صورت حالت خمیدگی در ستون فقرات خودنمایی می‌کند که با کوتاهی قد همراه است.>
وی می‌گوید: «آمارها نشان می‌دهد 70 تا 80 درصد افراد جامعه ما از کمبود شدید یا خفیف ویتامین D رنج می‌برند و نکته قابل توجه برای دختران جوان این است که بیشترین رشد استخوان در سنین بین 11 تا 17 سالگی است وچون تا 30 سالگی بر دانسیته استخوان‌های بدن افزوده می‌شود، بنابراین در سنین جوانی باید برای پوکی استخوان فکری کرد و نباید فراموش کرد الگوهای مدرن امروزی برای زیبایی اندام مانند مانکن‌ها و نیز پیروی از شیوه‌های جدید لاغری، می‌تواند به استخوان‌های دختران آسیب بزند و زمینه‌ای برای خطر پوکی استخوان در سال‌های بعد باشد.»
این پزشک در مورد عواملی که در بروز این بیماری نقش دارد به موارد زیر اشاره می‌کند:
اختلالات ژنتیک: «70 تا 80 درصد توده استخوانی مربوط به فاکتورهای ژنتیک است و عوامل محیطی فقط 20 تا 30 درصد نقش دارند.»
نژاد: «سیاهپوستان حداکثر توده استخوانی و‌نژاد آسیایی بخصوص ژاپنی‌ها PBM (حداکثر میزان استخوانی که فرد در طول زندگی بدست می‌آورد) کمتری دارند.»
جنس: «مردان نسبت به زنان توده استخوانی بیشتری دارند.»
رژیم غذایی: «مهمترین عامل در رژیم غذایی، میزان کلسیم آن است، به‌طوری که مصرف کلسیم به میزان بالاتر از 1000 میلی‌گرم (کلسیم خالص) نقش بسیار مؤثری در بدست آوردن PBM مناسب دارد و عامل مهم بعدی، میزان پروتئیـــن غذا است که برای تعیین کیفیت استخوان و بخش غیرمعدنی آن حائز اهمیت است.
فعالیت فیزیکی یا ورزش: «بخصوص در زمان رشد باعث تحریک استخوان‌سازی و افزایش تراکم استخوان شده و به عکس نبود فعالیت و سکون باعث کاهش تراکم استخوانی می‌شود.»
وضعیت هورمونی: «استروژن یا هورمون زنانه، نقش بسیار مؤثری در کاهش فعالیت تخریبی استخوان دارد، به‌طوری که بعد از شروع یائسگی و کاهش استروژن در بدن خانم‌ها، به یکباره کاهش محسوسی در توده استخوانی ملاحظه می‌شود.»
سن: «با افزایش سن، تعادل بین تخریب و تشکیل استخوان به نفع تخریب به‌هم می‌خورد، به‌طوری که از سن 35 تا 50 سالگی توده استخوانی در هر دو جنس کاهش و با افزایش سن نیز همچنان ادامه می‌یابد.>
قانعی فر در پاسخ به این پرسش که آیا پوکی استخوان درمان هم دارد، می‌افزاید: «درمان پوکی استخوان با توجه به ســــن، جنس و میزان کاهش تراکم استخوان در افراد مختلف، متفـــاوت است و دراین صورت توصیه‌ها و داروهایی با توجه به شرایط بیمار و طبق نظر پزشک معالج تجویز خواهد شد.
بیمار تحت معاینه منظم قرار می‌گیرد و بطور منظم با بررسی BMD (بالا بردن ذخیره استخوانی) به فواصل مشخص پیگیری می‌شود و درمان تا حصول نتیجه نهایی ادامه خواهد یافت.
معمولاً ابتدا- بویژه اگر میزان پوکی استخوان چندان شدید نباشد- درمان‌های غیردارویی پیشنهاد می‌شود. به عنوان نمونه با توصیه مصرف موادغذایی غنی از کلسیم و ویتامین D یا مصرف مکمل‌های غذایی، می‌توان به این افراد کمک کرد، البته مصرف بیش از حد ویتامین D هم ممکن است خطرناک باشد و ایجاد سنگ کلیه کند.
به همین منظور باید مدام وضعیت کلیه‌ها را کنترل کرد و میزان دارو را به تناسب تغییر داد. به علاوه معمولاً به بیماران توصیه می‌شود که در طول روز، حدود 30 دقیقه پیاده‌روی کنند. اما در کنار اینها درمان‌های دارویی هم جایگاه خود را دارند. داروهایی که مصرف می‌شوند معمولاً بی‌فسفونیدها مانند استئوفوز یا آلن درونید است که داروهای مؤثر و خوبی هستند.>
وی در پاسخ به این پرسش که آزمایش سنجش تراکم استخوان هر چند وقت یکبار باید انجام شود تأکید می‌کند: «معمولاً حدود 1 تا 2 سال یکبار، نیاز به انجام این آزمایش هست و در این فاصله نیازی به تکرار آن وجود ندارد.
بیماری که دارویی را به مدت طولانی (به عنوان نمونه 5 سال) مصرف می‌کند، معمولاً پزشک چند ماه دارویش را قطع کرده و بعد دوباره تجویز می‌کند. به علاوه هر 1 تا 2 سال یکبار آزمایش تراکم را انجام می‌دهند تا از مؤثر بودن داروها، مطمئن شوند. در این آزمایش‌ها، گاهی «استئوپروز» یعنی پوکی استخوان گزارش می‌شود و گاهی «استئوپنی» ذکر می‌شود. در حالت دوم پوکی استخوان خیلی شدیدی وجود ندارد و بیمار در لبه مرز است. در این موارد گاهی پزشک، فقط کلسیم یا ویتامین D تجویز می‌کند.>
این متخصص روماتولوژی با اشاره به این مطلب که پوکی استخوان بیماری ارثی است می‌گوید: «فرزندان بیماران مبتلا به پوکی استخوان بیشتر مستعد پوکی استخوان هستند و به همین علت باید اصل پیشگیری را بیشتر رعایت کنند. به عنوان نمونه لبنیات بیشتر مصرف کنند و فعالیت بدنی روزانه داشته باشند.
اگر این افراد در سن 45 تا 65 سالگی باشند و شکستگی برایشان رخ دهد، باید زودتر آزمایش‌سنجش تراکم انجام دهند. اگر پوکی استخوان افراد مستعد را در مراحل اولیه شناسایی کنیم، بهتر می‌توان وضعیت آن‌ها را تثبیت کرد. در بعضی موارد هم پوکی استخوان همراه نرمی استخوان (استئوماشیا) است که این موارد را با کمک ویتامین D می‌توان درمان کرد.>
وی به بیماران توصیه می‌کند: «اگر بیماری که پوکی استخوان دارد، درمان مناسب انجام دهد، می‌تواند وضعیت خود را در همان حد نگه دارد و چندان جای نگرانی نیست.
فقط باید مواظب باشد که زمین نخورد، بخصوص در حمام، پله و مکان‌های شلوغ، بیشتر از خود مراقبت کند.
دید افراد مسن در شب کاهش می‌یابد پس باید در شب‌ها، مواظب باشند که زمین نخورند. به عنوان نمونه در مسیر تختخواب به طرف دستشویی یا آشپزخانه وسیله اضافه‌ای سر راه نباشد که مشکلی پیش نیاید. همچنین در روزهای برفی، تا حد امکان از خانه خارج نشوند تا زمین نخورند و دچار شکستگی نشوند.>
آمار نشان می‌دهد 70 تا 80 درصد افراد جامعه ما دچار کمبود شدید یا خفیف ویتامین D هستند.
منبع: روزنامه ایران
نظر شما