سلامت نیوز:زمینهای اطراف دریاچه نمکی شده، آبهای زیرزمینی شور و برگ درختان هم سوخته. دریاچه ارومیه فاصله زیادی تا خشک شدن کامل و از دست رفتن ندارد. شاید یک قدم، شاید هم کمتر. اما همین وضع کافی است تا هر اتفاقی که در حوضه دریاچه میافتد، از سوی ساکنان محلی به خشک شدن دریاچه ربط پیدا کند، حتی اگر ارتباطی با دریاچهای که میرود تا خشک شود، نداشته باشد. این روزها اطراف دریاچه پر است از خبر؛ خبرهایی که میگویند، حواشی دریاچه خط قرمزهای زیستمحیطی را رد کرده و اوضاع از آنچه تصور میشد، نگرانکنندهتر است.
در همین خصوص با مسعود تجریشی دبیر کمیته راهبری ستاد احیای دریاچه ارومیه، گفت و گوی کوتاهی داشتیم تا از اراضی کشاورزی اطراف دریاچه بگوید که شور شدهاند و آبی که تا پیش از این، آنها را سیراب میکرد، این بار شورشان کرده است. از خطر غبارهای نمکی بگوید که قطعا عامل انواع سرطان خواهد بود و هم اکنون میزان سقط جنین در دامها را افزایش داده است و از روزگاری بگوید که غبارهای نمکی اهمیتی نداشت و به همین دلیل امروز گزارش دقیقی از وضع غبارهای نمکی و آثار آن در دست نیست.
***
درخصوص غبارهای نمکی و همچنین شور شدن زمینهای اطراف دریاچه، بسیار صحبت میشود، آیا بررسی انجام شده که میزان نمکی که در هوای شهرهای اطراف دریاچه وجود دارد، چقدر است؟ همچنین چه مساحتی از اراضی اطراف دریاچه شور شده؟ چرا که مردم محلی بسیار از بروز غبارهای نمکی که منجر به سرطان میشود، نگران هستند.
نشستی در منطقه داشتیم. از دستگاهها درخواست کردیم هرکس، هر کاری در زمینه دریاچه انجام داده، ارایه دهد. تقریبا جمعبندیمان این است که هیچ کار عمیقی در اینخصوص انجام نشده، اصلا حساسیتی برای آن وجود نداشته است. درحال حاضر افراد میبینند که هوا غبارآلود است اما این غبارآلودگی را ربط میدهند به اینکه هوا قبلا هم غبارآلود بوده و به دریاچه ارتباطی ندارد.
ما با تصاویر ماهوارهای متوجه شدیم که تقریبا ۱۰ کانون داریم. قسمت اعظم این کانونها برمیگردد به بخشهایی که از سطح دریاچه به صورت غیراستاندارد نمک برداشت میشود. در این بخشها نمک برداشتشده، دپو میشود و وقتی باد میوزد این نمکهای دپوشده را بلند میکند. مطمئنا بر سلامت اثر دارد. این نگرانی که بهعنوان سرطان به آن اشاره میشود، نگرانیای است که در «دریاچه آرال» هم تجربه شده است. در آرال دیدیم که نرخ زاد و ولد کاهش یافت و بیماریهای پوستی و سرطانی افزایش پیدا کرد. میتوانیم انتظار چنین پیامدهایی را داشته باشیم، البته تاکنون کسی به صورت میدانی گزارشات خانههای بهداشت و... را جمعآوری نکرده تا به این نتیجه برسیم اما اطلاعاتی که در رابطه با دامها به ما داده شده این است که در دامها مشکلات سقط جنین افزایش پیدا کرده است.
در رابطه با شور شدن اراضی هم باید گفت بسیاری از اراضی که در حاشیه دریاچه شور شدهاند به شوری آبهای زیرزمینی بازمیگردند و ربطی به غبار ندارد. اما مشاهدات نشان میدهد که برخاست نمک باعث سوختن برگ درختان در اطراف دریاچه شده است.
مردم انتظار دارند موضوعی که سلامت آنها را تحتتأثیر قرار میدهد، بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. گفتید در گذشته، توجهی به این موضوع نشده، چرا در چند ماهی که شما فعالیت میکنید، در اینخصوص بررسیهایی صورت نگرفته و گزارشی از وضع موجود نیست؟
این ستاد از ۱۷ بهمنماه حکم گرفته است. اعلام کردیم که تا ۱۵ خرداد به راهکارهای اجرایی میرسیم. در فروردینماه که نگرانی بحث غبار مطرح شد، گروهی شکل گرفت که کانونهای ریزگرد را شناسایی کند. ما تقریبا ۴۰۰ کیلومتر مربع را شناسایی کردیم. حدود یک ماه پیش جلسهای داشتیم و قرار شد، تیمی تشکیل شود تا راهکارهای چگونگی کنترل غبارهای نمکی را بررسی کند. مهمترین مسأله ستاد درسال جاری بحث غبار است. مسالهای بوده که هیچ حساسیتی روی آن وجود نداشته و همین امر باعث شده ما احساس کنیم بیشترین مشکلی که در یکی، دوسال آینده با آن روبهرو هستیم، مسأله غبار است.
کانونها شناسایی و نهایی شده، وزارت جهاد کشاورزی موظف شده تا راهکارهای اجرایی را مشخص کند. همچنین با سازمان برنامه و بودجه هماهنگ کردیم و در کارگروه هیأت دولت هم مطرح کردیم تا برای این موضوع خارج از سایر مسائل، منابع مالی تعیین شود. دولت اعلام کرده است اگر به این نتیجه برسیم که این کانونها درسال جاری باید کنترل شود، هیچ محدودیت منابعی وجود نخواهد داشت و میتوانیم اقدام کنیم. بحث سلامت مردم یکی از مهمترین دغدغههایی است که درون ستاد داریم.
گفته میشود، در تمام کشور، برداشت بیرویهای از آبهای زیرزمینی داشتهایم و سطح سفرههای آب زیرزمینی به شدت کاهش یافته، اما در منطقه ارومیه ظاهرا سفرههای آب زیرزمینی مشکلات دیگری هم دارند. شما اشاره کردید که بحث شور شدن زمین، به موضوع آبهای زیرزمین بازمیگردد و ربطی به دریاچه ندارد. وضع در حوضه دریاچه ارومیه چگونه است؟
بیلان منفی دریاچه ارومیه از ۳۰۰میلیون مترمکعب بیشتر نیست. جزو معدود حوضههای آبریزی است که به دلیل پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی، برداشتی از سوی مردم صورت نمیگیرد یا حتی ممکن است عدم برداشت ناشی از شور شدن آب سفره هم باشد. مطالعهای از سوی موسسه تحقیقات آب سازمان انرژی اتمی صورت گرفته که نشان میدهد، ارتباط هیدرولیکی بین دریاچه و آبهای زیرزمینی وجود ندارد. یعنی آب دریاچه یا نمکهای آن باعث شوری نشده است. در منطقه جاهایی دچار مشکل شدهایم که آبهای زیرزمینی به سمت دریاچه آمده، به یک سطحی برخورد کرده که نفوذپذیری آن بسیار کم بوده، این آب بهدلیل خاصیت مویینگی بالا آمده، بعد آب تبخیر شده و تنها نمک باقی مانده است. نمکهای باقیمانده، باعث شدهاند بگوییم آبهای زیرزمینی شور شده است و پس از شوری زمینها را هم شور کرده و کشاورزی را از بین برده است. این مناطق، در حاشیه دریاچه و بیشتر در حاشیه شرقی دریاچه است.
مساحت زمینهای شور اطراف دریاچه حدودا چقدر است؟
عمده شور شدن اراضی در شرق دریاچه مشاهده میشود اما رقم دقیقی از آن را به خاطر ندارم. تفاوت مساحت زمینهای شور طی سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ حدود سههزار و ۵۰۰ هکتار است. آن چیزی که در ۲۰سال اخیر اتفاق افتاده این است که اراضی کشاورزی از ۳۴۰هزار هکتار به بالای ۴۵۰هزار هکتار رسیده و اراضی شور کشور هم سهبرابر شده است. میتوان گفت نرخ افزایش زمینهای شور بیشتر از میزان رشد اراضی کشاورزی است.
اشاره کردید که گزارشی از وضع نمکهای موجود در هوا و اثرات آن در دست نیست، به این ترتیب چه زمانی باید منتظر اعلام گزارشها از میزان برخاست نمک و نمک موجود در هوای شهرهای اطراف دریاچه باشیم؟
برای تکتک مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه، کارگروه تشکیل میشود، ظرف ۲ تا ۳ ماه آینده هم مکانها مشخص خواهد شد، گزارشها هم تا آن زمان آماده میشوند. چون اولویت است تا ۲ یا ۳ ماه آینده گزارش اقدامات عملی در اینخصوص را به مردم اعلام کنیم.
منبع:روزنامه شهروند
نظر شما