سلامت نیوز:خشک‌شدن دریاچه ارومیه به تعبیر برخی کارشناسان بزرگ‌ترین معضل زیست‌محیطی این سال‌های ایران است. معضلی که روز پنجشنبه گذشته استاندار آذربایجان‌غربی در بازدیدی از آن اعلام کرد خشکی دریاچه ارومیه به مهاجرت شش‌میلیون روستایی منجر می‌شود.
برخاستن توفان‌های نمکی و ازبین‌رفتن میلیون‌ها‌هکتار زمین زراعی اطراف دریاچه و تهدید سلامتی میلیون‌ها انسان دیگری که در حاشیه دریاچه زندگی می‌کنند هم بخش دیگری از عوارض این بحران زیست‌محیطی بزرگ خواهد بود.
بر همین اساس حسن روحانی، هم در زمان تبلیغات انتخاباتی و هم پس از آنکه به‌عنوان رییس‌جمهور برگزیده شد احیای این دریاچه را یکی از اصلی‌ترین اهداف و برنامه‌های خود اعلام کرد. تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه یکی از اقدامات دولت یازدهم برای رفتن به جنگ همین مشکل بزرگ بود. این ستاد تاکنون چندین جلسه را در راستای اهداف خود تشکیل داده و در نهایت چندی پیش شش راهکار اصلی خود برای احیای دریاچه ارومیه را اعلام کرد. بر اساس گفته‌های عیسی کلانتری، رییس این ستاد، دولت در مجموع یک‌هزارو500میلیاردتومان برای احیای دریاچه ارومیه بودجه در نظر گرفته است.
درباره جزییات بیشتر این شش راهکار و همچنین اهم اهداف و برنامه‌های ستاد، از مسعود باقرزاده‌کریمی نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست در ستاد احیای دریاچه ارومیه پرسیده‌ایم، او در پاسخ اینگونه گفته است:
«در ستاد احیای دریاچه در مجموع 400 کارشناس و مسوول از دانشگاه‌ها، کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و... حضور دارند، بر همین اساس باید بدانیم که تصمیمات ستاد درباره دریاچه ارومیه در حقیقت تصمیمات دولت به حساب می‌آید. در این ستاد برای احیای دریاچه از ابتدا دو دیدگاه کلی وجود داشت، یک دیدگاه معتقد است که باید منابع آبی حوزه را خوب مدیریت کنیم که بتوانیم ظرف 10 تا 12سال آینده آب مورد نیاز دریاچه را تامین کنیم. دیدگاه دیگر هم می‌گوید برای تامین این نیاز دریاچه، آب را از جاهای دیگر مثل دریای خزر منتقل کنیم، اما مجموعه بدنه کارشناسی به‌صورت صددرصدی با انتقال آب از خزر مخالف است و این موضوع اعلام هم شده است.»
باقرزاده در ادامه می‌افزاید: «بحث بعدی مطرح‌شده، انتقال آب از رودخانه‌های اطراف است، نکته اینکه در خود حوضه آبریز به‌صورت سالانه هشت‌میلیاردمترمکعب آب تجدیدپذیر داریم که الان به دلیل کاهش بارندگی و مسایل دیگر این میزان به هفت‌میلیارد رسیده است، از این میزان در حالت مطلوب باید حداکثر 45درصد مصرف شود که شامل کشاورزی، صنعت و شرب است. این در حالی است که الان 70درصد از آن مصرف می‌شود و همین نیز باعث به‌وجود‌آمدن این بحران شده است. حالا تلاش بر این است که این 25درصدی که به‌صورت اضافه مصرف می‌شود کاهش پیدا کند. گفتنی است هم‌اکنون از مجموع کل آبی که در این حوزه مصرف می‌شود و باید 25درصد آن به دریاچه بازگردانده شود، 90درصد در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و 10درصد در صنعت و شرب، بر همین اساس اولویت اصلی این است که در کشاورزی کاهش مصرف را پیگیری کنیم.»
طبق گفته‌های نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست در ستاد احیای دریاچه ارومیه، هم‌اکنون وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده است برای کاهش این میزان مصرف برنامه‌هایی دارد و ادعا می‌کند که می‌تواند در صورت تامین منابع مالی حجم مصرف آب در بخش کشاورزی را تا 30درصد مصرف کنونی کاهش دهد، بدون اینکه به میزان تولید آسیبی وارد شود. او می‌افزاید: «اولویت اصلی ستاد، بازگرداندن دریاچه به وضعیت مطلوب ظرف مدت 10 تا 12 سال است، با این حال برای دوره یک تا دوساله هم مجبور هستیم یکسری اقدامات فوری را انجام دهیم، مثل توقف کامل ساخت سدهای جدید، متوقف‌کردن کشت دوم در برخی مناطق و پرداخت خسارت به کشاورزان، بستن چاه‌های غیرمجاز و رهاکردن آب از دریاچه سدها و... همچنین برنامه دیگری که هم‌اکنون در دست اجراست و پیش‌بینی می‌شود تا سال 98 کامل شود انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه است. در مجموع ظرف این 10تا 12 سال هدف ما این است که میزان آب دریاچه را به تراز اکولوژیک یعنی جمع‌کردن 14میلیاردمترمکعب آب در دریاچه برسانیم.»
طبق گفته‌های این مقام مسوول در سازمان محیط‌زیست با این هدف‌گذاری در 10سال آینده و با تامین 14میلیاردمترمکعب آب، مساحت دریاچه به چهارهزارو400کیلومترمربع می‌رسد و همچنین سطح ارتفاع آب از سطح دریاهای آزاد چهارمتر بیشتر خواهد شد، این میزان هم‌اکنون 1270/5 متر است. علاوه بر این الان شوری آب دریاچه 400گرم در لیتر است که در تراز مطلوب ستاد احیا این شوری به زیر 250 گرم در لیتر خواهد رسید که شرایط برای رشد آرتمیا فراهم می‌شود.
باقرزاده‌کریمی همچنین پیرامون میزان و حجم آبی که قرار است از مخازن سدها آزاد شده و به دریاچه ریخته شود نیز گفت: «هم‌اکنون رودخانه‌های قسمت جنوبی دریاچه در انتهای خود و محل ورود به دریاچه به لایروبی نیاز دارند. طبق تصمیمات ستاد، الان لایروبی در ورودی رودخانه‌های گدارچای، مهابادچای و سیمینه‌رود در حال انجام است و رهاسازی آب از سدها قرار است در فصل زمستان انجام شود که فصل غیرزراعی است، البته هنوز درباره اینکه چه حجمی از آب قرار است رهاسازی شود به نتیجه نرسیده‌ایم.»
نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست در ستاد احیای دریاچه ارومیه همچنین در پاسخ به این سوال که آیا صحت دارد که قرار است طبق تصمیمات نیمه جنوبی دریاچه برای همیشه خشک شود و تنها نیمه شمالی احیا شود، اینگونه توضیح داد: «این شایعه است و به‌هیچ‌وجه درست نیست، ما هرچقدر بتوانیم آب تامین کنیم وارد دریاچه می‌شود و مانعی برای رسیدن آب به محل خاصی از آن ایجاد نمی‌شود، البته عده‌ای این ایده را مطرح کردند که با مخالفت کامل همراه شد.»
آنچه که مسعود باقرزاده‌کریمی از تصمیمات ستاد احیای دریاچه گفته است، تنها قسمت روی کاغذ ماجراست و هنوز دریاچه رویداد خاصی را به خود ندیده است. بررسی تصاویر مختلف ماهواره‌ای حاکی از آن است که میزان کاهش آب در دریاچه به‌شدت هرچه‌تمام‌تر سرعت گرفته است، به شکلی که تفاوت میزان آب روزهای گذشته با یک‌ماه پیش دریاچه هم چشمگیر است.
در همین حال، مهدی میرزایی که خود از کارشناسان سابق وزارت نیرو بود و هم‌اکنون استاد دانشگاه در زمینه مدیریت منابع آب است درباره تصمیمات و طرح‌های ستاد برای دریاچه نقدهایی را مطرح کرده است. میرزایی در این‌باره می‌گوید: «به اعتقاد من شش راهکار اتخاذ‌شده برای دریاچه ارومیه در مجموع نتیجه چندانی در پی نخواهد داشت، به‌عنوان مثال من معتقدم تامین آب برای دریاچه از منابع جدید به‌هیچ‌وجه جواب نمی‌دهد و بی‌فایده است، جز اینکه تامین آب جدید مصرف‌کننده جدید ایجاد خواهد کرد. این آب که قرار است از رودخانه زاب یا ارس به دریاچه منتقل شود در طول راه توسط مردم و کشاورزان مصرف خواهد شد و هیچ اثری برای دریاچه نخواهد داشت.»
این کارشناس در ادامه نیز می‌افزاید: «درباره تصمیم ستاد برای کاهش آب مصرفی کشاورزی، سختگیری در زمینه برداشت آب از چاه‌ها و ترغیب کشاورزان به کشت‌نکردن زمین نیز باید گفت که هیچ تضمینی وجود ندارد که کشاورزان به آن پایبند باشند، چون لزوما هر تصمیمی که اتخاذ می‌شود در مرحله اجرا به همان شکل و مطابق نظر ایده‌پردازان پیاده نخواهد شد. در مجموع من معتقدم طرح‌های ستاد احیا بیش‌از‌اندازه حالت حرف و نظریه صرف دارند، تا اینکه امکان عملیاتی داشته باشند. نباید فراموش کنیم که معضل اصلی که دریاچه ارومیه را به خشکی کشانده، نه خود دریاچه بلکه کل میزان آب مصرفی در حوضه آبریز دریاچه است، دریاچه تنها بخشی از این موضوع است. کاهش آب در ارومیه یک نشانه است مثل تب‌کردن بیمار، مشکل اصلی در همه بالادست حوضه‌آبریز است، در بالادست آب بد مصرف می‌شود. حال در این شرایط هرچقدر هم پول خرج بشود و هرچقدر هم آب به دریاچه ریخته شود حتی دریاچه پر شود هم به‌صورت کلی مشکلی را حل نخواهد کرد، چون دوباره 10سال دیگر هم خشک می‌شود. تا کی می‌شود کشاورزان را به کشت‌نکردن متقاعد کرد؟»
میرزایی معتقد است برای حل مشکل دریاچه باید موضوع را به‌صورت کلی دید و همه مشکلات حوضه آبریز دریاچه در همه روستاها، شهرها و دشت‌های این حوضه آبریز حل کرد. او در همین‌باره اینگونه توضیح می‌دهد: «معتقدم مهم‌تر و مثمرثمرتر از همه این اقدامات آموزش مردم اصلی‌ترین نکته است، چون بالاخره این مردم هستند که در حال مصرف آب هستند. به‌عنوان مثال باید یک کتاب درسی تهیه شود درباره اینکه چطور باید از دریاچه ارومیه محافظت کنیم، این کتاب برای همه دانش‌آموزان استان‌های اطراف دریاچه به‌صورت الزامی تدریس و امتحان گرفته شود، قطعا این قضیه تاثیر بسیار بیشتری از بقیه موارد دارد. در این صورت اگر در آینده آبی هم به دریاچه رسید می‌توانیم به پایدار‌بودن آن اطمینان داشته باشیم.»
منبع:روزنامه شرق
نظر شما