سلامت نیوز: تغییرات حوالی یائسگی و یائسگی عمدتاً مربوط به تغییرات درون تخمدان می‌‌باشد. دوران قبل از یائسگی از 8-2 سـال قـبل از یـائسـگی شـروع می‌‌شـود و تا یكسال پس از آخرین دوره پریود قـاعـدگـی طـول می‌‌كشـد و در حقیقت یكسال بعد از قطع عادت ماهیانه یائسگی تثبیت می‌‌شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ماهنامه دنیای سلامت، میانگین سن آخرین عادت ماهیانه 50 سالگی است. پریود‌‌های منظم و تخمك‌گذاری عمدتاً تا سال‌‌های میانی یا پایانی دهه چهارم زنانگی ادامه می‌‌یابد. سرانجام بیشتر زنان دوره‌ای از پریودهای نامنظم و با فواصل طولانی و كم را تجربه می‌‌كنند كه شاه علامت‌گذار به دوران یائسگی است. ماه‌های پیش از یائسگی همراه با تغییرات اساسی در تناوب پریود و عدم تخمك‌گذاری می‌‌باشد و بارداری در این دوره بعید است. بهرحال از چندین سال قبل از این دوران تغییرات نهفته‌ای در هورمون‌های تخمدان ایجاد می‌‌شود هر چند از حـدود 25 سـالـگی كـاهش تدریجی باروری وجود دارد اما پس از 35 سالگی سرعت آن مسئله كاهش خیلی بیشتری می‌‌نماید. تخمك پیر عمده ترین علت زمینه ناباروری وابسته به سن است. بروز سقط خود به خود كه اكثراً به علت ناهنجاریهای كروموزمی هستند به موازات افزایش سن مادر، افزایش می‌‌یابد. میزان ناهنجاری‌های جنینی با افزایش سن مادر افزایش می‌‌یابد بطوری‌كه در تولدهای زنده زیر سن 30 سال 1 در500 مورد و در سن 45 سالگی به 1 در 20 مورد افزایش می‌‌یابد.

 تغییرات هورمونی دوران یائسگی : تغییرات هورمون‌‌های زنانگی در دوران پیش از یائسگی ایجـاد می‌‌شود كـه بـا آزمـایشـات هـورمـونـی می‌‌تـوان شـروع آن را نشـان داد بطوریكه زودرس‌ترین علامت افزایش هورمون FSH است.
علائم ناشی از تغییرات هورمونی یائسگی شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشكی واژن و درد در هنگام مقاربت و اختلال در خواب می‌‌باشد. در صورت شدت این علائم و استفاده از درمان جانشینی هورمونی كه در موارد غیرقابل تحمل برای مدت محدود توصیه می‌‌شود این علائم با درمان جانشینی بهبود می‌‌یابد.
در دوران قبل از یائسگی كه طول پریودهای ماهیانه كوتاه می‌‌شود كه بدلیل كاهش ترشح پروژسترون می‌‌باشد كـم‌خـونـی و افـزایش ضخامت آندومتر رشد فیبروم‌‌های رحمی و پریودهای سنگین را باعث می‌‌شود، مصرف قرص‌‌های پیشگیری از بارداری از انواع ضعیف (low dose ) می‌‌تواند روش ایده آن در كنترل كاهش عملكرد تخمدان و پیشگیری از اختلالات قاعدگی شود.
 مصرف قرص‌‌های پیشگیری از بارداری انواع ضعیف تا سن یائسگی در صورتی‌كه موارد منع مصرف مثل سابقه لخته در عروق، انفاركتوس قلبی و مغزی و یا سرطان پستان یا بیماری‌های شدید كبدی وجود نداشته باشد و علاوه بر این موارد فوق ریسك‌‌های دیگر مثل اعتیاد به سیگار، فشارخون، بیماری قند، چاقی و مقادیر زیاد كلسترول خون همراه نباشد در خانم‌‌های بالای 35 سال بهترین روش كنترل قاعدگی‌‌های نامنظم در این دوران می‌‌باشد. از تغییرات هورمونی دیگر در این دوران افزایش هورمون‌‌های گونادوتروپین می‌‌بـاشـد كـه بـدلیـل كاهش تخمك‌گذاری این مسئله رخ می‌‌دهد، این تغییرات هورمونی، منجر به پرموئی خفیف در این دوران می‌‌شود. با افزایش سن عملكرد تیروئید كاهش می‌‌یابد به همین دلیل  به‌صورت دوره‌ای باید فعالیت تیروئید در خانم‌‌های یائسه مورد بررسی واقع شود. احتمال بروز بیماری دیابت یا قند بعد از سن 40 سالگی شایع است كه باید از این نظر مورد بررسی بطور پریود یك واقع شوند.
تغییرات تناسلی ادراری در دوران یائسگی: بدلیل كاهش استروژن در دوران یائسگی مخاط واژن نازك می‌‌شود و این باعث خارش، درد موقع مقاربت و تنگی واژن می‌‌گردد. آتروفی دستگاه ادراری تنـاسـلی بـاعـث ایجاد علائمی می‌‌شود كه روی كیفیت زندگی تاثیر می‌‌گذارد و برای مثال دچـار عفـونـت مـكرر در مثانه و مجرای ادرار می‌گردد. این مشكلات تا حدی با استفاده از استروژن‌‌های موضعی كه بصورت كرم یا قرص واژینال تجـویـز می‌‌شود تـا حدی برطرف می‌‌شوند. درمان موضعی با استروژن باعث درمان و بهبود بی‌اختیاری استـرسی ادرار در 50 درصد موارد می‌‌شود. فعالیـت جنسی باعث بهبود جریان خون واژن و باعث تشدید اثرات درمانی استروژن می‌‌گردد.
   اختلالات خلق‌وخو در یائسگی: یكی از علایم دیگر در دوران بعد از یائسگی اختلالات خلق‌وخو و افسردگی در این دوران است كه با درمان دارویی از جمله فلوكسیتین این اختلالات قابل كنترل است.
 بیماری‌های قلبی عروق در یائسگی: در زنان یائسه میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عروق قلبی سه برابر مرگ نـاشی از  سرطان پستان و ریه می‌‌باشد. از هر 5 زن در سنین یائسگی یك نفر دچار بیماری‌های قلبی یـا عروقی می‌‌شود. بیماری‌های قلب و عروق نتیجه آرترواسكلروز عروق بزرگ است. عوامل خطر شبیه به عوامل خطر در مردان است. سابقه فامیلی بیماری‌های قلب و عروق، فشارخون بالا، مصرف سیگار، بیماری قند، كلستـرول و چـربـی بـالای خـون و چاقی از این عوامل خطرساز می‌‌باشند.
 با تغییر رژیم غذایی و كاهش وزن می‌‌توان شانس بیماری‌های قلبی عروق را در دوران یائسگی كاهش داد. خطر بیماری‌های قلبی عروقی در زنان با كلسترول بالاتر از mgrdl 256 سه برابر زنان با كلسترول نرمال می‌‌باشد. خطر بیماری عروق قلبی بعد از سن 75 سالگی با میزان كلسترول تغییر نمی‌یابد و نیازی به غربالگری چربی خون در این دوران نیست.
ورزش منـظم، پیـاده‌روی به مدت نیم‌ساعت یا شنا و پیاده‌روی تند روزانه به كاهش سطح كلسترول كمك می‌‌نماید و میزان سكته با ورزش منظم 30 درصد، بیماری عروق قلبی 40 درصد كاهش می‌‌یابد.
 استئوپوروز و پوكی استخوان در یائسگی : یكی از مشكلات دوران یائسگی كاهش توده استخوانی است بطوری كه 20 سال اول بعد از یائسگی حدود 30 درصد كاهش توده استخـوانی ایجـاد می‌‌شود و این می‌‌تواند زمینه‌ساز شكستگی باشد. سابقه فامیلی پوكی استخوان، سابقه شكستگی افزایش سن، مصرف سیگار، سفید پوست بودن و نژاد، كاهش استروژن، وزن پائین عوامل خطرساز شكستگی می‌‌باشند. سابقه شكستگی لگنی در مادر بخصوص بعد از 50سالگی، مصرف داروهای ضد صرع، پركاری تیروئید و كاهش توده استخوانی خطر شكستگی را بالا می‌‌برد.
اندازه‌گیری تراكم استخوانی در زنان یائسه و بالای 65 سال پیشنهاد می‌‌شود فواصل 5 سال یـكبار احتمالاً كافیست. برای درمان پوكی استخوان ورزش در تمام گروه‌های سنی كه باید با فشـار وزن همـراه باشد نیم ساعت سه بار در روز، مصرف كلسیم 1000 میلی‌گرم در دوران یائسگی و 1500 میلی‌گرم در دوران بـعد از یـائسـگی توصیه می‌‌شود مصرف ویتامین D 400- 800 واحد با كلسیم توصیه می‌‌شود. در موارد شدید مصرف استروژن با داروهای دیگری كه جذب كلسیم را روی استخـوان افزایش می‌‌دهد توصیه می‌‌شود.
 پیشگیری از سرطان در دوران یائسگی:  خطر سرطان با افزایش سن در بیشتر سرطان‌‌ها افزایش می‌‌یابد و از این جهت در دوران یائسگی این مسئله باید مورد توجـه بیـشتری واقع شود. در موارد شدید مصرف استروژن با داروهای دیگری كه جذب كلسیم را روی استخـوان افزایش می‌‌دهد توصیه می‌‌شود.
 در دوران یـائسـگی ممكن است در ارتـباط بـا خـشـكی واژن و نـازك شـدن مـخـاط تـناسـلی و رحم، لكه بینی‌‌هایی ایجاد شود كه نیاز به بررسی جهت رد مشكلات ناشی از سرطان رحم و گردن رحم و یا تخمدان دارد بطوریكه 20 درصد خونریزی‌های بعد از یائسگی می‌‌تواند دلیل بر بیماری‌های بدخیم باشد. به همین جهت باید گردن رحم مورد بررسی واقع شود. تست پاپ اسمیر كه توصیه می‌‌شود از 21 سالگی سه سال یكبار در نوع معمول و 5 سال یكبار در نوع غوطه‌ور در مایع انجام شود تا سن 65-70 سالگی باید انجام گیرد در صورت غیر طبیعی بودن پاپ اسمیر یا غیر طبیعی بودن ظاهر گردن رحم در معاینه نیاز به كولپو‌سكوپی است كه در این روش گردن رحم با یك میكروسكوپ سه بعدی با درشت نمائی 6-16 برابر مورد بررسی واقع می‌‌شود.
علاوه بر این در تمام خونریزی‌های غیر طبیعی در دوران بعد از یائسگی باید سونوگرافی واژینال جهت بررسی ضخامت رحم و اندازه تخمدان‌ها، انجام شود و نهایتاً نمونه‌برداری، رحمی به صورت كـورتاژ انجام گیرد. اولین علامت سرطان رحمی در خانم‌های یائسه خونریزی‌های واژینال می‌‌باشد و از این نظر با این علامت خانم‌های یائسه باید مورد بررسی دقیق‌تر واقع شوند. سرطان تخمدان نیز عمدتاً در سنین بالای 50 سال شایع‌تر است. علائم سرطان تخمدان متاسفانه دیررس است و گاهی در موارد پیشرفته با بزرگی شكم و آسیت (آب داخل شكم) و علائم گوارشی تظاهر می‌‌نماید. چون  در معـاینـات لـگنی بزرگی تخمدان اولین و شاه كلید تشخیص می‌‌باشد به این جهت تمام خانم‌های یائسه باید هر 6 ماه یكبار تحت معاینات لگنی واقع شوند. متاسفانه خیلی از خانم‌‌های یائسه بدلیل اتمام دوران باروری به معاینات پریودیك لگنی توجه نمی‌نمایند و به این دلیل ممكن است سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته تشخیص داده شود معاینات هر 6 ماه یكـبار خـصـوصاً در خانم‌‌هایی كه سابقه در فـامیـل درجـه یك مبتلا به سرطان پستـان، تـخمـدان، رحم و روده دارند تـوصیـه می‌‌شود. انـدازه‌گیری مـاركـر شـیمیایـی 125CA و سـونـوگـرافـی واژیـنـال بـه تشخیص زودتر كـمك بیـشتری می‌‌نمـاید. حـتی در بـعضی از خـانم‌‌ها با سابقه فامیلی در دوران یائسگی برداشتن پیشگیرانه تخمدان توصیه می‌‌شود. مسئله دیگر توجه به پستان‌‌ها است بطوریكه شایعترین سرطان وابسته به جنس در زنان سرطان پستان است كه از سن 50 سال به بالا افزایش می‌‌یابد. خانم‌‌ها بطور كلی از سن 30 سالگی خصوصاً بعد از 50 سالگی هر ماه باید سینه‌‌ها را خودشان مورد معاینه قرار دهند و جهت معاینات پزشكی شش ماه یكبار از پزشكان بخواهند كه سینه هم مورد معاینه واقع شود.
معمولا دست خود شخص توده‌‌های بالای2سانتی‌متر را تشخیص می‌‌دهد. پزشك ضایعات حدود یك سانتی‌متری را تشخیص می‌‌دهد به همین دلیل آن را وسیله‌ای برای تشخیص زود هنگام این سرطان می‌‌دانند. توده‌ای كه توسط دست بیمار در سینه لمس می‌‌شود بالای دو سانتی متر است و نشان دهنده مرحله 2 سرطان سینه است در حالی كه بقای فرد به این امر بستگی دارد كه بتوانند توده را قبل از رسیدن به مرحله 2 یعنی قبل از دو سانتی شدن تشخیص دهند و درمان كنند. ماموگرافی می‌‌تواند ضایعات در حدود mm5 را تشخیص دهد به این جهت توصیه می‌‌شود  ماموگرافی از سن 40 تـا 50 سالگی دو سال یكبار و از 50 سال به بعد سالی یكبار انجام شود. قدرت تشخیص ماموگرافی و حساسیت آن بالای 90درصد است ولی 10 تا 15 درصد امكان دارد نتیجه منفی كاذب باشد در صورتی‌كه در این موارد توده در سینه وجود داشته باشد حتماً بایـد حـتی در صـورت مـنفی بودن ماموگرافی این توده خارج شود. شیوه‌ای كه برای تشخیص دقیق‌تر به كمك ماموگرافی می‌‌آید سونوگرافی است اما جایگزین آن نمی‌تواند باشد. گاهی برای تشخیص بهتر و زمانی كه پاسخ ماموگرافی مشكوك است MRI هم برای فرد توصیه می‌‌شود، اما به دلیل گران بودن این روش كمتر توصیه می‌‌شود. در خانم‌‌هایی كه سابقه خانوادگی سرطان سینه، تخمدان و رحم روده در دو فامیل درجه یك دارند، صلاح است كه ماموگرافی اولیه در سنین زودتر یعنی 30 تا 35 سالگی شروع شود. سرطان‌‌های دیگر كه بعد از سن 50 سالگی باید مورد بررسی پیشگیرانه واقع شود سرطان ریه است كه رادیوگرافی ریه باید سالیانه انجام شود. همچنین سرطان روده بزرگ یا كولون است كه باید با آزمایش مدفوع از نظر خون منفی سالیانه یا كولونوسكوپی پریود یك مورد غربالگری واقع شود.
  درمان هورمون جایگزینی در یائسگی: درمان جایگزینی به عنوان جانشین ترشح هورمونی است كه با افزایش سن كاهش یافته یا از دست برود و این مسئله ممكن است نهایتاً باعث بیماری شود. گرگرفتگی و ناپایداری عروقی كه در سالهای قبل از یائسگی ایجاد می‌‌شود و خشكی شدید ناحیه تناسلی كه باعث ناراحتی یا سوزش و خارش و درد جنسی می‌‌شود و پوكی استخوان شدید بعد از یائسگی نیاز به مصرف هورمون‌های جایگزینی را مطرح نماید.
درمان هورمون جایگزینی با استفاده از استروژن تنها، در خانم‌‌هایی كه رحم دارند ممكن است  باعث ایجاد تغییرات در رحم و احتمال ایجاد سرطان رحمی شود به این جهت همراه با استروژن در خـانـم‌‌هایی كه قـبلاً تـحـت رحم‌برداری واقع نشده‌اند پروژسترون تجویز می‌‌شود. استفاده از استروژن و پروژسترون باعث بهبود علائم یائسگی می‌‌شود ولی مصرف طولانی مدت این تركیبات هورمونی ممكن است باعث درد پستان و تغییرات در پستان و نهایتاً خطر سرطان پستان گردد. مصرف این تركیبات هـورمـونی بـاعـث بهبود علائم پوكی استخوان، كـاهش نـازك شـدن مـخاط دستـگاه ادراری تنـاسلی، كاهش گرگرفتگی می‌‌شود. فـوائد احتمـالـی دیـگـر آن كـاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی، كاهش خطر سرطان روده بزرگ (كولون) كنترل بیماری‌های روانی، بهبود در چربی‌‌های خون بهبود اختلال خواب می‌‌باشد. دارو بـصورت خـوراكـی یـا كـرم یـا قـرص‌‌های واژینـال استفاده می‌‌شود. 
در مـواردی كه مصرف تركیبات هورمونی ممنوع است می‌‌توان از تركیبات گیاهی مثل ایزوفلاون، ســـوی، اســتروژن‌‌های با منشـــاء گیاهــی (فیتواستروژن‌‌ها) استفاده نمود.
ممكن است چند دارو برای تخفیف اثرات یائسگی استفاده شود. بهرحال امروزه شرایطی فراهم شده است كه باعث عمر طولانی و بهبود سلامت فیزیكی افراد یائسه شده است. افزایش كیفیت زندگی هدف مطلوب است و درمان جایگزینی برای ایجاد و نگهداری سلامتی در افراد یائسه می‌‌باشد كه نیاز به مطالعات طولانی‌تر روی این تركیبات دارد.