سلامت نیوز: پیش از هر چیز، نام شركت آب و نیرو با نام سد پرحاشیه «گتوند علیا» پیوند خورده است. سدی كه اگرچه یكی از شاهكارهای مهندسی سازه در ایران محسوب می شود اما مطالعات سهل انگارانه احداث آن منجر به شور شدن آب رودخانه كارون شد. ماجرا از این قرار بود كه در مخزن این سد گنبدهای طبیعی نمكی قرار داشت كه با آبگیری سد و بالاآمدن سطح آب، این گنبدها در دریاچه پشت سد حل می شدند و آب مرغوب رودخانه كارون را شور و بلااستفاده می كردند.


وقتی «عیسی كلانتری»، رییس ستاد احیای دریاچه ارومیه روز پنجم خردادماه درباره برنامه های دولت برای احیای دریاچه سخن گفت، از وجود «عده یی» خبر داد كه می خواهند «هیچ كدام از برنامه های دولت در خصوص احیای دریاچه ارومیه به اجرا درنیاید» و «انتقال آب از دریای خزر به دریاچه ارومیه را پیشنهاد می كنند. » احتمالاكلانتری در برابر اصرار خبرنگاران بر فاش كردن هویت این «عده» مقاومت كرده و ترجیح داده تا گزینه سكوت را برگزیند. اظهارات كلانتری درست در زمانی بود كه چند روز پیش از آن «حمید چیت چیان» وزیر نیرو سدسازی ها در سال های گذشته را افراطی خوانده بود و گفته بود: «تمام این سدها بالغ بر 76 میلیارد متر مكعب را می توانند تنظیم كنند در حالی كه میزان آب موجود در این سدها 46 میلیارد مترمكعب است.» چیت چیان نخستین وزیر نیرو در تاریخ ایران است كه حداقل یك بار از روند ساخت سد در كشور انتقاد كرده است.

اما به فاصله چند روز پس از اظهارات كلانتری و انتقاد او بر پافشاری «عده یی» روی گزینه انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه، چیت چیان اخبار تازه و البته متناقضی را در اختیار خبرنگاران قرار داد. وزیر نیرو روز 20 خرداد از «آغاز مطالعات طرح انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه» خبر داد: خبری كه به سرعت ذهن شنوندگان را به سوی «عده یی» جلب كرد كه مورد انتقاد كلانتری قرار گرفته بودند. اما وزیر نیرو برخلاف كلانتری از یكی از شركت های تابعه وزارت نیرو به عنوان مجری این مطالعات نام برد: شركت توسعه منابع آب و نیروی ایران. پیش از هر چیز، نام شركت آب و نیرو با نام سد پرحاشیه «گتوند علیا» پیوند خورده است. سدی كه اگرچه یكی از شاهكارهای مهندسی سازه در ایران محسوب می شود اما مطالعات سهل انگارانه احداث آن منجر به شور شدن آب رودخانه كارون شد. ماجرا از این قرار بود كه در مخزن این سد گنبدهای طبیعی نمكی قرار داشت كه با آبگیری سد و بالاآمدن سطح آب، این گنبدها در دریاچه پشت سد حل می شدند و آب مرغوب رودخانه كارون را شور و بلااستفاده می كردند.

با وجود تمامی نظرات كارشناسی ارائه شده پیش از احداث و آبگیری سد، اما شركت آب و نیرو با پافشاری بر احداث این سد، فاجعه را رقم زد. طراحان سد، دیواره رسی ضخیمی را روی این گنبدهای نمكی احداث كردند تا آب با این گنبدها تماسی نداشته باشد. اما این تدبیر مهندسی تنها چند ساعت دوام داشت و به محض رسیدن آب به تراز گنبدها، دیواره رسی فرو ریخت و حل شدن نمك درون مخزن سد آغاز شد. حال این سد با مخزنی بیش از پنج میلیارد مترمكعبی (یك چهارم حجم آب دریاچه ارومیه) آب شور و غیر قابل استفاده برای كشاورزی را در خود نگهداری كرده است! آن طور كه منابع رسمی اعلام كرده اند، برای ساخت این سد مخرب، سه هزار میلیارد تومان اعتبار اولیه در نظر گرفته شد اما منابع نیمه رسمی، هزینه تمام شده سد را بیش از پنج هزار و 500 میلیارد تومان اعلام می كنند. حال نام این شركت (كه با تغییر دولت، تغییر خاصی در مدیران ارشد آن مشاهده نمی شود) به عنوان مجری طرحی «مطالعاتی» اعلام می شود كه قریب به اتفاق كارشناسان داخلی و خارجی یكصدا با آن مخالفند. طرحی كه پا فشاری بر آن، صدای رییس ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت را هم درآورده است. به نظر می رسد این پافشاری، با حكم چندماه قبل رییس جمهوری مبنی بر توقف سدسازی در كشور و از طرفی، حاشیه های فراوان اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی سدسازی در ارتباط باشد. پس از احداث و آبگیری سد «سیوند» در دولت نهم، جنبش های ضد سدسازی در ایران رشد زیادی داشتند. این جنبش ها، ابعاد مخرب ساخت سدها را به صورت گسترده برای افكار عمومی بازگو كردند و به همین دلیل از آن زمان تاكنون، مسوولان دولتی كمتر از سدسازی به عنوان یك «افتخار ملی» یاد می كنند. حال اما به نظر می رسد كه سازندگان سد، با به وجود آمدن قبح برای این صنعت، گزینه طرح های انتقال آب را روی میز می گذارند.

نكته جالب توجه آنجاست كه انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه در دولت پیشین نیز مطرح شد و در همان زمان به دلیل غیركارشناسی و غیرعلمی بودن، رد شد. مهم ترین علت رد این طرح آن بود كه آب دریای خزر شور و دارای ارگانیسم های مختص به خود است حال آنكه ورودی طبیعی آب به دریاچه ارومیه شیرین است و آب شیرین پس از ورود به دریاچه شور می شود. پس ورود آب شور دریای خزر به این دریاچه از طرفی به افزایش بیش از حد طبیعی غلظت نمك می انجامد و از سوی دیگر باعث ورود ارگانیسم های غیر بومی به دریاچه ارومیه می شود. اما این تمام ماجرا نیست. از نظر زمین شناسی، دریاچه ارومیه بیش از یك هزار و 200 متر بالاتر از دریای خزر قرار دارد و پمپاژ آب به این ارتفاع هزینه های بسیار زیادی دارد. هزینه هایی كه به گفته رییس جمهوری (در نطق انتخاباتی 20 تیر 92 در ارومیه) قرار است از طریق احداث دریاچه های مصنوعی و فروش زمین های اطراف آنها تامین شود. نتیجه هرچه باشد، بیش از آنكه به پایداری دریاچه ارومیه منجر شود، بازار حاشیه یی زمین و املاك را برای مجریان به ارمغان می آورد
منبع: روزنامه اعتماد