سلامت نیوز: وزیر كشور در تازه‌ترین اظهارات خود درباره وضعیت حاشیه‌نشینی در كشور عنوان كرد: حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ معضل آینده كشور است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان،نگرانی از وضعیت حاشیه‌نشینی در كشور در حالی است كه پیش از این محمد سعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شركت عمران و بهسازی شهری كشور از حضور 20 میلیون ایرانی در سكونتگاه‌های غیررسمی خبر داد و گفت: در كشور 50 هزار هكتار سكونتگاه غیر رسمی با 20 میلیون نفر جمعیت وجود دارد و با این حجم، جامعه با مخاطرات فراوانی رو به رو است. در اظهار نظری دیگر علی اكبر سیاری، معاون بهداشتی وزارت بهداشت آمار حاشیه‌نشینان در كشور را هشت میلیون نفر اعلام كرد. محمدباقر قالیباف، شهردار تهران نیز پیشتر اعلام كرد 35 تا 50 درصد جمعیت تهران حاشیه‌نشین هستند. البته موضوع  حاشیه‌نشینی و زندگی در سكونتگاه‌های غیر رسمی ویژه كشور ما نیست به نحوی كه  در حال حاضر 42 درصد جمعیت كشورهای جهان سوم  یا در حال توسعه در همین سكونتگاه‌ها زندگی می‌كنند. براساس گزارش سازمان ملل سكونتگاه‌های غیر‌رسمی (حاشیه نشینی)  چالش اصلی هزاره سوم  معرفی شده است. طبق آمار موجود، به طور كلی  در دنیا  از هر 6 نفر 1 نفر در سكونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌كند و در صورتی كه این روند ادامه پیدا كند و دولت‌ها برنامه‌ای برای این موضوع نداشته باشند تا سال 2030، حدود 2 میلیارد نفر از جمعیت شهرنشین دنیا در اینگونه سكونتگاه‌ها زندگی  خواهند کرد.

 تدابیر ویژه وزارت كشور برای كنترل حاشیه‌نشینی
مشكلات مربوط به حاشیه نشینی و انتشار آمارهای نگران‌كننده از میزان حاشیه نشینی در كشور موجب شد تا وزیر كشور به تازگی راهكارهایی را برای مهار این آسیب اجتماعی اعلام كند. در همین رابطه، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر كشور گفت: موضوع حاشیه‌نشینی و سكونتگاه‌های حاشیه شهرهای بزرگ به عنوان چالشی در آینده در این شورا مطرح شد. همچنین مساله حاشیه‌نشینی و مهاجرت از شهرهای كمتر توسعه یافته به شهرهای بزرگ مساله‌ای است كه در حوزه‌های درآمدی، بزهكاری، مسكن غیراستاندارد و ناهنجاری‌های دیگر تاثیرگذار است و مورد بررسی قرار گرفت. او با بیان اینكه حاشیه‌نشینی باعث ایجاد مشكلات در خدمات‌رسانی می‌شود و باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم، گفت: این موضوع باید مورد توجه دولت، قوه قضاییه و مجلس قرار بگیرد و به همین دلیل در دستور كار شورای اجتماعی قرار گرفته است. رحمانی فضلی در ادامه با اشاره به راهكارهای وزارت كشور برای كنترل حاشیه نشینی، تصریح كرد: كمیته‌های مختلفی برای این كار در شورای اجتماعی تشكیل شده است و سیاست‌های جدیدی در حوزه حاشیه‌نشینی اتخاذ شد كه با جمع‌بندی به مناسب‌ترین گزینه خواهیم رسید. او با بیان اینكه برای رفع مسائل مربوط به حاشیه‌نشینی باید تمهیدات میان مدت و كوتاه مدت انجام دهیم، ‌افزود: برای ارائه خدمات و تخصیص اعتبار باید اولویت‌بندی در این حوزه انجام شود. همچنین پیشنهاداتی در قالب برنامه ششم توسعه ارائه شود. وزیر كشور با بیان اینكه هشت كارگروه در مورد مساله حاشیه‌نشینی در شورای اجتماعی تشكیل شده است، گفت: در سفر قبلی كه به مشهد داشتیم این موضوع اجتماعی بررسی شد، چرا كه مشهد یكی از شهرهایی است كه با مساله حاشیه‌نشینی مواجه است و 250 هزار نفر در شرایطی زندگی می‌كنند كه لازمه توجه ویژه برای آنها وجود دارد. همچنین در شورای تامین استان خراسان رضوی این موضوع بررسی و قرار شد مشكلات و موانع موجود از پیش پا برداشته شود.

 آمار بالای حاشیه نشینی و سند توانمند سازی سكونتگاه‌های غیر رسمی
سكونتگاه‌های غیررسمی، بافت‌هایی هستند كه عمدتا مهاجرین روستایی و تهیدستان شهری را در خود جای داده‌اند و بدون مجوز و خارج از برنامه‌ریزی رسمی و قانونی توسعه شهری( طرح‌های جامع و تفصیلی) در درون یا خارج از محدوده قانونی شهر‌ها به وجود آمده‌اند. این سكونتگاه‌ها عمدتا فاقد سند مالكیت هستند و از نظر ویژگی‌های كالبدی و برخورداری از خدمات و زیرساخت‌های شهری مشابه بافت‌های فرسوده شدیداً دچار كمبود هستند. شكل‌گیری سكونتگاه غیررسمی در اطراف شهرها و حاشیه‌نشینی در ایران به دهه 40 باز می‌گردد. مهاجرت گسترده روستاییان به شهر و تلاش برای یافتن شغلی مناسب به دلیل از رونق افتادن بخش كشاورزی موجب شد تا بسیاری از مهاجران در مناطقی نزدیك شهرهای بزرگ خانه‌هایی با كمترین امكانات رفاهی برای خود دایر كنند. از آن زمان تا به حال، روند حاشیه نشینی در كشور رو به افزایش گذاشت. از همین رو در سال 1381 برنامه‌های توانمندسازی سكونتگاه‌های غیررسمی با كمك بانك جهانی در حاشیه پنج شهر زاهدان، بندرعباس، كرمانشاه، سنندج و تبریز اجرا شد. در سال 86 نیز مصوبه مشترك شورای عالی شهرسازی و معماری كشور و ستاد ملی توانمند سازی و ساماندهی سكونتگاه‌های غیررسمی به منظور توانمندسازی و ساماندهی سكونتگاه‌های غیررسمی به تصویب رسید. با وجود اینكه ایران اولین كشور خاورمیانه است كه دارای سند ملی ساماندهی و توانمندسازی سكونتگاه‌های غیر رسمی است به عقیده بسیاری از كارشناسان تا به حال اقدام قابل توجهی در راستای توانمندسازی حاشیه نشینی در كشور صورت نگرفته است.
 

خانه‌های خالی؛ مردم سرگردان در حاشیه
رشد سكونتگاه‌های غیررسمی و ناتوانی حاشیه نشینان در تامین مسكن مناسب در نقطه‌ای از شهر در حالی است كه بنا بر آخرین آمار موجود بیش از یك میلیون و ۶۶۶ هزار واحد مسكن خالی از سكنه در كشور وجود دارد كه صاحبان آن به امید افزایش قیمت اجاره یا خرید از فروش  یا اجاره آن ممانعت می‌كنند. این در حالی است كه اگر نیمی از این واحدهای مسكونی یعنی 800 هزار واحد برای فروش یا اجاره در اختیار مردم قرار بگیرند، به طور حتم، می‌تواند بر كاهش قیمت و پاسخگویی به نیاز مسكن جامعه تاثیرگذار باشد. در همین رابطه نیز، مجلس شورای اسلامی به تازگی قانونی را برای وضع مالیات بر واحدهای مسكونی بلااستفاده وضع كرده است. قانونی كه به اعتقاد بسیاری از كارشناسان نمی‌تواند چندان موثر باشد چرا كه اغلب افراد برای تامین منافع مالی خود با دور زدن قانون سعی در فرار از پرداخت مالیات و حفظ واحدهای مسكونی دارند. تحت این شرایط، شاید یكی از بهترین راه‌ها برای سامان بخشیدن به وضعیت حاشیه نشینان و رهایی آنان از سكونتگاه‌های غیر رسمی دخالت مستقیم دولت در قالب ساخت مسكن‌های اجتماعی و پرداخت یارانه اجاره مسكن به این افراد باشد. تجربه‌ای كه در بسیاری از كشورهای دنیا با نتایج مطلوب همراه بود.
 

حاشیه نشینی آیینه تمام نمای اقتصاد
یك جامعه‌شناس شهری با تشریح دلایل شكل‌گیری حاشیه نشینی در كشور می‌گوید: برخلاف تصور رایج حاشیه‌نشینی بیش از آنكه محصول مهاجرت روستاییان به شهر باشد از سرریز شدن جمعیت شهرها و ناتوانی مردم از تهیه مسكن در شهر ناشی می‌شود. قمر فلاح در ادامه عنوان می‌كند: به اعتقاد من، ضوابط و مقررات دست و پاگیر و ناكارآمدی مدیریت شهری مردم را از شهر‌ها می‌راند و به سمت حاشیه سوق می‌دهد. از این رو، راهكار اصلی برای مشكل حاشیه نشینی، بازنگری در نظام‌های برنامه‌ریزی و شكل‌گیری مدیریت شهری اصولی است. او تصریح می‌كند: تجربه بسیاری از كشورها نشان داده است كه ساخت مسكن‌های اجتماعی كه از سوی دولت‌ها برای اقشار كم‌درآمد ایجاد می‌شود یكی از راهكارهای مناسب برای حل این مشكل است. فلاح در ادامه می‌گوید: البته من امیدی به موفقیت آمیز بودن اجرای این طرح در ایران ندارم چرا كه شكل‌گیری حاشیه نشینی جدا از نظام اقتصادی كشور نیست. در جامعه‌ای كه با مشکلات اقتصادی رو به رو هستیم، رفع مشكلات حاشیه‌نشینی به راحتی امكان‌پذیر نیست. رئیس انجمن مددكاران ایران نیز در گفت و گو با آرمان با اشاره به وضعیت سكونتگاه‌های غیر رسمی، اظهار می‌كند: شاید مهم‌ترین ویژگی سكونتگاه‌های غیررسمی فقدان امكانات بهداشتی و آموزشی حداقلی برای ساكنان باشد. ضمن اینكه اكثر مردم این مناطق با تفاوت‌های فرهنگی عمیق در كنار یكدیگر زندگی می‌كنند و خود این مساله این منطقه را آبستن حوادث می‌كند. حسن موسوی چلك در ادامه بیان می‌كند: مشكل ما در بحث سكونتگاه‌های غیر رسمی همواره نگاه موجود است. نمونه این مورد را در رفتار دولت با خاك سفید می‌بینیم. به اعتقاد من، با توجه به گستره این آسیب اجتماعی ضروری است تا با دوری از نگاه تخریبی، اقداماتی به منظور توانمندسازی این اماكن صورت بگیرد.