سلامت نیوز: کتیبه ها، تصاویر، علائم و نشانه های به دست آمده در طول تاریخ بیانگر این است که عملی به نام سحرو جادو از زمان های بسیار قدیم وجود داشته است؛ قرآن کریم نیز در آیات 101 و 102 سوره بقره صریحا به وجود سحر و جادو اشاره می کند.

نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که سحر و جادو در زمان سلیمان نبی (ع)، حضرت موسی و عیسی (ع) بیشتر رواج داشته به طوری که مردم آن روزگاران معجزات پیامبران الهی را با سحر و جادوگری خِلط می کردند و در همین راستا است که خداوند در آیه 52 سوره ذاریات می فرماید: كَذَلِكَ مَا أَتَى الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ. « بدین سان بر كسانى كه پیش از آنها بودند هیچ پیامبرى نیامد جز اینكه گفتند ساحر یا دیوانه است»

اگرچه تصور می شود سحر و جادو در گذشته به علت نبودن علم و آگاهی، بیشتر رواج داشته اما امروزه با وجود گسترش علم و دانش و آگاهی در جوامع مدرن نیز شاهد افرادی هستیم که برای حل مسائل خود به سمت سحر و جادو گرایش پیدا می کنند و هزینه های هنگفتی را هم در قبال این عمل می پردازند.

شفقنا زندگی با کارشناس مذهبی، جامعه شناس و روانشناس اجتماعی درباره سحر و جادو و اینکه چه افرادی غالبا به این کار مبادرت می کنند گفتگو کرده که در ادامه آمده است:

وجود سحر و جادو قابل انکار نیست

حجت الاسلام و المسلمین یحیی صالح نیا اصل وجود عملی به نام سحر و جادو را قابل انکار ندانست و گفت: در تاریخ، موارد زیادی را شاهد هستیم که عمل سحر انجام شده است مثل سحر ساحران فرعون در مقابل موسی (ع) و معجزه عصای وی.

او با طرح سوالاتی چون، ساحران در هر دوره چه کسانی هستند؟ چه قابلیت هایی دارند؟ آیا آنچه که مردم فکر می کنند سحر است، در واقع سحر و جادو است یا خیر؟ پاسخ داد: بیشتر آنچه که مردم فکر می کنند سحر و جادوست به خاطر علت هایی است که عموم مردم نمی شناسند یا عمده مردم هرجا به بن بست می رسند، حس می کنند سحر و جادو یا طلسمی در کار است در حالی که اینطور نیست. سنت ها و قوانینی در جهان هستی جاری است که اگر مراعات شود انسان به اهداف خود می رسد و رعایت نکردن و به هدف نرسیدن ربطی به سحر و جادو ندارد.

وی معتقد است: بعضی از افراد مدعی سحر هستند و برخی از مردم در درمورد توانایی این افراد غلو و مبالغه می کنند. ممکن است ساحرانی وجود داشته باشند ولی بیشتر آنچه که از سوی ساحران ادعا می شود دروغ و باطل است.

بیشتر آنچه که مردم به عنوان جادو می شناسند خرافات است

او در رابطه با اشاره قرآن به سحرو جادو خاطرنشان کرد: یکسری فنون و مخفی کاری هایی صورت می گیرد که به آن شعبده بازی می گویند، در شعبده بازی چون بعضی مسایل از چشم مخاطب پنهان نگه داشته می شود انسان حس می کند که کار خارق العاده ای رخ داده است در حالی که اینطور نیست.

صالح نیا ادامه داد: سحر و جادو نیز مانند شعبده بازی است، لذا قرآن تصریح می کند که از این فوت و فن ها در گذشته تاریخ به ویژه درعصری مثل عصر سلیمان نبی(ع) و عصر موسی و عیسی (ع) انجام شده است و حتی این عمل آنقدر رواج یافته که ساحران با بعضی از کارها روابط بین زن و شوهرها را خراب می کردند. همچنین آمده است که در عصر سلیمان (ع) خدای متعال دو فرشته را برای آموزش دادن به عده ای از مردم در جهت باطل کردن سحرها فرستاد. پس قرآن تصریح می کند که چنین چیزی بوده ولی لزوما به این معنی نیست که مساله ای خارج از طبیعت به اسم سحر وجود داشته باشد.

این استاد حوزه علمیه تاکید کرد: قرآنی بودن سحر به این معنا نیست که هرفردی ادعای ساحری و جادوگری کرد بپذیریم. بیشتر آنچه که مردم به عنوان سحر، جادو و طلسم می شناسند واقعیت ندارد و جزو خرفات است.

در ادامه امیرمحمود حریرچی ـ جامعه شناس ـ با تاکید بر اینکه افراد دارای آگاهی کمتر به سمت سحر و جادو پناه می برند عنوان کرد: در شرایطی که انسان نتواند عقل، درایت و تدبیر داشته باشد به سحر و جادو پناه می برد و فکر می کند که از این طریق می تواند مشکل خود را حل کند.

وی افزود: در این میان عده ای به عنوان ساحر و جادوگر با کلاهبرداری از نادانی مردم سوء استفاده می کنند و متاسفانه حتی در شرایطی ممکن است رنگ و بوی مذهبی هم به قضیه بدهند.

این جامعه شناس ضمن بیان اینکه تحصیلات نشان دهنده آگاه بودن فرد نیست عنوان کرد: ممکن است فردی تحصیلات نداشته باشد اما فرد بسیار آگاهی باشد یا برعکس، فردی که تحصیل کرده است در یک زمینه خاص آگاهی دارد و دلیل نمی شود که نسبت به مسائل کلی که ما از آن تحت عنوان جهان بینی یاد می کنیم آگاه و توانمند باشد.

سحر و جادو آگاهی را از جامعه دور می کند

حریرچی یادآور شد: تحصیلات نمی تواند روی باورها و خرافات تاثیر داشته باشد چرا که باورها از کودکی با فرد همراه بوده است؛ تحصیلات به ما جهان بینی درستی نمی دهد، فقط در یک زمینه و حرفه ای خاص دانشی را به ما منتقل می کند.

او اظهار داشت: مردم کشورهای اروپایی نیز به یکسری از باورها اعتقاد دارند اما شکل آن متفاوت است.

این جامعه شناس با اشاره به عملی مانند "زدن به چوب برای چشم نخوردن" که در میان ایرانی ها و غربیان وجود دارد گفت: این نوع باورها به کسی صدمه نمی زند و با سحرو جادو خیلی متفاوت است؛ با رمل و اسطرلاب پیش بینی بینی کردن یا از طریق جادو کسی را از سر راه برداشتن و نظایر آن است که هم به فرد و هم به جامعه صدمه می زند و آن را از خردمندی و تدبیر دور می کند. حتی از نظر علمی ثابت شده است که بعضی از افراد با چشم خود به دیگری انرژی منفی یا مثبت منتقل می کنند.

حریرچی در پاسخ به این پرسش که آسیب سحر و جادو به یک جامعه از چه طریقی صورت می گیرد؟ خاطرنشان کرد: ابتدا از این طریق که یک عده کلاهبردار پیدا می شوند که از راه ساحری و جادوگری پول در می آورند و دوم اینکه افراد به جای اینکه یاد بگیرند در برخورد با مسائل مهارت پیدا کنند به سحر و جادو پناه می برند و این خطرناک است.

او اظهار داشت: باید با آن عده از افرادی که کلاهبردار هستند و از طریق ساحری برای خود درآمد کسب می کنند برخورد شود، اما در رابطه با افرادی که به سراغ سحر و جادو می روند نمی توانیم برخورد کنیم چون انتخاب خود فرد است و او جرم تخلفی را مرتکب نشده است ولی باید به شکل درستی آگاهی آنها را بالا ببریم.

تلویزیون در زمینه آگاهی دادن ناتوان عمل کرده

این استاد دانشگاه اظهار کرد: در حال حاضر تلویزیون از نظر آگاهی دادن در این زمینه بسیار ضعیف است و توانایی اینکه با این مسائل بتواند هنرمندانه برخورد کند و باعث افزایش آگاهی مردم شود، ناتوان است؛ خیلی انگیزه ای برای این کار ندارد و همچنین ضعیف عمل می کند.

وی راه حل را اینگونه عنوان کرد: ابتدا باید در این زمینه مطالعاتی صورت گیرد و سپس بر اساس نتایج به دست آمده از نظر آموزشی و تولیدات صداوسیما برنامه ریزی انجام شود.

حریرچی معتقد است یکسری از باورها مثل بیماری ها ی مزمن به تدریج شکل گرفته اند و این در واقع یک بیماری روانی است چون به تدریج ایجاد می شود و به تدریج هم از بین می رود و نمی توان با یکی دو جلسه آموزش این مشکل را حل کرد.

فالگیری یک نوع سرگرمی است

او در بخش دیگر گفت وگوی خود با اشاره با «فالگیری» گفت: فالگیری یک سرگرمی است و برای افراد جاذبه دارد، فالگیران، روانشناسان خوبی هستند و معمولا برای فرد مراجعه کننده جنبه های منفی را مطرح نمی کنند و از جنبه های دلخوش کننده و مثبت سخن می گویند که کاملا درست است.

حریرچی همچنین در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه سحر و جادو چقدر در کشور ما فراگیر شده است؟ بیان کرد: ما در جامعه ساحران و جادوگران را به اسم رمال، پیشگو یا دعانویس می شناسیم که دوباره در جامعه ما شکل می گیرد به این دلیل که مشاوره در جامعه ما خیلی ضعیف است، افرادی که می توانند نقش مشاور داشته باشند افراد متخصصی نیستند و چون تبحر ندارند مردم نیز به آنها اطمینان ندارند در نتیجه به سحر و جادو پناه می برند.

سحر و جادو یک سبک تفکر است

عزیزالله تاجیک اسماعیلی ـ روانشناس اجتماعی ـ از جنبه شناخت اجتماعی به این موضوع پرداخت و از سحر و جادو به عنوان یک سبک تفکر و یا اسناد یاد کرد و گفت: وقتی یک حادثه ای را می بینیم یا به آن آگاه می شویم زمانی که می خواهیم آن را تفسیر کنیم به نیروهای خارج از کنترل و نامرئی متوسل می شویم یعنی آن را از روال سلسه مراتب علت و معلولی خارج می کنیم.

وی افزود: هر فردی در زندگی خود از نظر شناختی ویژگی هایی دارد . یکی از ویژگی های افراد این است که نسبت به مسائل مختلف دارای یک طرح واره شناختی یا ذهنی هستند به این معنی که برای هر چیزی یک قالب شناختی دارند.

این روانشناس ادامه داد: طرح واره های افراد با یکدیگر متفاوت است، طرح واره ها واحد های ذهنی ما هستند و وقتی بین موضوعات خارجی ارتباطی بوجود می آید درواقع این رابطه ها را بر اساس آن طرح واره ها و نوعی از الگو های ارتباطی بین این طرح واره ها تفسیر می کنیم.

وی خاطرنشان کرد: فرض کنید مثلا سه نفر به دریا می روند و یکی از آنها غرق می شود و شما می گویید که امروز دریا به دنبال طعمه می گشته است ـ مثل اینکه ما دریا را یک موجود زنده می بینیم که دنبال طعمه است ـ اینکه فردی وارد دریا شده و چه شده که غرق شده است یک سلسله عوامل فیزیکی، طبیعی، محیطی را به دنبال دارد ولی کسی که طرح واره های خرافی و یا توام با سحر و جادو دارد این را اینگونه تفسیر می کند که دریا آن فرد غرق شده را خورده است.

تفاوت دیدگاه افراد به تفاوت شناختی برمی گردد

این استاد دانشگاه اظهار داشت: کسی که دارای تفکر جادویی است درواقع دارای یک نوع نظام فکری است. وقتی می گوییم تفکر جادویی، این نوع تفکر با تفکر یک فرد عالم و دانشمند فرق دارد، مثلا ما می گوییم جن ها وجود دارند و در این میان فردی معتقد است جن ها کاری با افراد ندارند ولی ممکن است فرد دیگری بگوید جن ها خوب و بد دارند و با ما کار دارند.

او افزود: فرد اول بیان می کند که اگر قرار باشد در نظام خلقت هر روز جن ها با انسان ها در ارتباط باشند، دیگر در عالم هستی سنگ روی سنگ بند نمی شد لذا آنها در فضای دیگری زندگی می کنند و ما در فضای دیگری هستیم اما نفر دوم می گوید که هر لحظه ممکن است جن بیاید و به ما آسیب بزند. پس این دو نفری که نگرانی ها و انتظارات متفاوتی در رفتار یک موجودی به نام جن نسبت به خودشان دارند، به سبک شناختی یا اسنادی متفاوتشان برمی گردد.

باید به مردم آگاهی درست داده شود

اسماعیلی در پایان در پاسخ به این پرسش که چگونه باید با افرادی که به سمت سحرو جادو می روند برخورود کرد؟ گفت: باید به افراد آگاهی درست داده شود و به نسبتی که شناخت های عقلانی و علمی افراد بیشتر شود این سبک های نادرست اسنادی و یا طرح واره های نادرست شناختی اصلاح می شوند. آگاهی و شناخت دو عنصر بسیار اساسی هستند.