سلامت نیوز: کمیسیون بهداشت مجلس: وزارت بهداشت نمی‌خواهد طرح را اجرا کند تنها دو ماه از مهلت قانونی برای اجرای طرح پزشک خانواده مانده است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه شهروند نوشت: ١٠ سالی می‌شود، ١٠‌سال از زمانی که وزارت بهداشت به صورت رسمی، اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع را اعلام کرد. طرحی که قرار بود، مراجعه بیماران به پزشکان را ساماندهی کند، پرداخت هزینه‌های اضافی از سوی مردم را حذف کند، دسترسی به خدمات سطح اول نظام سلامت سریع، آسان و شبانه‌روزی شود، پرونده سلامت الکترونیک راه‌اندازی شود و از همه مهمتر، همه از سرانه سلامت یکسانی برخوردار شوند.
دولت‌های نهم و دهم و حالا هم دولت یازدهم، هنوز نتوانسته‌اند از پس‌اش برآیند. طرحی که هرچه می‌گذرد، گره‌اش، کورتر می‌شود. وزیر بهداشت نمی‌گوید طرح اجرا نمی‌شود، اما حرفی هم از اجرایش نمی‌زند. حسن‌ هاشمی همین که تصدی وزارت بهداشت را به عهده گرفت تأکید کرد که «پزشک خانواده» نیاز به اصلاح دارد. همین یک هفته پیش، پانزدهم دی‌ماه هم گفت که «نباید وعده اجرای برنامه‌ای را به مردم بدهیم و بعد مجبور به متوقف کردن‌اش شویم.» زمزمه‌های اجرای طرح پزشک خانواده به گوش نمی‌رسد، نه فقط از طرف بالاترین مقام وزارت بهداشت که حتی معاونانش.

همین چند روز پیش بود که اظهارات قائم‌مقام وزارت بهداشت درباره «پزشک خانواده» واکنش انجمن‌های پزشکی را همراه داشت. رئیس شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی یکی از آنها بود که به صحبت‌های حریرچی، در یک برنامه تلویزیونی، ایراد گرفت، زمانی که از اجرا نشدن این طرح به خاطر فراهم نبودن مقدمات اجرای آن صحبت شد. «این مسئول در وزارت بهداشت اعلام کرده که کلمه‌ پزشک خانواده از بحث نظام ارجاع و سطح‌بندی حذف شده با این تفسیر که مقدمات اجرای آن فراهم نیست.» انتقاد دیگر مهران قسمتی‌زاده، اما به مطرح شدن این نکته از سوی حریرچی بود، وقتی گفت «تاکنون پزشک خانواده فقط در کشورهای مرفه اجرا شده.» درحالی‌که به گفته رئیس شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی، پزشک خانواده علاوه بر استرالیا، کانادا، انگلستان، آلمان، سوئد و کشورهای اسکاندیناوی، در کشورهایی مانند هندوستان، برزیل، تایلند، کوبا، اندونزی و سایر کشورهایی که قصد تحول نظام سلامت را داشته‌اند به‌عنوان یک برنامه‌ راهبردی برگزیده شده است.

وزارت بهداشت اما نسبت به این انتقادها ساکت نماند. حریرچی یک روز پس از اعلام این موضوع، در توضیح گفت که: «برنامه پزشک خانواده دارای اجزای به هم پیوسته و کاملا وابسته به هم است و بزرگنمایی یا کوچک شمردن هر یک از اجزای آن یا تلقی نادرست از هر جزء استقرار این سامانه را دچار مشکل جدی می‌کند.» او تأکید کرد: «اگر شبکه مناسبی برای تأمین مراقبت‌های اولیه سلامت مستقر نشده باشد یا اگر سطح دو و سه تخصصی و بستری آماده پذیرش بیماران ارجاعی از نظام ارجاع و سطح‌بندی خدمات نباشند، استقرار سامانه در کل و اجرای جزء دیگری از آن مثلا پزشک خانواده یا خرید راهبردی خدمات دچار مشکل اساسی می‌شود.» اینها توضیحات وزارت بهداشت برای متوقف بودن اجرای طرح است. طرح پزشک خانواده زمستان‌ سال ٩١، تا پای اجرا هم رفت. در دو استان فارس و مازندران هم عملی شد اما اجرای سراسری آن ماجرای دیگری داشت. همان‌ سال وزارت بهداشت از تهرانی‌ها خواست در طرح ثبت‌نام کنند، از آن طرف هم مشخصات چند هزار پزشک عمومی را به‌عنوان «پزشک خانواده» در لیست قرار داد. مرضیه دستجردی، وزیر قبلی بهداشت، همان موقع خبرهای زیادی درباره اجرای طرح و زمان دقیق آن اعلام کرد. اختلاف با احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری وقت، اما فرصتی باقی نگذاشت تا وعده‌اش محقق شود. وقتی حسن طریقت‌منفرد به‌عنوان سرپرست این وزارتخانه معرفی شد، با این‌که از همان ابتدا، خود را پرچم‌دار اجرای این طرح اعلام کرد، اما دیری نپایید که از موضع خود عقب‌نشینی کرده و به صراحت گفت که: «طرح پزشک خانواده فعلا در تهران اجرا نمی‌شود.» حالا این طرح با مسیر ١٠ساله‌ای که درحال طی کردن است، هنوز به سر منزل مقصود نرسیده.

پزشک خانواده اولویت وزارت بهداشت نیست
مراد‌ هاشمی‌زهی، یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس است. او اجرا نشدن «پزشک خانواده» را استراتژی دولت فعلی می‌داند، دلیل آن را هم انجام مطالعه بیشتر می‌داند. ‌هاشمی‌زهی به «شهروند» می‌گوید: «در دولت‌های گذشته عملکرد وزیر بهداشت را در گرو اجرای این طرح ارزیابی می‌کردند، اما در این دولت این‌گونه نیست. اگر قرار باشد این طرح اجرا شود، باید با یک حساب و کتاب و تحلیل‌های درستی عملی شود.» با این‌که وزارت بهداشت، حمایت جدی دولت و مجلس را در افزایش اعتبارها دارد، اما به گفته این عضو کمیسیون بهداشت مجلس، مشکل مالی عمده‌ترین مانع در اجرای طرح «پزشک خانواده» است. «پیش از این برای اجرای طرح، اعتباراتی در نظر گرفته شده بود اما نارضایتی از شبکه‌های بهداشت و دفترچه‌های بیمه و... زیاد بود، حالا ولی رویکرد دولت تغییر کرده و اولویت با اجرای طرح تحول سلامت است، پزشک خانواده هم تعطیل نشده، در شهرستان‌هایی که قبلا به صورت پایلوت اجرا می‌شد، هنوز ادامه دارد.» او تأکید می‌کند که اجرای این طرح، در اولویت وزارت بهداشت نیست. «باید ایرادات طرح برطرف شود، اعتبارات بیشتر در اختیار داده شود و بررسی‌های بیشتری انجام شود تا طرح به صورت کامل تری اجرا شود.» او در برابر این پرسش که آیا ١٠‌سال زمان برای انجام مطالعه و برطرف کردن ایرادات کافی نبود، می‌گوید: «ما نمی‌دانیم وزارت بهداشت در بررسی‌هایش به چه نتایجی رسیده. باید منتظر بمانیم.» ایرادها به رویکرد وزارت بهداشت اما کم نیست. توجه بیش از حد به درمان و رها کردن بخش بهداشت، عمده‌ترین مشکلی است که نظام سلامت با آن دست و پنجه نرم می‌کند. مشکلی که گفته می‌شود با اجرای طرح پزشک خانواده، بخش‌هایی از آن حل می‌شود. این عضو کمیسیون بهداشت هم به این نکته اشاره می‌کند. «متأسفانه اولویت با «بهداشت» نیست، اما به‌هرحال مردم بیماری‌هایی دارند و چاره‌ای وجود ندارد جز این‌که فعلا مشکلات درمان برطرف شود، از سوی دیگر در سال‌های قبل تیم پزشک خانواده نتوانست در بخش بهداشت به خوبی فعالیت کند و باز هم همان رویکرد درمان را ادامه داد، حالا هم ما با معضل درمان و هجوم بیماران زیادی از مراکز درمانی شهرستان‌ها به مراکز درمانی استان‌های بزرگ مواجه  هستیم.»

پزشک خانواده هزینه‌های بالای درمان را کم می‌کند
کمبود اعتبارات، نیروی انسانی و نیاز به مطالعه و بررسی‌های کارشناسانه، اما تنها بخشی از موانع اجرای طرح است، موانعی که گفته می‌شود این روزها، دیگر مشکل نظام سلامت نیست. نعمت‌الله منوچهری، دیگر عضو کمیسیون بهداشت که ناظر مجلس در شورایعالی بیمه سلامت هم است، تأکید می‌کند: «وزارت بهداشت نمی‌خواهد طرح پزشک خانواده را اجرا کند.» او در توضیح بیشتر به «شهروند» می‌گوید: «برای هر طرحی اگر منابع مالی در نظر گرفته نشود و کار کارشناسی انجام نشود، مسلما با شکست مواجه می‌شود. در گذشته طرح پزشک خانواده بزرگتر از وزارت بهداشت بود، نه منابع مالی داشت و نه توانایی اجرایش وجود داشت، حالا ولی در این دولت با توجهی که به وزارت بهداشت شده و اعتبارات زیادی که اختصاص داده شده، منجر شد تا طرح تحول نظام سلامت اجرا شود و مشکل درمان تا بخش قابل توجهی حل شود.» او بهداشت را حلقه گمشده، نظام سلامت می‌داند، زمانی که می‌گوید: «همه به درمان توجه می‌کنند، درحالی‌که با اجرای طرح پزشک خانواده می‌توان استارت توجه به پیشگیری را زد، بودجه آن هم مهیاست، سرمایه‌گذاری در این بخش، هزینه‌های درمان را تا بخش قابل توجهی کم می‌کند.» به گفته منوچهری، درمان‌محوری نمی‌تواند وزارت بهداشت را به اهداف بهداشتی برساند. به اعتقاد او وزارت بهداشت با بودجه‌هایی که در اختیار دارد، به راحتی می‌توانند طرح پزشک خانواده را اجرا کند. «هم‌اکنون راه‌ برون‌رفت نظام سلامت از چالش‌های درمان، اجرای همین طرح و نظام ارجاع است.» منوچهری، نگاه دیگری به اعتبارات زیادی که در اختیار وزارت بهداشت قرار می‌گیرد، دارد. معتقد است که این پول‌ها نظارت را کم می‌کند. «وقتی بودجه زیاد شود، اعتبارات به سمت صرف شدن در بخش‌های غیرواقعی می‌رود، هر جا که بودجه‌های کلانی وجود داشته باشد، امکان هدر رفتن هزینه‌ها و افزایش تخلفات وجود دارد.»