سلامت نیوز:ماموران پارک ملی تنها در چهارماه ابتدایی امسال لاشه 208 جانور مختلف که به‌دلیل برخورد با خودروهای عبوری کشته شده بودند را از این جاده جمع‌آوری کرده‌اند.
لاشه یک بچه‌گراز چهارماهه گوشه جاده افتاده است و دل‌وروده‌اش بیرون ریخته، ماشین‌های پرشمار با سرعت بالا از دوسوی جاده باریک رد می‌شوند و دو گراز بزرگسال از لابه‌لای درختان به توله‌ای که تنها چندثانیه پیش کنارشان جست‌وخیز می‌کرد نگاه می‌کنند و کمی بعد مایوسانه پشت شاخ و برگ درخت‌ها گم می‌شوند. این بچه‌گراز را یک خودرو سواری پرسرعت در جاده آسفالتی که از دل غنی‌ترین زیستگاه حیات‌وحش ایران می‌گذرد زیر گرفت و رفت. اینجا پارک ملی گلستان در مرز استان‌های گلستان و خراسان‌شمالی است و تصادف‌هایی از این دست، داستان همیشگی و تکراری جانوران پارک ملی و جاده‌ای با نام «جاده آسیایی» است که از وسط آن می‌گذرد.
آنگونه که مسوولان محیط‌زیست استان گلستان به روزنامه «شرق» خبر داده‌اند ماموران پارک ملی تنها در چهارماه ابتدایی امسال لاشه 208 جانور مختلف که به‌دلیل برخورد با خودروهای عبوری کشته شده بودند را از این جاده جمع‌آوری کرده‌اند. فهرست دقیق قربانیان 120روز ابتدایی سال 93 جاده آسیایی به این شرح است؛ سه قلاده پلنگ، دو آهو، ۱۲ سمور سنگی، هشت گراز، ۵۳ بچه‌گراز، ۱۹ شغال، ۳۹ کلاغ، شش روباه، دو راسو، یک دوپای کوچک، ۵۳ حلقه لوس مار، یک گرزه مار، دو خارپشت، چهار سهره جنگلی و یک گورکن.
اواسط اردیبهشت‌ماه گذشته یک «ماده‌پلنگ ایرانی» به‌دلیل برخورد با یک دستگاه تریلی در جاده آسیایی پارک ملی گلستان تلف شد. طبق گفته کارشناسان اداره کل محیط‌زیست استان گلستان نتایج کالبدشکافی نشان می‌داد داخل رحم پلنگ ماده خالی بود اما پس از شکافتن پستان‌های حیوان داخل آن شیر وجود داشت و این بیانگر آن بود که پلنگ تلف‌شده چندی قبل توله‌های خود را به دنیا آورده و توله‌ها شیرخواره هستند. با توجه به اینکه پلنگ در هربار زایمان دو توله به دنیا می‌آورد می‌توان گفت تصادف این ماده‌پلنگ منجر به کشته‌شدن سه پلنگ کمیاب ایرانی شد.
گفت‌وگو با محیط‌بان‌های پارک ملی گلستان نشان می‌دهد نه‌فقط امسال، که در همه سال‌های گذشته و پس از آنکه این جاده به مسیر اصلی محل ارتباط استان گلستان، خراسان‌شمالی و خراسان‌رضوی تبدیل شد جمع‌آوری لاشه جانوران مرده از روی آسفالت آن به یکی از وظایف اصلی آنها بدل شده است. جواد ابراهیمی یکی از این محیط‌بانان است. او در همین‌باره به «شرق» می‌گوید: «چندسال پیش در یک صبح زود که با همکاران در حال سرکشی از پارک بودیم متوجه لاشه غول‌پیکر یک مرال بزرگسال که شاخ‌های بلندی داشت، در حاشیه جاده شدیم، مرال با خودروهای عبوری تصادف کرده و تلف شده بود، دو پلنگ هم در حال خوردن گوشتش بودند.»
سابقه جاده قاتل
سابقه این جاده به سال‌های دهه40 برمی‌گردد. در آن سال‌ها این مسیر جاده‌ای خاکی برای دسترسی به نقاط مختلف پارک بود، در سال‌های بعد این جاده آسفالت شد و محل دسترسی برخی روستاهای آن‌سوی پارک بود، اما به‌دلیل عرض کمتر از هفت‌متر، محل تردد پرتعداد خودروهای عبوری نبود. با این حال در مردادماه سال1380 درست از وسط پارک ملی گلستان سیلی بنیان‌کن عبور کرد که علاوه بر تخریب مناطق زیادی از پارک و روستاهای حاشیه، بخش‌های زیادی از این جاده را نیز با خود کند و برد. پس از آن، این جاده بر اساس مصوبه‌ای از سوی دولت وقت در سال 82 با هدف افزایش دسترسی به پارک و امداد‌رسانی به برخی روستاهای حاشیه پارک که در معرض خطر سیل بودند دوباره احداث شد. بر اساس آن مصوبه عرض جاده باید حداقل شش و حداکثر 11متر باشد ولی عرض جاده‌ای که هم‌اکنون از وسط پارک می‌گذرد در برخی نقاط به 50 تا 60متر نیز می‌رسد. از سویی دیگر شواهد موجود و خاکریزی‌های فراوان در امتداد این جاده در ضلع شرقی و استان خراسان شمالی، حکایت از آن دارد که وزارت راه برخلاف قانون، قصد تعریض بیشتر این جاده را دارد. در صورت عدم توقف این کار بعید نیست لودر و بولدوزرهای وزارت راه به‌زودی دوباره قصد فتح جنگل‌های بی‌مانند پارک ملی را بکنند.
اعتراض به جاده
آنگونه که اسماعیل مهاجر مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان به «شرق» گفته است در سه‌دولت گذشته مصوبه تغییر مسیر عبور جاده آسیایی و خروج آن از پارک ملی گلستان وجود داشته، اما وزارت راه با وجود خسارت‌های هنگفت آن برای محیط‌زیست کشور هنوز تمایل چندانی به اجرای این مصوبه نشان نداده است. تاکنون اعتراض‌های بسیاری چه از سوی مسوولان سازمان محیط‌زیست و پارک ملی گلستان و چه از سوی دوستداران طبیعت و فعالان محیط‌زیست به عبور این جاده از وسط پارک صورت گرفته است. در آخرین اعتراض به این جاده خردادماه امسال به ابتکار دکتر حسین آخانی استاد محیط‌زیست دانشگاه‌تهران تعدادی از دانشجویان و دوستداران محیط‌زیست با حضور در پارک ملی گلستان، خواستار خروج جاده آسیایی از پارک ملی گلستان شدند. به گفته معترضان عبور جاده آسیایی از قلب پارک ملی گلستان منجر به قطع ارتباط اکولوژیک پارک ملی در دو سمت این جاده شده است و با خروج جاده از پارک و برداشتن دیواره‌های بتونی دو طرف آن، ارتباط بین جانوران قسمت‌های شمالی و جنوبی پارک برقرار خواهد شد؛ در غیراین‌صورت شاهد جدایی کامل اکولوژیکی در یکی از ارزشمند‌ترین زیستگاه‌های طبیعی کشور خواهیم بود. دیواره‌های بتونی دوسوی این جاده که در سال‌های اخیر رفته‌رفته ساخته شده حالا بخش عمده‌ای از این جاده را دربر گرفته است، به گفته کارشناسان پارک ملی گلستان این دیواره یکی از عاملان اصلی قربانی‌کردن جانوران پارک است، به این شکل که جانور با عبور از جاده قصد رفتن به سمت دیگر پارک را دارد اما پس از عبور با دیواره‌های بتونی بلند و غیرقابل عبور مواجه می‌شود و سردرگم قصد بازگشت می‌کند که قربانی خودروهای عبور می‌شود.
اثرات مخرب این جاده نه فقط در کشتار جانوران که در عبورومرور بی‌ضابطه روزانه هزاران خودروی سبک و سنگین از دل پارک ملی خود را نشان می‌دهد. بسیاری از مسافران به دلیل بی‌اطلاعی در قسمت‌های مختلف پارک توقف کرده و اقدام به روشن‌کردن آتش برای تهیه غذا می‌کنند که همین هم منجر به وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده در پارک می‌شود. علاوه بر این آلودگی صوتی و نوری ناشی از خودروها وضعیت طبیعی زیست جانوری و گیاهی پارک را تحت‌تاثیر قرار داده است. همچنین در یک‌مورد حدود 10روز پیش یک‌تانکر حامل 20هزارلیتر بنزین در قسمتی از این جاده منحرف و واژگون شد که بخش زیادی از بنزین آن در پارک تخلیه شد.
راه‌حل موقت
برخی از مسوولان محیط‌زیست و کارشناسان معتقدند در صورت انتقال جاده از پارک ملی و توقف عبورومرور بی‌ضابطه از میان پارک بخش زیادی از مشکلات کنونی پارک ملی گلستان حل می‌شود، اما تا به سرانجام‌رسیدن این پروژه مدت زیادی باقی مانده. در شرایط کنونی که جاده همچنان از وسط پارک می‌گذرد راهکار کم‌کردن مشکل چیست؟ جواد سلیاری رییس پارک ملی گلستان در پاسخ به این سوال «شرق» اینگونه توضیح می‌دهد: «به نظرم نصب گاردریل در کل حاشیه جاده که از وسط پارک می‌گذرد بسیار مهم است، این موضوع از گذشته تا امروز جزو تعهدات وزارت راه هم بود اما هنوز انجام نشده، در صورتی که قرار بود در طول جاده این گاردریل‌ها نصب شود تا از توقف در محل‌های تعیین‌نشده جلوگیری کند، همچنین اقدام دیگر نصب تابلوهای آموزشی و هشدار‌دهنده درباره محدودیت سرعت، معرفی پارک و تابلوهای هشداری درباره ممنوعیت روشن‌کردن آتش و... در طول مسیر بوده که اینها هم جزو تعهدات وزارت راه بود اما انجام نشده است. ما پیگیریم که این اقدامات انجام شود و اگر این کار صورت گیرد به احتمال زیاد بخشی از مشکلات پارک حل می‌شود.»
راه‌حل و برنامه نهایی
اسماعیل مهاجر، مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان در رابطه با راه‌حل نهایی مشکل عبور جاده از پارک ملی گلستان به «شرق» می‌گوید: «یکی از استراتژی‌های اصلی مدیریت جدید محیط‌زیست استان و سازمان محیط‌زیست، تغییر مسیر این جاده و عبوردادن آن از شمال پارک ملی است، فعال‌کردن گزینه شمالی نیز در دولت‌های گذشته مصوب شده است. علاوه بر این ارزیابی زیست‌محیطی گزینه شمالی نیز که از کلاله در استان گلستان به گلیداغ و آشخانه در خراسان رضوی متصل می‌شود، صورت گرفته و با آن موافقت هم شده است. ولی متاسفانه در وزارت راه و خود استان و مسوولان سابق سازمان، عزم جدی و ملی برای اجرای این پروژه وجود نداشت. استاندار، مسوولان و نمایندگان استان در این دولت هم با جدیت در پی اجرای این پروژه هستند؛ وزارت راه هم تقریبا موافقت خود را اعلام کرده است.»
هنوز مشخص نیست توقف عبورومرور روزانه هزاران‌خودرو از قلب پارک ملی چه زمانی متوقف می‌شود و عبور این جاده از مسیر شمالی چه وقت به نتیجه می‌رسد، اما حتی یک‌روز تاخیر در اجرای این پروژه هم آسیب‌هایی بازگشت‌ناپذیر به این ذخیره‌گاه ارزشمند محیط‌زیست ایران می‌زند و معلوم نیست تا روز اجرای آن چه‌مقدار از این پارک با همین کیفیت کنونی باقی خواهد ماند.
نظر شما