سلامت نیوز:رییس سازمان نهضت سواد آموزی: «عملكرد ما در طول 30 سال قابل دفاع بوده است. درطول 30 سال 35 درصد نرخ باسوادی را افزایش دادیم. در سال58، 50 درصد جمعیت بالای 60 سال بی سواد بودند. در سال 93، 85 درصد باسوادند. بعضی از كشورها سابقه 130-120 ساله برای مبارزه با بی سوادی دارند و سازمان عملكرد خوبی داشته است».
    رییس سازمان نهضت سواد آموزی: در مورد محدودیت های اعمال شده برای افراد بی سواد می گوید: طرحی تهیه كردیم كه براساس آن به افراد بی سواد زیر 50 سال اجازه داده می شود طی دوسال به صورت رایگان باسواد شوند. اگر این افراد در این مدت از این فرصت استفاده نكردند یكسری امتیازات از آنها سلب می شود.
    بررسی آمارهای رسمی از نرخ بی سوادی طی سال های گذشته نشان می دهد با گذشت 35 سال از تشكیل سازمان نهضت سوادآموزی، ایران در جایگاه مناسبی از نظر سوادآموزی قرار ندارد. در حال حاضر و بر اساس آمارهای یونسكو، در میان 164 كشور جهان در رتبه هشتاد و ششم سوادآموزی قرار گرفته ایم. سرشماری سال 90 هم نشان داد نزدیك به 10 میلیون از جمعیت كشور و چیزی حدود 15 درصد بی سواد هستند. این تعداد جدا از افرادی است كه سواد خواندن و نوشتن دارند اما كم سواد محسوب می شوند. با احتساب 10 میلیون جمعیت دارای تحصیلات ابتدایی و كم سواد و همچنین 10 میلیون جمعیتی كه تا مقطع راهنمایی بیشتر تحصیل نكرده اند، 52 درصد جمعیت كشور بی سواد یا دارای تحصیلات ابتدایی و سیكل هستند كه براساس نظر كارشناسان در خطر بازگشت به بی سوادی قرار دارند.
    گزارش مركز آمار از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال های 55، 65، 75، 85و 90 نشان می دهد میزان باسوادی مردان در جمعیت 6 ساله و بیشتر، به ترتیب 9/58، 0/71، 7/84، 7/88 و 4/88 درصد و در زنان به ترتیب 5/35، 1/52، 2/74، 3/80، 05/81 درصد بوده است. اگرچه این درصدها طی 30 نشان دهنده كاهش درصد بی سوادی است. اما وجود 10 میلیون بی سواد مطلق در سال 90 آمار چندان قابل دفاعی برای عملكرد 30 ساله سازمان نهضت سوادآموزی نیست.
    در سال 1358 كه نهضت سوادآموزی تشكیل شد حدود 14 میلیون از جمعیت 36 میلیونی ایران بی سواد بودند. به عبارتی در سال 1385 جمعیت بی سواد بالای ؟سال كشور 40/15 درصد بوده است. این آمار در سال 1390 به 25/15 درصد رسیده است. گزارش های سازمان نهضت سوادآموزی نشان می دهد از سال 1385 تا 1390 تنها تعداد 118261 نفر بی سواد در جمعیت 6 ساله و بالاتر كاهش پیدا كرده است. تعدادی كه نشان می دهد با وجود پیگیری طرح هایی چون طرح ضربتی، طرح سوادآموزی كارگران، طرح سوادآموزی نیروهای مسلح، طرح مدارس، طرح مساجد، طرح آموزش مكاتبه یی، طرح سوادآموزی در زندان ها، طرح لازم التعلیم، مراكز یادگیری محلی، طرح آموزش فرد به فرد و…افزایش تعداد باسوادان چندان چشمگیر نبوده است
   
    رییس سازمان: عملكردمان قابل دفاع است
    براساس برنامه پنجم توسعه بی سوادی باید تا پایان سال 94 در گروه سنی كمتر از 50 سال ریشه كن شود، كمتر از دو سال مانده به پایان این برنامه علی باقرزاده، رییس سازمان نهضت سوادآموزی در توضیح عملكرد این سازمان به «اعتماد» می گوید: تا پایان برنامه توسعه دو سال زمان داریم. مصمم هستیم از این دو سال نهایت استفاده را بكنیم. در حال حاضر هم وضعیت خوبی داریم.
    باقرزاده ادامه می دهد: «عملكرد ما در طول 30 سال قابل دفاع بوده است. درطول 30 سال 35 درصد نرخ باسوادی را افزایش دادیم. در سال58، 50 درصد جمعیت بالای 60 سال بی سواد بودند. در سال 93، 85 درصد باسوادند. بعضی از كشورها سابقه 130-120 ساله برای مبارزه با بی سوادی دارند و سازمان عملكرد خوبی داشته است.»
   
    وضعیت سواد در گروه های مختلف سنی
    براساس سرشماری سال 90 از كل جمعیت 6 ساله و بالاتر كشور چیزی حدود 10 میلیون نفر یعنی 4/14 درصد جمعیت بی سواد بودند. این آمار برای مردان 5/10 درصد و برای زنان 3/18 درصد اندازه گیری شد. این آمارها نشان می دهد نرخ بی سوادی در مناطق شهری6/10 درصد و در مناطق روستایی 24 درصد بوده است. توزیع جنسی و جغرافیایی جمعیت بی سواد در سال 1390 هم بیانگر این است كه از كل بی سوادان كشور، 9/52 درصد قدر سهم مناطق شهری و 1/47 درصد قدر سهم مناطق روستایی بوده اند. این آمار برای مردان 8/36 درصد و برای زنان 2/63 درصد بوده است.
    از كل جمعیت چهار میلیون و 437 هزاری 9-6 ساله های سال 90، 236 هزار و 538 نفر بی سواد بوده اند. این تعداد با وجود قرار داشتن در سن تحصیل، دور از مدرسه و به عبارتی بازمانده از تحصیل بوده اند. تعداد بی سوادان این گروه سنی 236538 نفر یعنی 4/2 درصد كل بی سوادان بوده است. از این رقم تعداد 119249 نفر یعنی 4/50 درصد به مردان و 117289 نفر یعنی 6/49 درصد به زنان و همچنین 141486 نفر معادل 8/59 درصد به مناطق شهری و 95052 یعنی 2/40 درصد به مناطق روستایی تعلق داشته اند. تعداد بی سواد در گروه سنی29-10، 8/9 درصد كل بی سوادان و معادل 950 هزار نفر است. از این رقم تعداد 415 هزار و 242 نفر یعنی حدود 7/43 درصد به مردان و 3/56 درصد به زنان و همچنین 6/43 درصد به مناطق شهری و 4/56 درصد به مناطق روستایی اختصاص یافته است.
    از كل جمعیت 49-30 ساله 3/87 درصد معادل 18 میلیون و 758 هزار نفر باسواد بوده اند. در مقابل تعداد بی سواد در این گروه سنی حدود 8/25 درصد كل بی سوادان یعنی دو میلیون و 505 هزار نفر بوده است. از این رقم 6/32 درصد به مردان و 4/67 درصد به زنان و همچنین 4/47 درصد به مناطق شهری و 6/52 درصد به مناطق روستایی اختصاص یافته است. تعداد بی سوادان این گروه سنی 6/35 درصد كل بی سوادان یعنی سه میلیون و 456 هزار نفر بوده است. از این رقم 6/35 درصد به مردان و 4/64 درصد به زنان و همچنین 3/46 درصد به مناطق شهری و 7/53 درصد به مناطق روستایی تعلق گرفته است. رییس سازمان نهضت سواد آموزی در گفت وگو با «اعتماد» خبر داد كه از مجموع سه میلیون و 453 هزار نفر در گروه سنی 49-10 سال كه در سرشماری سال 90 خود را بی سواد اعلام كرده بودند، حدود 300 هزار نفر باسواد شده اند. باقرزاده ادامه می دهد: از این تعداد 430 هزار نفر تبعه خارجی داریم كه تكلیفی در قبال آن از منابع دولتی نداریم. 100 هزار نفر آموزش ناپذیر هستند. مثلاضریب هوشی كمتر از 60 دارند و دچار معلولیت های ذهنی هستند. 900 هزار نفر هم سابقه مدرك نهضت سوادآموزی را دارند و كم سواد محسوب می شوند.
    با احتساب یك میلیون و 200 هزار نفر از مجموع سه میلیون و 456 هزار نفر گروه سنی 49-10 سال همچنان بی سوادند كه 600 هزار نفر از این افراد از اعضای خانواده دانش آموزان هستند و طرحی در سطح مدرسه برای باسواد كردن آنها قابل اجراست. به گفته باقرزاده قرار است هر مدرسه 10 نفر از اعضای خانواده دانش آموزان را برای باسواد كردن پوشش دهد. 430 هزار نفر از افراد بی سواد هم به گفته رییس سازمان نهضت سوادآموزی ناشناخته اند و اطلاعاتی از آنها به ثبت نرسیده است. همچنین از گروه سنی 20 -10 ساله ها 72 هزار نفر سابقه تحصیلی ثبت شده ندارند.
   
    رتبه بندی استان ها از نظر درصد سواد
    بالاترین درصد باسوادی 49-10 ساله ها به استان مازندارن با 7/95 درصد و پایین ترین آن به استان سیستان و بلوچستان با 6/76 درصد اختصاص یافته است. براساس گزارس سازمان نهضت سوادآموزی، اگر بر این اساس استان ها را به سه گروه بالاتر از میانگین، در حد میانگین و پایین تر از میانگین كشوری تقسیم كنیم، استان های مازندران، سمنان، اصفهان، البرز، تهران، یزد، گیلان، خراسان رضوی، فارس، مركزی و قم به عنوان استان های بالاتر از میانگین كشوری و استان های همدان، خراسان جنوبی، زنجان، قزوین، آذربایجان شرقی، ایلام، چهارمحال و بختیاری، كرمانشاه، گلستان، هرمزگان، اردبیل، كهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و خوزستان به عنوان استان های در حد میانگین كشوری و استان های خراسان شمالی، كرمان، لرستان، كردستان، آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان به عنوان استان های پایین تر از میانگین قرار دارند.
   
    اعمال محدودیت برای بی سوادان
    وجود 10 میلیون بی سواد طی چند وقت گذشته هشدار دولتمردان دولت یازدهم از جمله اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور را به دنبال داشت. جهانگیری با بیان اینكه در زمینه ریشه كنی بی سوادی از جایگاه مطلوبی در سطح دنیا برخوردار نیستیم، گفت: دولت نمی تواند نسبت به جمعیت بی سواد كشور بی تفاوت باشد و برای ریشه كنی بی سوادی از هیچ تلاشی دریغ نخواهد كرد. این هشدارها اجرای طرح هایی همچون سلب امتیازات شهروندی از بی سوادان را از سوی مسوولان سازمان نهضت سوادآموزی مطرح كرد. باقرزاده در مورد محدودیت های اعمال شده برای افراد بی سواد می گوید: طرحی تهیه كردیم كه براساس آن به افراد بی سواد زیر 50 سال اجازه داده می شود طی دوسال به صورت رایگان باسواد شوند. اگر این افراد در این مدت از این فرصت استفاده نكردند یكسری امتیازات از آنها سلب می شود. او ادامه می دهد: در صورت تصویب از سوی دولت این محدودیت ها شامل ممنوعیت و محدودیت بی سوادان در گرفتن مجوزها و موافقت های اصولی، پروانه كسب، گواهینامه رانندگی، تسهیلات بانكی و محدودیت در برداشت یارانه می شود. در حال حاضر سازمان نهضت سوادآموزی برای كاهش آمار بی سوادی طرح هایی همچون طرح آموزش نفر به نفر را دنبال می كند كه براساس آن هزینه باسواد كردن هر فرد 500 هزار تومان تعیین شده كه سازمان مكلف می شود براساس قرارداد به فرد آموزش دهنده پرداخت كند.
   
    عملكرد سازمان طی 10 سال
    بعد از سرشماری سال 85 و آماری كه نشان می داد عملكرد این سازمان در فاصله 10 سال بین دو سرشماری85 تا 75 تنها باعث كاهش 5/1 درصد از جمعیت بی سوادان شده است، پیشنهاد انحلال سازمان نهضت سوادآموزی مطرح شد.
    نهایتا در سال 1390 با توجه به رشد نرخ باسوادی سازمان نهضت سوادآموزی به یكی از معاونت های سازمان آموزش و پرورش تبدیل و واحدهای استانی آن در وزارت آموزش و پرورش ادغام شد. در حال حاضر این سازمان بودجه خود را از آموزش و پرورش دریافت می كند. بودجه این سازمان در سال 93 با 24 درصد افزایش با احتساب درآمدها و تملك و هزینه پرسنلی به 250 میلیارد تومان رسید. قاسم جعفری، دبیر كمیسیون آموزش مجلس در مورد وضعیت بی سوادی به «اعتماد» می گوید: در مجموع زحمت خوبی كشیده شده اما ما با توجه به شرایطی كه داریم و آمارهایی كه داده می شود باید بتوانیم روش های نوین تری را در پیش بگیریم. افراد لازم التعلیم و كسانی كه زیر 40 هستند و باید بی سواد نباشند تعداد زیادی است. این برای جامعه ما با همه تلاش هایی كه شده و مورد تقدیر سازمان های بین المللی قرار گرفته كم است.
    او ادامه می دهد: باید ببینیم مشكل دقیقا چیست كه هنوز بی سواد مطلق داریم. آیا درست گزارش نمی كنند یا برنامه های ما درست نیست. شاید عدم وجود الزام آوری در برنامه ها باعث شده كه افراد لزومی به آموزش دیدن نمی بینند. جعفری توضیح می دهد: باید سیاست های تشویقی گذاشت كه افراد تمایل پیدا كنند. از طرفی وجود جنبه های الزام آور نیز ضروری است. در بعضی از كشور ها مثلادر قبال تقاضای تسهیلات توسط افراد از آنها عدم سوءپیشینه می خواهند كه آیا به خاطر بی سوادی موجب ضرر و زیان به دیگران نشده اید. ممكن است خیلی از بازماندگان از تحصیل ما كودكان كاری باشند كه به دنبال كار رفته و دیگر كسی از او خبری ندارد. باید برای اینها اقدامات جدی انجام شود. حجت الله درویش پور، عضو كمیسیون آموزش هم در مورد عملكرد سازمان نهضت سوادآموزی به «اعتماد» می گوید: نهضت سوادآموزی در آغاز كار یعنی تا دهه اول عملكرد خوبی داشت ولی در یك دهه آخر سازمانی تشریفاتی شده و كارایی قابل قبولی ندارد. دلایل متعددی می تواند داشته باشد. از جمله اینكه برای استقبال بی سوادان از باسواد شدن چقدر فرهنگ سازی كردیم. شرایط ویژه یی می خواهد كه بی سوادها تشویق بشوند. مورد دیگر اینكه عملكرد نهضت بیشتر به سمت گزارش كار دادن پیش رفته است تا اینكه بی سوادی را كم كند و به مرز مطلوب برساند. البته مشكلات اقتصادی افراد جامعه هم تاثیرگذار است. بی سوادها اكثرا از طبقه پایین جامعه هستند كه یا وقت نداشته اند یا در محیط هایی مثل روستاهای دوردست زندگی می كردند كه نهضت سوادآموزی به آنها دسترسی كمتری دارد. بالابودن سن بعضی از بی سوادان كه دیگر توانایی خوبی در یادگیری نداشتند. اینها مجموعه عواملی است كه باعث عدم موفقیت نهضت سوادآموزی می شود. بی سوادی بیش از 15 درصد جمعیت كشور در حالی است كه براساس تحقیقات، بی سوادی با وضعیت آسیب های اجتماعی رابطه نزدیكی دارد.
   
منبع: روزنامه اعتماد