سلامت نیوز: دکتر پور فتح اله با بیان اینکه من برای جمعیت اهداکنندگان خون در کشور و این سرمایه‌های ملی، نگرانی‌های زیادی دارم افزود :جامعه ما در حال حرکت به سمت سالمندی است و در‌این‌گونه جوامع، میزان اهدای خون کاهش پیدا کرده ولی نیاز به فرآورده‌های خونی افزایش پیدا می‌کند.
آقای دکتر؛ بهتر است گفتگوی خود را با ارزیابی جایگاه اهدای خون در ایران نسبت به کشور های منطقه آغاز کنیم؟وضعیت ما در کشورهای منطقه چگونه است؟
پور فتح اله: بسیاری از ایرانیانی که از خدمات مراکز درمانی کشورهای توسعه یافته استفاده کرده‌اند، به وضوح دریافته اند که اهدا و دریافت خون رایگان در ایران یک اتفاق غرورآمیز است که نظیرش در دنیا بسختی پیدا می‌شود. من از نزدیک مراکز انتقال خون در مصر را دیده‌ام و انگلیسی‌ها برای آنان، مراکز انتقال خون مجهزی ساخته‌اند، اما در این کشور اهداکننده خون در پایگاه‌های انتقال خون وجود ندارد و در بیمارستان‌ها التماس می‌کنند که افراد اهدای خون انجام بدهند، اما ما در کشور یک سرمایه ملی اهداکننده خون داریم که در دیگر کشورهای همسایه نظیر آن وجود ندارد.
آمار اهدای خون در کشور چند واحد به ازای جمعیت است؟
پور فتح اله: آمار سالانه اهدای خون در کشور، دو میلیون و صدهزار واحد خون است که این آمار، رقم افتخارآمیزی است. ما به ازای هر هزار ایرانی، 27 واحد اهدای خون داریم و به همین دلیل است که با قاطعیت اعلام می‌کنم هیچ کشور در حال توسعه‌ای این آمار اهدای خون را ندارد.
در کشورهای در حال توسعه‌ای که به آن اشاره کردید، به ازای هر هزار نفر، چند واحد اهدای خون وجود دارد؟
پور فتح اله: در این کشورها، این شاخص 12 واحد اهدای خون به ازای هر هزار نفر جمعیت است ولی در کشورهای توسعه یافته، 35 واحد اهدای خون به ازای هر هزار نفر جمعیت وجود دارد.
لطفا در رابطه با اهدا کنندگان مستمر کشورمان توضیح بفرمایید.در کشور ما چند درصد از افراد داوطلب اهدای خون به صورت مداوم به اهدای خون اقدام می‌کنند؟
پور فتح اله: الان بیش از 52 درصد اهدا کنندگان خون در کشور، اهداکننده مستمر هستند؛ یعنی اهداکنندگانی که حداقل سالی دوبار اهدای خون را انجام می‌دهند.برایم جالب بود در سفری که بتازگی به شیراز داشتم، برف و کولاک این شهر را تعطیل کرده بود و بندرت کسی در خیابان پیدا می‌شد. به همین دلیل ذخایر خونی هم پایین آمده بود و چون نمی‌توانیم بیشتر از چهار روز پلاکت‌های خون را نگهداری کنیم، همکاران ما در این شهر فراخوان اهدای خون دادند و بلافاصله حدود 70 نفر اهداکننده به مراکز انتقال خون مراجعه کردند. به همین دلایل است که باز هم تاکید می‌کنم این افراد، سرمایه‌های ملی کشور هستند.
برخی هشدار می دهند که هرم جمعیت کشور در حال تغییر است.آیا با این شرایط در آینده بازهم میتوانیم به اهداکنندگان مستمر خون امیدوار باشیم؟
پور فتح الله: اتفاقا من برای جمعیت اهداکنندگان خون در کشور و این سرمایه‌های ملی، نگرانی‌های زیادی دارم.جامعه ما در حال حرکت به سمت سالمندی است و در‌این‌گونه جوامع، میزان اهدای خون کاهش پیدا کرده ولی نیاز به فرآورده‌های خونی افزایش پیدا می‌کند.مصرف پلاکت‌های خونی در کشور ما در حال افزایش است و دلیل این موضوع هم سالمندی است. سرطان‌ها نیز در سنین بالاتر و جوامع سالمند افزایش بیشتری دارد و بین این بیماران نیز مصرف پلاکت‌های خونی افزایش پیدا می‌کند.بنابراین باید به بحث اهداکنندگان توجه ویژه‌ای شود و این کار هم همان طور که گفتم در زمره وظایف بسیاری از سازمان‌هاست.
یکی از دغدغه های همیشگی مردمی که خون دریافت می کنند در همه جای دنیا، موضوع سلامت خون است.در این خصوص چه تمهیداتی از سوی سازمان انتقال خون اندیشیده شده است؟
پور فتح الله: ببینید؛ موضوع سلامت خون‌های اهدایی، مساله‌ای که در صورت جدی نگرفتن می‌تواند سالانه جان صدها هزار بیمار ایرانی را تهدید کند.یک بخش مهم کار این است که به فرد اهداکننده آموزش داده شود. به طور مثال، باید به فرد اهداکننده خون متذکر شد تا 72 ساعت بعد از مراجعه به دندانپزشکی اقدام به اهدای خون نکند، زیرا احتمال انتقال آلودگی خونی از این طریق وجود دارد. بخش مهم بعدی در رابطه با سلامت خون‌های اهدایی، وظیفه سازمان انتقال خون است که می‌توانم اطمینان دهم در این حوزه از بسیاری از کشورهای در حال توسعه جلوتر هستیم. خون‌های اهدایی در کشور ما از نظر مبتلا نبودن به ایدز، هپاتیت B و سیفلیس، به طور وسواس گونه‌ای کنترل می‌شود.ما هم‌اکنون از بهترین مواد، ابزار و کیت‌های تشخیصی استفاده می‌کنیم و سیستم انتقال خون کاملا خودکار و تحت کنترل است و از این نظر مردم آسودگی خاطر داشته باشند.
شما بارها در سخنرانی های خود بر مصرف منطقی خون تاکید داشته اید.منظور دقیقتان از این موضوع چیست؟
پور فتح الله: اعتقاد دارم پزشکی که خون‌های اهدایی را مصرف می‌کند باید مسئولیت شعار «اهدای خون سالم، اهدای زندگی است» را بپذیرد.پزشک تجویزکننده خون باید زمانی خون اهدایی را تزریق کند که جان فرد در خطر باشد و در غیر این صورت، حق تزریق خون را ندارد.اما متاسفانه در کشور ما، مصرف خون منطقی نیست و مدیریت درستی در زمینه مصرف خون وجود ندارد.در کشور ما به انتقال خون با دید ساده نگاه می‌کنند، در حالی که انتقال خون هم یک نوع عمل پیوند است و فرق چندانی با عمل پیوند کلیه ندارد. فقط چون در انتقال خون فرآیند ساده‌تری انجام می‌شود، مردم هم آن را ساده نگاه می‌کنند. در حالی که وقتی شما خون اهدایی را دریافت می‌کنید، در واقع 450 سی‌سی سلول از یک انسان دیگر را به بدن خود منتقل کرده‌اید. چون خون به طور رایگان در اختیار مراکز درمانی قرار می‌گیرد، برخی پزشکان قدر این خون‌های اهدایی را نمی‌دانند.
حتی گاهی به این خون‌های اهدایی به دید تجاری نگاه می‌شود، مثلا پزشک برای اینکه بیمار پس از مرخص شدن سرحال‌تر باشد، چند واحد خون به او تزریق می‌کند.اصلا دوپینگ خون در ورزش هم مطرح می‌شود و بیمار با رضایت بیشتری، مرکز درمانی را ترک می‌کند.اگر در کشور ما مدیریت درستی بر خون‌های اهدایی اعمال شود، در نتیجه اهدای هر واحد خون، اهدای زندگی خواهد بود.البته توجه داشته باشید مردم همین الان هم بیش از 70 درصد هزینه‌های درمان را پرداخت می‌کنند و اگر قرار باشد برای دریافت واحدهای خونی هم پول بدهند که دیگر پولی در جیب بیمار نمی‌ماند.ما هم نمی‌گوییم هزینه انتقال خون از جیب مردم خارج شود، بلکه می‌گوییم اگر بیمه‌ها وارد این موضوع شوند، بحث اقتصاد خون شکوفا می‌شود. در دنیای علم و نیز در کشورهای پیشرفته، بحث "اقتصاد انتقال خون" بسیار مطرح است. ما هنوز نگاهمان این است چون اهداکننده خون را رایگان می دهد، ما هم باید خون را به رایگان در اختیار مراکز درمانی بگذاریم. اما در حال حاضر برای ما یک ضروری است که نگاه واقعی به خدمات انتقال خون داشته باشیم و نقش بیمه را در تأمین هزینه های خدمات انتقال خون در نظر بگیریم.
آیا این موضوع یعنی پرداخت وجه از سوی بیمه ها ، از نقطه نظر اقتصاد بیمه،مبحث قابل قبولی است؟چرا بیمه‌ها باید هزینه‌های خود را اضافه کنند ؟
پور فتح الله: اتفاقا این موضوع به نفع بیمه‌هاست. ما با منطق اثبات می‌کنیم در صورت حمایت بیمه‌ها از اقتصاد خون، هزینه‌های بیماران و مخارج بیمه‌ها کاهش پیدا می‌کند.مثلا در تحقیقی که در کشور آمریکا انجام شد، مشخص شد در صورت استفاده از کیسه فیلتردار خون، 1.2 روز زودتر از موعد تعیین شده، بیمار مرخص می‌شود و حال در این شرایط، این موضوع هم به نفع بیمه‌ها و هم به نفع بیماران است.البته شاید در ظاهر، بیمه‌ها موظف می‌شوند برای خرید کیسه خون فیلتردار بیشتر هزینه کنند، اما در بلند مدت و سطح کلان این موضوع به نفع بیمه هاست و بیمار زودتر از بیمارستان مرخص می‌شود.در تهیه پلاکت‌های خونی هم همین موضوع وجود دارد و برای تهیه یک واحد درمانی، پلاکت خون پنج اهداکننده جدا می‌شود، در حالی که اگر 700 هزار تومان صرف خرید دستگاه کنیم، میتوانیم اهدای مستقیم پلاکت خون داشته باشیم که هم اقتصادی‌تر است و هم خطر آلودگی فرآورده‌های خونی کاهش پیدا می‌کند.
درخصوص ورود بیمه‌ها به بحث تعرفه‌گذاری خدمات انتقال خون با خود بیمه‌ها هم وارد مذاکره شده‌اید؟
پور فتح الله: بله، ما بتازگی تعرفه‌های تازه انتقال خون را به بیمه‌ها داده‌ایم و مثلا در نظر داریم برای خون اشعه داده شده که برای نوزادان نارس یک امر ضروری است، از حمایت بیمه‌ها برخوردار شویم.با توجه به اینکه سازمان‌های بیمه‌گر برای سال آینده از بودجه‌های خوبی برخوردار شده‌اند، امید داریم که از تعرفه‌های ما هم حمایت کنند. بر این باوریم ورود بیمه‌ها به بحث تعرفه‌گذاری انتقال خون در وهله اول به نفع خود بیمه‌ها تمام می‌شود و اصلا به نفع ما نیست و فقط کار ما را بیشتر می‌کند.
کار افتتاح پالایشگاه خون به کجا رسید؟
پور فتح الله: سیاست‌های جدید بخش درمان درباره افتتاح پالایشگاه خون به گونه‌ای است که مسئولان وزارت بهداشت از ورود بخش خصوصی به صنعت پلاسما استقبال می‌کنند و مراحل واگذاری پالایشگاه به چند شرکت خصوصی در اواخر دولت قبلی انجام شده است و در دولت جدید هم این سیاست پیگیری می‌شود.
می‌توانید زمان دقیقی برای افتتاح پالایشگاه خون بگویید؟
پور فتح الله: نه، نمی‌توانم زمان دقیق بگویم، چون این پالایشگاه در حال واگذاری به بخش خصوصی است و آنها هستند که باید زمان افتتاح را عنوان کنند، اما بزودی دو تا سه پالایشگاه خون دیگر هم از سوی بخش خصوصی تاسیس می‌شود و در آینده این پالایشگاه‌ها از رشد بیشتری برخوردار خواهد شد.
آقای دکتر اجازه دهید گریزی هم به بحث بودجه سازمان بزنیم. با وضعیت فعلی اعتبارات سازمان، حفظ دستاوردهای سازمان و ارتقای فرآیندها و ورود به عرصه خدمات نوین انتقال خون تا چه حد امکان پذیر است؟
پور فتح الله: در واقع دلیل طرح موضوع اقتصاد انتقال خون، افزایش شدید و سیر صعودی هزینه های مرتبط با تهیه خون و فرآورده های خونی است. به دلیل استانداردسازی فرآورده های خونی و آزمایش های متعددی که بر روی خون و فرآورده های خونی انجام می شود، هزینه های مرتبط با تهیه خون و فرآورده های خونی در کشور بشدت افزایش یافته است، در حالی که رشد اعتبارات سازمان ثابت مانده است. واقعیت آن است که اگر می خواهیم انتقال خون به روزتر باشد و تکنولوژی های جدید پزشکی در آن به بهره برداری برسد باید بودجه مناسبی در اختیار داشته باشد و برای اجرای این برنامه ها باید اقتصاد انتقال خون را درست کنیم. فرآیندهای نوین و روش‌های جدید پرهزینه اند و با اعتبارات موجود و وضعیت کنونی سازمان انتقال خون امکان پذیر نیست. ورود به فرآیندهای نوین اهمیت بسیاری دارد، بنابراین اگر امکان وارد شدن به فرآیندهای نوین وجود نداشته باشد، پیشرفتی حاصل نمی شود.
وضعیت اعتبارات سازمان انتقال خون و بدهی ها و مشکلات ناشی از عدم تخصیص بودجه ای که داشت در سال جاری چگونه است و آیا هنوز مشکلی در این زمینه وجود دارد؟
سازمان انتقال خون در دولت تدبیر و امید به حمد الله وضعیت بهتری از نظر اعتبارات دارد و در سال 92 با انباشت مطالبات مواجه بودیم و خوشبختانه با حمایت های دولت و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی 210 میلیارد تومان بدهی و کسری اعتبار سازمان تامین شد و با تغییراتی که در تامین منابع بودجه سال آینده دیده شد، مشکل اعتبارات سازمان روبه پایان است و بدهی های استانی سازمان نیز به صفر رسیده است.
سوال پایانی ما در رابطه با بحث انتقال خون خودی است.این موضوع به چه معناست؟
پور فتح الله: در انتقال خون خودی، خون خود افراد را برای درمان استفاده می‌کنند و در تمام جراحی‌های انتخابی یک تا سه واحد خون خود بیمار را استفاده می‌کنند و اصلاً نیازی به استفاده خون دیگران نیست. بیماران می‌توانند خون خود را دریافت و نگهداری کنند و این اقدام باعث می‌شود خون بیمار در حین عمل رقیق شود و خون کمتری را در خون ریزی از دست بدهد، اما طبیعتاً هیچ پزشکی وارد انتقال خون خودی نمی‌شود. امروزه در کشورهای پیشرفته دنیا از 10 درصد خون و 10 درصد تزریق خون خودی استفاده می‌شود.
منبع:فصلنامه درمان یاب
نظر شما