سلامت نیوز :نوبل پزشکی امسال به کاشفان ساختار سلولی سیستم موقعیت‌یابی مغز رسید. پیش از این برخی از کارشناسان، از «استفن شرر» برای تحقیقات در حوزه بیماری‌های ژنتیک کودکان و «دیوید ژولیوس» برای شناسایی خانواده اختصاصی ژن‌ها و کشف علت همزمان درد و گرما هنگام خوردن فلفل تند، به‌عنوان برندگان احتمالی جایزه نوبل پزشکی یا فیزیولوژی امسال نام می‌بردند، اما در نهایت کمیته نوبل، جایزه نوبل پزشکی یا فیزیولوژی سال ۲۰۱۴ را به استادی به نام «جان اُکیف» و زن و شوهری به نام‌های «می‌بریت موزر» و «ادوارد موزر» (که مدتی همکارش بودند)، اهدا کرد. کمیته نوبل گفته است دلیل اهدای این جایزه ارزشمند به این افراد، کشف سلول‌های مغزی تشکیل‌‌دهنده سیستم موقعیت‌یابی مغز است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق «ما چگونه می‌دانیم کجا هستیم؟»، «چگونه راهمان را پیدا می‌کنیم؟»، «چگونه این اطلاعات در مغز ذخیره می‌شود که هروقت در همانجا و همان راه قرار می‌گیریم، به‌سرعت می‌توانیم آن اطلاعات را بازیابی کنیم؟» اینها پرسش‌های بسیار مهمی بود که از سال‌ها پیش برای دانشمندان مطرح بود اما کسی جواب آنها را نمی‌دانست، ولی کشف‌های برندگان نوبل امسال، به این سوالات و سوال‌های مشابه پاسخ داد.
تشخیص موقعیت مکانی و توانایی جهت‌یابی برای بقای انسان ضروری است. تشخیص موقعیت سبب می‌شود جای خود را در محیط اطرافمان درک کنیم. در حین جهت‌یابی، تشخیص موقعیت با حس فاصله‌سنجی در ارتباط قرار می‌گیرد. در این حالت اطلاعات قبلی ما از موقعیت‌های دیگر نیز نقش ایفا می‌کند. درواقع جایزه نوبل پزشکی امسال به کشف سیستم مکان‌یابی یا همان جی‌پی‌اس داخلی مغز اختصاص یافته است. در حقیقت این یافته‌ها، مبانی سلولی را برای درک عملکرد شناختی بیشتر عرضه می‌کند. به گفته داوران جایزه نوبل، نقش این دانشمندان برای درک بهتر فعالیت‌های مغزی و تعیین اینکه انسان چگونه راهش را پیدا می‌کند، دلیل اهدای جایزه نوبل پزشکی به این دانشمندان بوده است.
جایزه نوبل شامل یک مدال، یک لوح مکتوب و وجه نقد است. بخش نقدی این جایزه شامل هشت‌میلیون‌کرون سوئد (یک‌میلیون‌و200هزاردلار آمریکا) است که به‌صورت 50-50 بین «اکیف» و زوج «موزرها» تقسیم می‌شود. «جان اُکیف» که تابعیت دوگانه آمریکایی و بریتانیایی دارد، مدیر مرکز تحقیقات عصبی دانشگاه لندن است. «می‌بریت موزر» و «ادوارد موزر» زن و شوهر نروژی نیز در دانشگاه ادینبورگ درس خوانده‌اند و مدتی هم زیرنظر «جان اکیف» کار کرده‌اند. «می‌بریت» و «ادوارد موزر» پنجمین زوجی هستند که با هم این جایزه نوبل را دریافت کرده‌اند. این سه‌نفر از میان 263 نامزد دریافت جایزه نوبل انتخاب شدند.
نمای نزدیک
«جان اُکیف» در سال 1971 اولین بخش از این سیستم مکان‌یابی را شناسایی کرد. او نوعی سلول عصبی (به نام سلول‌های موقعیت) را در هیپوکامپپ مغز شناسایی کرد. وی دریافت زمانی که موش را در یک مکان خاص در اتاقی قرار دهیم، همیشه این بخش مغز فعال می‌شود، اما زمانی که موش در مناطق دیگر اتاق حضور داشت، دیگر سلول‌های عصبی مغز فعال می‌شدند. «می‌بریت» و «ادوارد موزر» بیش از سه‌دهه بعد و در سال2005، توانستند بخش مهم دیگری از سیستم جی‌پی‌اس مغز را شناسایی کنند. آنها نوع دیگری از سلول عصبی به نام «سلول‌های شبکه» را کشف کردند که یک سیستم مختصات تولید کرده و موقعیت‌یابی دقیق و موثر را ممکن می‌کند. پژوهش‌های بعدی آنها نشان داد که چگونه مکان سلول‌های شبکه، تعیین موقعیت و مکان‌یابی را ممکن می‌کنند. به گفته آکادمی نوبل، «سلول‌های موقعیت» و «سلول‌های شبکه» یک سیستم موقعیت‌سنجی کامل را تشکیل می‌دهند. این سیستم در بیماری‌های زیادی از جمله «دمانس» و «آلزایمر» مختل می‌شود. می‌توان گفت نتایج کشفیات این سه پژوهشگر به توضیح علت ناتوانی بیماران مبتلا به آلزایمر در تشخیص محیط اطراف، بسیار کمک می‌کند. چگونگی نقشه‌سازی مغز از محیط اطراف و چگونگی شناسایی راه‌ها توسط انسان در محیط‌های پیچیده، مشکل بزرگی بود که قرن‌ها ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده بود و در نهایت هم کشفیات «اُکیف»، «می‌بریت» و «ادوارد موزر» به این پرسش‌ها، پاسخ داده است.
آشنایی با برندگان نوبل فیزولوژی یا پزشکی 2014
«جان اُکیف» 75ساله در سال 1939 در شهر نیویورک متولد شد. او مدرک دکترای خود را در سال1967 در رشته روانشناسی فیزیولوژیک از دانشگاه مک‌گیل کانادا دریافت کرد. پس از آن، برای گذراندن دوره فوق‌دکترا در دانشگاه کالج لندن به انگلستان رفت. او در دانشگاه کالج لندن باقی ماند و در سال1987 به درجه پروفسوری در علوم اعصاب‌شناختی نایل شد. «جان اکیف» در حال حاضر مدیر مرکز مدارهای عصبی و رفتار در دانشگاه کالج لندن است. او تابعیت دوگانه آمریکایی و بریتانیایی دارد.
«می‌بریت موزر» 51ساله در سال1963 در «فوسناووگ» نروژ متولد شد و شهروند نروژ است. «می‌بریت» رشته روانشناسی را به همراه همسرش «ادوارد موزر» و شریک جایزه‌اش، در دانشگاه اسلو خوانده است. او دکترای خود را در سال1995 در رشته فیزیولوژی اعصاب و مدرک فوق‌دکترایش را نیز از دانشگاه ادینبورگ دریافت کرده است. او پیش از آنکه در سال1996 به دانشگاه علم‌وصنعت نروژ در تروندهایم برود، مدتی استاد مدعو دانشگاه کالج لندن بود. «می‌بریت موزر» در سال2000 به درجه پروفسوری در رشته علوم اعصاب نایل شد و در حال حاضر مدیر مرکز محاسبات عصبی در تروندهایم است. «ادوارد ای. موزر» 52ساله در سال1962 در «اولسن» نروژ به دنیا آمد و تابعیت نروژی دارد. او در سال1995 دکترای خود را در رشته فیزیولوژی اعصاب از دانشگاه اسلو دریافت کرد. او مدرک فوق‌دکترایش را به همراه همسرش «می‌بریت موزر» از دانشگاه ادینبورگ دریافت کرد و در ادامه به همراه همسرش به‌عنوان دانشمند مدعو، مدتی در آزمایشگاه «جان اُکیف» در لندن مشغول کار شد. آنها سال1996 به دانشگاه علم‌وصنعت نروژ در تروندهایم رفتند و در این دانشگاه بود که «ادوارد موزر» در سال1998 به درجه پروفسوری رسید. «ادوارد موزر» در حال حاضر مدیر موسسه «علوم اعصاب کاولی» در تروندهایم است.
دانستنی‌هایی درباره نوبل فیزیولوژی یا پزشکی
از زمان آغاز اهدای جایزه نوبل (سال1901)، تاکنون، 105 نوبل فیزیولوژی یا پزشکی اعطا شده است. از این میان، 11نفر از برگزیدگان زن بوده‌اند که «می‌بریت» آخرین آنهاست. جوان‌ترین برنده این جایزه معتبر علمی، «فردریک بانتینگ» 32ساله است. او این جایزه را در سال1923 برای کشف انسولین از آن خود کرد. مسن‌ترین برنده هم، «پیتون روس» 87ساله بود که در سال1966 میلادی برای کشف ویروس‌های القاکننده تومور این جایزه را به خود اختصاص داد. 38 جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی تنها به یک برنده اعطا شده و میانگین سنی منتخبان این جایزه در حدود 58سال بوده است.
نظر شما