سلامت نیوز: هورمون‌ها همچنان بخش مهمى از داستان مغز نوجوان را تشكیل می‌دهند. درست در زمانى كه مغز از مرحله تكثیر وارد مرحله هرس‌می‌شود، بدن در معرض حمله همه جانبه هورمون‌هاى دوران بلوغ قرار می‌گیرد (پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه این دو كاملاً منطبق بر یكدیگر نیستند، مثلا حتى اگر كودك دچار بلوغ زودرس شود، باز هم مغز او طبق برنامه از پیش تعیین شده، رشد می‌كند).
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه سپید،سالیان درازى است كه روانشناسان احساسات شدید و مهارناپذیر و رفتار غیرقابل پیش بینى نوجوانان را به این تحول ناگهانى بیوشیمیایى نسبت می‌دهند و تحقیقات جدید نیز این موضوع را تایید كرده اند.
هنگام بلوغ تخمدان ها، بیضه‌ها، استروژن و تستوسترون فراوان را به داخل جریان خون می‌ریزند و بدین ترتیب دستگاه تولید مثل با گام‌هاى بزرگ تحول می‌یابد، موهاى زیر بغل و اطراف كشاله‌ها به سرعت آشكار می‌شود و بدن ابعاد و شكل بزرگسالى خویش را پیدا می‌كند.
در همین زمان هورمون‌هاى شبه تستوسترون مترشحه توسط غدد فوق كلیوى به داخل جریان خون راه می‌یابند. كشفیات اخیر نشان می‌دهند كه این هورمون‌هاى جنسى غدد فوق كلیوى به ویژه در مغز بسیار فعال اند و با پیوستن به گیرنده‌ها در همه جاى مغز اثر مستقیمى بر سروتونین و سایر واسطه‌هاى عصبى می‌گذارد.
هورمون‌هاى جنسى به ویژه در مركز هیجانات و عواطف مغز، دستگاه لیمبیك، فعال و تاثیرگذارند. به گفته دكتر رونالددال روانپزشك در دانشگاه پیتسبورگ، محفظه مواد منفجره عاطفى تشكیل می‌شود. نه تنها احساسات به آسانى به آستانه انفجار می‌رسند، بلكه نوجوان همواره درپى موقعیت‌هایى است كه بتواند عواطف و شور و شوقش را آزادانه تخلیه كند. نوجوانان فعالانه درپى آن هستند كه احساسات تند و شدید را تجربه كنند.
این نكته بسیار مهمى است كه برخى مناسبات بین هورمون‌ها و مغز در میل به ایجاد هیجان و احساسات و هیجان نیرومند نقش دارند. این میل به ایجاد هیجان ممكن است به شكل میل به كاویدن ناشناخته‌ها و فرار از مامن و پناهگاه در جست وجوى یافتن راهى جدید درآید.
ولى هركجا كه صحبت از اتومبیل‌هاى سریع، گروه‌هاى تبهكار، موقعیت‌هاى پر مخاطره است، نوجوانان نیز همان جا پیدایشان می‌شود.این موضوع به ویژه از این لحاظ واجد اهمیت است كه در نوجوانان مناطقى از مغز كه رفتارهاى مخاطره آمیز و ناگهانى را مهار می‌كنند، هنوز به‌طور كامل تشكیل نشده‌اند.
به گفته متخصص فیزیولوژى، لارنس استاین برگ از دانشگاه تمپل، «بخش‌هایى از مغز كه نوجوان را وادار به جست‌وجوى حس‌های جدید و دنیاهاى تازه می‌كنند تا این زمان راهى طولانى از تحول و تكامل پیموده‌اند. حال آنكه بخش‌هایى كه قضاوت را برعهده دارند، هنوز راهى طولانى در پیش دارند. اینجا است كه نوجوان نخست دست به اقدام می‌زند، سپس درباره صحیح‌بودن عمل خویش فكر می‌كند. این درست مثل این است كه اتومبیلى را به دست راننده‌اى ناشى بسپاریم!»
تصمیمات نسنجیده
متخصصان فیزیولوژى چون استاین برگ بسیارند كه سعى دارند الگوهاى آشناى رفتار در نوجوانان را با یافته‌هاى جدیدى از تحول و تكامل ساختمان مغز پیوند دهند. «احتمالا رفتار به این دلیل همواره در تغییر و تحول است كه مغز در تغییر و دگرگونى است.» ام‌آر‌آی كاركردى، تكنیك جدیدى است كه از مغز در حین انجام دستورات و وظایف تصویربردارى می‌كند.
به گفته متخصصان فیزیولوژى اعصاب دبورا یورگلین تاد از بیمارستان مك لین در بلمونت آمریكاكه روى این تكنیك بسیار كار كرده «مغز كودكان و نوجوانان در انجام وظایف و اجراى دستورات بسیار از آمیگدال یا بادامك مغز، ساختمانى در قطعه‌هاى پیشانى مغز كه با واكنش‌هاى عاطفى و گوارشى همراهى دارند، استفاده می‌كند. بزرگسالان كمتر از آمیگدال‌ها و بیشتر از قطعه پیشانى، ناحیه اى كه با برنامه ریزى و قضاوت همراه است، استفاده می‌كنند.»
تاثیر تغییرات مغز روی قضاوت
هنگامى كه تصاویرى حاكى از نمایش احساسات و عواطف روى چهره به كودكان و بزرگسالان نشان می‌دهیم كودكان در ارزیابى این تصاویر بسیار خطا می‌كنند، حال آنكه افراد بزرگسال كمتر دچار اشتباه و خطا می‌شوند. به ویژه كودكان كمتر از ?? سال ترس را با خشم یا اندوه اشتباه می‌كنند.
پژوهشگران با پیگیرى این كودكان به مدت چندین سال متوجه شده‌اند كه قضاوت آنها همزمان با تغییرات ساختارى در مغز كه (در ام.آر.آیِ منعكس می‌شوند.) بهبود می‌یابد. از نظر این پژوهشگران، فیزیولوژى رشد احتمالا دلیل این را كه نوجوانان در خواندن خطوط و اشارات چهره تا بدین اندازه دچار خطا می‌شوند و خشم و دشمنى را در تصاویرى می‌بینند كه در واقع چنین نیستند، معلوم خواهد كرد. حالا دیگر وقتى می‌شنویم نوجوانى می‌گوید: «معلم ما از من متنفر است»، مفهوم سخن وى را بهتر می‌فهمیم. استاین برگ روى نوع دیگرى از قضاوت سنجش خطر نیز مطالعه كرده است.
او می‌گوید: «ما در آزمایش‌هاى خویش به این نتیجه رسیدیم كه تفاوت‌هاى سنى در تصمیم‌گیرى و قضاوت ممكن است تحت شرایطى بروز كنند كه از نظر هیجان تحریك آمیزند یا آثار و نتایج اجتماعى بارزى دارند. بیشتر اعمال جنایى در نوجوانان به صورت گروهى صورت می‌گیرند.
همچنین روى چگونگى تمایل نوجوانان به خطر كردن بدون محابا كه آنان را وا می‌دارد كه چیزهایى چون مواد مخدر یا الكل را تجربه كنند، مطالعاتى در دست انجام است. از دیرباز متخصصان فیزیولوژى این گونه عملكردها را به فشار همسالان، نوجویى نوجوانان و تسكین و تخفیف تمایلات جنسى نسبت می‌دادند. لیكن امروز پژوهشگران این نكته را مطرح می‌كنند كه تغییرات سریع در بخش‌هاى حاوى دوپامین مغز احتمالا در این میان علاوه بر عوامل فوق نقش ایفا می‌كنند. دوپامین كه ماده‌اى شیمیایى در مغز و دخیل در ایجاد انگیزش و تقویت رفتارها است، به ویژه در سال‌هاى نوجوانى بسیار فراوان و فعال است.چرا نشاندن نوجوان روى نیمكت مدرسه و وادار كردن وى به انجام تكالیف اینچنین دشوار است؟
جیمز بیورك از بخش سوء مصرف الكل و الكلیسم، انستیتوى ملى بتسدا در مریلند آمریكا به این نتیجه رسیده كه هسته آكامبنس (ناحیه‌اى در قشر پیشانى مغز و مسوول ایجاد انگیزش در جست وجوى پاداش) در نوجوانان كمتر از بزرگسالان فعال است. به قول او «اگر قرار باشد كه نوجوانى در انجام عملى فاقد انگیزه كافى باشد پس لابد یا آن عمل بسیار هیجان بخش است یا زحمت چندانى نمی‌برد یا هر دو.» مثل اینكه این فكر به نظر آشنا می‌رسد. بیورك بر این باور است كه والدین و جامعه از این یافته می‌توانند درس‌هاى ارزشمندى بگیرند. «اگر پیشنهادى به نوجوان می‌دهید هر چه پاداش یا مجازات آن سریع‌تر باشد، پیشنهاد شما موثرتر خواهد بود».
واداشتن نوجوان به خوابیدن در سر ساعت معین و رعایت برنامه روزانه منظم موضوعى به كلى متفاوت است، این نوع تصمیم‌گیرى بیشتر از آنكه مربوط به قطعه پیشانى مغز باشد، به غده صنوبرى پینه‌آل و قاعده مغز ربط پیدامی‌كند. با فرا رسیدن شب و پایان روز غده صنوبرى پینه آل ملاتونین ترشح می‌كند كه در واقع به بدن علامت می‌دهد كه روز تمام شده و وقت خواب فرا رسیده است. مطالعات نشان داده‌اند كه رسیدن سطح ملاتونین به نوجوانان صرفنظر از میزان نور و فعالیت‌هاى تحریك‌كننده بیدارى در نوجوانان دیرتر از بزرگسالان به حد مطلوب می‌رسد. برنامه ریزى مغز براى آغاز شب و خواب در نوجوانان اندكى دیرتر از بزرگسالان است.
مشكلات مربوط به هرس‌كردن در سلول‌هاى عصبى مغز
كشفیات اخیر پیرامون رشد و تكامل مغز در نوجوانان انواع و اقسام پرسش‌ها و نظریات حول‌وحوش زمان بیمارى‌هاى روانى و اختلالات شناختى در دوران كودكى را پیش آورده‌اند. برخى دانشمندان بر آنند كه بیمارى «كاستى توجه و بیش‌فعالى» (ADHD) كه به طور معمول در سن7 سالگى ظاهر می‌شود، احتمالا مقارن و مرتبط با دوره تكثیر سلولى در مغز است.
هر چند كه بیمارى ریشه در ژنتیك دارد، ولى رشد سریع بافت مغز در اوایل دوران كودكى به ویژه رشد نواحى از مغز كه دوپامین فراوانى دارند، احتمالا تعیین‌كننده زمان شروع مرحله افزایش فعالیت‌هاى حركتى و به اصطلاح تیك‌هاى عصبى است. هنگامى كه هرس كردن در مغز آغاز می‌شود، علائم به تدریج رو به كاهش می‌گذارند.
از سوى دیگر اسكیزوفرنى مقارن زمانى ظاهر می‌شود كه قشر پیشانى در حال هرس شدن است. بسیارى بر این عقیده‌اند كه اسكیزوفرنى ممكن است ناشى از مشكلى در فرآیند هرس كردن زواید اضافى سلول‌هاى عصبى مغز باشد.
یك فرضیه دیگر این است كه ریشه اسكیزوفرنى را باید خیلى پیش تر یعنى زمانى كه انسان در رحم مادر به سر می‌برد جست وجو نمود و هرس كردن زواید اضافى تنها این اختلال را آشكار می‌سازد.
مطالعات با استفاده از ام‌آر‌آی نشان داده اند در حالى كه یك نوجوان سالم به طور متوسط 15 درصد ماده خاكسترى قشر مغز خویش را از دست می‌دهد، این رقم در نوجوانان مبتلا به اسكیزوفرنى تا 25درصد است.
وظیفه والدین چیست؟
دانشمندان چندان علاقه‌اى ندارند كه از محیط آزمایشگاه به یكباره وارد زندگى واقعى شوند. با این حال درس‌هاى زیادى از این پژوهش‌ها براى والدین، مربیان و قانونگذاران وجود دارد. شاید بتوان گفت كه 18سالگی براى انجام بسیارى از مسوولیت‌هاى اجتماعى كاملا غیرواقعى و بى‌پایه است به گفته گید، زمان كامل شدن واقعى مغز25سالگى است.
از سوى دیگر، اكنون كه كاملا ثابت شده مغز كودكان كمتر از 18سال هنوز كامل نیست، بسیارى حقوقدان‌ها و طرفداران حقوق كودك می‌گویند، هرگز نباید با افراد كمتر از 18 سال مانند بزرگسالان رفتار كرد. برای مثال این موضوع به خصوص در امر محاكمات قضایى به صورت چالش بزرگى درآمده است.
البته بیشتر پدر ومادر‌ها به طور غریزى از این امر آگاهى دارند، ولى خوب است كه یادآورى كنیم رفتار نوجوان تنها براساس میل و اراده نیست، گرچه این میل و اراده هم در آن نقش دارند، بلكه باید دانست كه اشتباه كردن بخشى از روند طبیعى رشد مغز نوجوان است.
شما می‌توانید از نوجوان بخواهید فلان كار را بكند یا بهمان رفتار را در پیش گیرد، ولى این جا اشتباه یك قاعده و كار بدون اشتباه (و دلخواه ما) در بسیارى موارد تنها یك استثنا است.
بهتر است به جاى توقعات نامعقول به آنها كمك كنیم تا جاى خالى ناتوانى‌هاى مغزشان را با تنظیم و ساختار بخشیدن به دقت برنامه‌هایشان و هدایت آنها در تصمیم‌گیرى‌هاى دشوار حتى به رغم میل و اراده‌شان پر كنیم. اینجا است كه فضایل ارزشمند و همیشه موفق پدران و مادران به كمك آنها می‌آیند: «صبر و عشق.»
هورمون‌ها همچنان بخش مهمى از داستان مغز نوجوان را تشكیل می‌دهند. درست در زمانى كه مغز از مرحله تكثیر وارد مرحله هرس‌می‌شود، بدن در معرض حمله همه جانبه هورمون‌هاى دوران بلوغ قرار می‌گیرد (پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه این دو كاملاً منطبق بر یكدیگر نیستند، مثلا حتى اگر كودك دچار بلوغ زودرس شود، باز هم مغز او طبق برنامه از پیش تعیین شده، رشد می‌كند).
نظر شما