در این تحقیق كه در قالب رساله دكتری تخصصی یكی از دانش‌آموختگان رشته زیست شناسی (ژنتیك) دانشگاه تربیت مدرس انجام شد، علت مرگ سلول‌های شبه عصبی حاصل از تمایز سلول‌های بنیادی مغز استخوان قبل و بعد از پیوند بررسی شد و با مهار ژن موسوم به ژن مرگ، میزان مرگ و میر به یك سوم كاهش یافت.

توانایی سیستم عصبی انسان پس از تولد در ترمیم ضایعات عصبی بسیار محدود است به طوری كه بعد از تولد، سلول‌های عصبی تقریبا خاصیت ترمیم خود را پس از بروز ضایعات از دست می‌دهند.

زهرا حاج ابراهیمی، دانش‌آموخته دكتری ژنتیك دانشگاه تربیت مدرس با بیان این مطلب افزود: در چند دهه اخیر سلول‌های بنیادی به عنوان ابزار قدرتمندی جهت درمان و ترمیم ضایعات سیستم عصبی مورد توجه بوده، اما پیوند موفقیت آمیز سلول‌های بنیادی در محل ضایعه، زنده ماندن طولانی مدت این سلول‌ها و فعالیت صحیح آنها را با مشكل مواجه كرده است.

در این پژوهش بیان ژن‌های كلیدی و تنظیم كننده در سیستم عصبی ارزیابی شد و مورد مطالعه قرار گرفت و سپس مقایسه آن با سلول‌های بنیادی قبل و بعد از تمایز به سلولهای عصبی انجام شد و در پایان اطلاعات ارزشمندی به دست آمد.

وی با اشاره به ایجاد ضایعات عصبی در موش‌های صحرایی جهت تحقیق و بررسی گفت: برای بررسی این مهم كه پس از تمایز سلول‌های بنیادی و پیوند سلول‌های عصبی حاصل از این تمایز به بافت آسیب دیده، ژن‌های كلیدی دچار چه تغییرات و اتفاقاتی می‌شوند، ضایعات عصبی را در موشهای صحرایی ایجاد كردیم. در بخشی از این پژوهش مشخص شد كه ژن «نوروتروفین» كه از مهمترین فاكتورهای رشد در سیستم عصبی می‌باشد و نقش كلیدی در بقا و مرگ سلولهای عصبی دارد، قبل و بعد از تمایز بیان نمی‌شود در حالی كه در صورت بیان و پیوند موفقیت آمیز نقش مهمی در ترمیم ایفاء خواهد كرد.

این دانش‌آموخته دكتری ژنتیك در ادامه افزود: یكی از مشكلاتی كه در استفاده از سلول‌های شبه عصبی حاصل از تمایز سلولهای بنیادی برای درمان ضایعات عصبی وجود دارد، مرگ بیشتر آنها به دنبال القای تمایز عصبی می‌باشد. در این تحقیقات ژن موسوم به «ژن مرگ» كه بیان آن در سلول‌ها موجب مرگ سلولی می‌شود شناسایی شد و با مهار بیان این ژن با استفاده از فن‌آوری SIRNA میزان مرگ و میر به یك سوم كاهش یافت.

وی تصریح كرد: این مطالعه روشی را برای افزایش بقای سلول‌های شبه عصبی حاصل از تمایل سلولهای بنیادی مغز استخوان با استفاده از SIRNA علیه ژن P75NTR و دستكاری آنها در جهت افزایش كارایی آنها برای پیوند معرفی كرد.

حاج ابراهیمی با اشاره به دستاوردهای این پژوهش در درمان ضایعات عصبی گفت: در بروز ضایعات عصبی همچون قطع عصب سیاتیك كه موجب بی حسی اندا‌مهای تحتانی می‌شود، با بهره‌گیری از سلول‌های بنیادی دو ناحیه عصب قطع شده را پیوند می‌زنند یا در مواردی كه با قطع نخاع یا له شدگی نخاع مواجه هستیم و بیشتر سلول‌های عصبی در ناحیه آسیب دیده دچار مرگ شده‌اند، سلولهای بنیادی پس از تمایز به محل آسیب دیده پیوند زده می‌شود. این سلول‌های پیونده زده شده به ترمیم سلول‌های مرده می‌پردازند و از طرفی جلو مرگ و میر بیشتر سلول‌های عصبی را گرفته و با ترشح فاكتورهایی كه در رشد مؤثر هستند به بیدارسازی سلول‌های خفته و ترمیم ناحیه آسیب دیده می‌پردازند.

به گزارش ایسنا، وی در پایان تاكید كرد: پیش از این تحقیق، سلول‌های بنیادی مغز استخوان در پژوهش‌هایی دیگر به سلولهای عصبی تمایز داده شده بود، اما علت مرگ سلول‌ها پس از تمایز بررسی نشده بود. در این رساله برای نخستین بار بیان ژن‌های كلیدی در رشد سلول‌های عصبی مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفت و ژنی كه موجب مرگ سلولهای شبه عصبی حاصل از تمایز سلولهای بنیادی می‌شد، شناسایی و مهار شد.

گفتنی است، این تحقیق كه در قالب رساله دكتری تخصصی زهرا حاج ابراهیمی به راهنمایی دكتر سید جواد مولی و مشاوره دكتر منصوره موحدین و دكتر محمود تولایی صورت پذیرفت، روز 31 شهریور ماه سال جاری در دانشگاه تربیت مدرس ارائه و دفاع شد.