سلامت نیوز: سردشت، شهری که قربانی جنگ تحمیلی شد. اکنون که هنوز بقایای این قربانی را در گوشه گوشه شهر می‌توان دید، چند صباحی است آسیبی کشنده به نام حمل مخدرهای صنعتی در شهر رشد پیدا کرده که آینده شهر را با خطر مواجه کرده است. شهری مرزی که به شهر صلح معروف است و دیدن دست به دست شدن مخدرهای صنعتی در آن، رنگی از صلح ندارد.
به گزارش سلامت نیوز،روزنامه قانون در ادامه نوشت: این روز‌ها، زیاد از کشف مخدرهای صنعتی در سردشت و انهدام گروههایی که این منطقه را برای حمل مخدر صنعتی انتخاب کرده‌اند، می‌شنویم و این مهم، آسیب‌های اجتماعی جبران ناپذیری را همراه خواهد داشت. درحاشیه شهر و خانه باغ‌هایی که اطراف آن شکل گرفته، می‌توان بقایای مواد دارویی را دید که به وفور در فضای سبز و اطراف این خانه باغ‌ها ریخته شده است. شواهد می‌گوید در ماه‌های گذشته شهر سردشت و دو شهر همسایه شمالی و جنوبی آن یعنی پیرانشهر و بانه و نیز شهر مهاباد به همراه بخشی از خانه باغ‌های سردشت، کانونی برای ورود مواد اولیه داروهای روانگردانی از جمله شیشه شده است؛ در این میان افرادی میلیاردر شده‌اند و گروهی سر در گریبان دادگاه‌ها و احکام اعدام!
اینکه چه باید کرد تا سردشت همچنان شهر صلح بماند و ریشه‌های رشد آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی در آن خشک شود، موضوعی است که با «احسان هوشمند» آسیب‌شناس اجتماعی و پژوهشگر مسائل قومی به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم.
وقتی می‌شنویم سردشت در حال تبدیل شدن به دروازه ورود مواد مخدر صنعتی است، اولین سوالی که پیش می‌آْید این تناقض است که چرا شهر صلح باید شاهد چنین آسیب جدی اجتماعی باشد؟
سردشت شهری مرزی است در جنوب غربی استان آذربایجان غربی و هم مرز کردستان عراق. این شهر در تاریخ معاصر ایران، نخبه‌هایی را پرورش داده که معروف‌ترین آنها عزیز خان مکری است. مردم سردشت عموما کرد زبان و مثل سایر شهرهای آذربایجان غربی، سنی مذهب هستند. به دلیل بمباران‌های مکرر که در جنگ تحمیلی هشت ساله با کشور عراق در این شهر اتفاق افتاد، خسارات بسیار زیادی به این شهر وارد شد. این شهر پیش از حلبچه – که از شهرت جهانی برخوردار شده- نخستین شهری است که بعد از جنگ جهانی اول مورد حمله سلاح‌های شیمیایی قرار گرفت. به همین دلایل بود که فعالان فرهنگی و رسانه‌ای کشور تلاش کردند تا نام سردشت به عنوان شهر صلح در کشور ثبت شود. این شهر همچون سایر مناطق مرزی کشور از محرومیت‌های زیادی برخوردار است؛ ساختار اقتصادی منطقه بسیار ضعیف و شکننده است. هر چند این شهر منطقه، کشاورز کمی دارد اما دارای ظرفیت‌های زیادی برای توسعه است که مهم‌ترین آن چشم انداز بسیار زیبا و پوشش جنگلی و منابع آبی آن است.
به شرایط اقتصادی شهر اشاره کردید و اینکه تلاش‌هایی در این زمینه صورت نگرفته. زندگی افراد در این شهر به لحاظ اقتصادی به چه شکل است؟ سردشتی‌ها از چه راه‌هایی امرار معاش می‌کنند؟
زندگی مرزی مقتضیات خاص خود را دارد و یکی از این مقتضیات، مبادلات مرزی بین مردم دو سوی مرز است به عبارتی سردشت، محل تردد برای انتقال کالاهای مختلف به داخل کشور یا خارج کردن آن از کشور است؛ این انتقال می‌تواند از طریق کولبری- حمل کولی کالا- حمل از طریق قاطر و اسب یا انواع خاصی از اتومبیل‌ها باشد.
علت انتقال کالا از مرز، آن هم به این اشکال چیست؟
شاید یکی از دلایل آن تحریم‌ها باشد و اینکه عوارض گمرکی کمتری شامل این کالا‌ها می‌شود. یا اینکه کمتر در دست دلال‌هایی می‌افتد که بخواهند از آن سودهای کلان بردارند؛ در نتیجه شهرهای سردشت، بانه و... از این منظر در سراسر کشور مورد توجه قرار گرفته تا از این طریق، برخی کالاهای مورد نیاز از مرز‌ها تهیه شود.
استفاده از نیروهای شایسته برای مدیریت‌های استان تا چه حد در وضعیت این مناطق موثر است؟
مشارکت نخبه‌های کرد در ساختار مدیریت استانی بسیار کم است. به طور کلی تعداد انگشت شماری از نیرو‌ها در استانداری‌های آذربایجان غربی از استاندار و معاونین گرفته تا مدیران کل درون استانداری و نیز سایر مسئولان استانی، کرد و اهل سنت هستند.
یعنی اگر کرد‌ها در مدیریت شهری و استانی، مشارکت داشته باشند، درصد آسیب‌های اجتماعی کمتر می‌شود؟
بله و از آن مهم‌تر این است که چنین افرادی به اندازه کافی از مشکلات منطقه باخبر خواهند بود. استفاده از مدیران کرد سبب می‌شود اعتماد افراد تقویت شده و مشارکت طلبی هم رشد پیدا کند که همه اینها در تقویت دموکراسی نقش موثر دارند. با افزایش همدلی و مشارکت، خواه ناخواه نهادهای مدنی و مردمی هم به کمک دولت می‌آیند؛ شاید یکی از فعال‌ترین نهادهای مردمی در استان کردستان، انجمن‌های مردمی مبارزه با مواد مخدر باشد که نمونه آن کمتر در کشور ما دیده می‌شود.
به طور کلی چه متغیرهایی را می‌توان برای وقوع پدیده رشد، تولید و توزیع مواد مخدر صنعتی در سردشت در نظر گرفت؟
متغیرهای زیادی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها مسئله اقتصاد است. اگر مردم بر اساس کار و درآمدی که دارند زندگیشان را تامین کنند، دیگر نیاز به ورود کارهای پرمخاطره آن هم مخاطراتی که می‌تواند مجازات اعدام را به دنبال داشته باشد، نمی‌بینند.
نوع واکنش و برخورد با این آسیب‌ها با توجه به عواملی که برای وجود و رشد آن ذکر کردید باید به چه نحو باشد؟
آگاه سازی، ارائه اطلاعات و روش‌های مواجهه با این موضوع، مخاطرات آن را به بحث گذاشتن، مصاحبه با زندانیان؛ آنها که محکوم به اعدام شده‌اند و نشان دادن ابعاد این موضوع در رسانه می‌تواند مردم را نسبت به مخاطرات این رفتار آگاه کند اما رسانه در آذربایجان غربی در این حوزه کاری انجام نداده و رادیو و تلویزیون آذربایجان غربی همچون رسانه ملی هیچ گام موثر، جدی، کار‌شناسانه و عالمانه، جامعه‌شناسانه و آسیب‌شناسانه در این حوزه برنداشته است. البته افزون بر این در شهر سردشت مسئله دیگری هم وجود دارد؛ بسیاری از مردم و نخبه‌ها فکر می‌کنند که اگر در مورد این موضوع صحبت شود ممکن است وجهه مثبت و دوست داشتنی سردشت؛ شهر صلح، خدشه دار و به وجهه شهرشان آسیب وارد شود.
چه فعالیت‌های پیشگیرانه ملی و بین المللی می‌توان در این زمینه انجام داد؟
اکنون با فعالیت‌های پیشگیرانه آموزشی، رسانه‌ای، فرهنگی و البته حقوقی و قضایی همراه با برنامه‌های چند جانبه برای توسعه منطقه می‌توان جلوی رشد این معضل و آسیب را گرفت. شروع رایزنی با مسئولان دولت منطقه‌ای عراق برای کنترل بیشتر بر مرز‌ها هم می‌تواند در کنترل این پدیده نقش مثبتی داشته باشد. از آنجا که بخشی از مواد اولیه از طریق کردستان عراق و ترکیه وارد کشور می‌شوند همکاری با دولت منطقه‌ای کردستان عراق و هماهنگی مربوطه می‌تواند سهم مثبتی در خصوص مبارزه با این پدیده ایفا کند.
قطعا شهرهای دیگری هم در کشور ما هستند که آمار فقر و بیکاری در آنها با سردشت مقابله به مثل کند، آیا مرزنشینی تا این حد می‌تواند در رشد آسیب‌هایی نظیر مواد مخدر صنعتی موثر باشد؟
مرز بسیار مهم است. سردشت در حوزه کردی، با کردستان عراق و از کردستان عراق هم با ترکیه به راحتی امکان برقراری ارتباط دارد. در کنار مرزنشینی باید این نکته را هم در نظر داشت که به صورت سنتی در مرزهای غربی کشور شبکه تبادلات غیر رسمی مرزی که در قانون به آنها «قاچاق» گفته می‌شود، شکل گرفته است؛ ده‌ها سال است که صد‌ها نفر از مردم شهرهای کردنشین، کارشان مبادلات مرزی است. در حال حاضر هزاران نفر از طریق مرز امرار معاش می‌کنند. وجود شبکه مبادلات غیر رسمی پتانسیلی است که افرادی که نیات و اغراض دیگری دارند از آن سوءاستفاده کنند؛ قاچاقچی‌هایی که به دنبال برطرف کردن نیازهای مردم مثل مواد خوراکی، چای، رادیو، تلویزیون و امثال آن نیستند بلکه به دنبال سودهای کلان تری ار طریق مواد مخدر هستند.
دولت تا به حال چه اقداماتی در این زمینه انجام داده؟
یکی از کارهایی که دولت در حال انجام آن است محدود کردن مرزهاست. این کار در بلوچستان انجام شده؛ باید این سوال را مطرح کرد که این اقدام تا چه حد توانسته جلوی قاچاق مواد مخدر، فعالیت اشرار یا گروه‌های تروریستی در شرق کشور را بگیرد؟ و تا چه حد به معاش مردم آسیب وارد شده؟ اگر مطالعه جامع، بیطرفانه و محققانه‌ای در این زمینه صورت بگیرد، مشخص می‌شود که در مرزهای شرقی، مسدود کردن مرز‌ها بیش از هر چیزی راه معاش مردم را بسته است. باید کریدور‌ها و حوزه‌هایی را باز می‌گذاشتند که مردم از طریق آن بتوانند فعالیت‌های تجاری خود را انجام بدهند تا زمانی که مرزی بسته می‌شود و کار جانشینی هم صورت نمی‌گیرد، معاش مردم بیش از پیش آسیب نبیند.
چه فعالیت‌های تاثیرگذاری برای کنترل این پدیده می‌تواند توسط دولت انجام شود؟
دولت می‌تواند به همه کسانی که در مرز‌ها درگیر اقتصاد و مبادلات غیر رسمی هستند با دادن کارت و ثبت مشخصات آنها این حوزه را ساماندهی کند؛ نام همه آنها ثبت شود، آنها را بیمه کند و از حقوق شان حمایت شود ضمن اینکه بر نوع کار آنها هم نظارت شود در این شرایط است که مشخص می‌شود چه کسانی درگیر چه نوع فعالیت‌هایی هستند و خود به خود افرادی که بیمه شده‌اند به دنبال کارهای مخاطره آمیز نخواهند رفت چرا که هم بیمه خود را از دست می دهند و هم ممکن است با مشکلات بیشتری مواجه شوند.
نظر شما