سلامت نیوز: در عصری که تنبیه بدنی و روحی تقبیح شده و روانشناسان و کارشناسان تربیتی هزاران نظریه در رابطه با مذمت تنبیه بدنی در ایجاد آسیب های روحی و جسمی جبران ناپذیر داده اند، شنیدن اخباری مبنی بر تنبیه بدنی دانش آموزان جای بسی تعجب وتامل دارد. راستی کودک با تنبیه چه آموزد وچه چیزی در ذهن دانش آموزان نظاره گر نقش می بندد یا دانش آموزان یک کلاس که به علت شیطنت وامتناع از معرفی مقصر اصلی همگی با لوله پلیکا توسط مدیرتبیه شدند و یکی از آنها به علت شدت جراحت به بیمارستان منتقل شد، چه آموختند؟ بارها شنیده ایم که دانش آموزانی به علت تنبیه بدنی وترس از مدرسه ترک تحصیل کرده اند ویا با افت شدید تحصیلی رو بروشده اند. گویا درعصر مدرن هم با تنبیهاتی به سبک چوب و فلک مکتب خانه ای مواجه ایم.

رویکرد آموزش وپرورش

به گزارش سلامت نیوز به نقل از شفقنا زندگی، سیاست و رویکرد آموزش و پرورش به سمت تشویق دانش آموزان است، تنبیه بدنی در آموزش و پرورش ممنوع است و براساس آیین نامه در فصل پنجم و ششم (كه مسایل انضباطی و تشویقی را مطرح می كند) ماده 68 تا 85 به مساله تنبیه پرداخته. در ماده 76 درباره ممنوعیت تنبیه بدنی، خصوصا در دوران دبستان به دلیل معصومیت و صغر سنی به شدت تذكر داده شده است. با این حال پس از اعتراض عده ای از نمایندگان مجلس درخصوص گزارشاتی از تنبیه  بدنی در مدارس، آموزش و پروش جوابیه ای در بیان این اعتراض داد و برای جلو گیری از برخی رفتارهای پر خطر خواستارقانونی شدن تنبیه بدنی شد که با موجی از اعتراضات مواجه گشت. آموزش وپرورش پس از چندی اعلام کرد که جوابیه مذکوراز مراجع رسمی اعلام نشده واموزش وپرورش به هیچ عنوان با تنبه بدنی موافق نمی باشد.

تاریخی از روش های تنبیهی وتشویقی

تاریخ به کارگیری اصل تشویق و تنبیه و استفاده از آن به عنوان انگیزه ای برای تربیت صحیح انسان شاید به قدمت تاریخ تعلیم و تربیت بازگردد زیرا محققان هر جا نشان و اثری از تعلیم و تربیت می یابند؛ مساله تشویق و تنبیه نیز بنحوی از انحا، چه با عملکرد درست یا نادرست در کنار آن مطرح بوده است. اگرچه در بیشتر موارد اولیا و مربیان به این دو امر اعتقاد دارند؛ ولی در انتخاب یا اولویت یکی از این دو عامل، بیشتر اختلاف نظر وجود دارد. نقش حساس تشویق و تنبیه برای پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت بر هیچ کس پوشیده نیست.

اگرچه استفاده ازعامل تنبیه و یا متنبه ساختن دانش آموز از کارهای نادرست در مواردی ضرورت پیدا می کند، ولی این کار نباید در حیطه خشم و انتقام معلم قرار گیرد؛ زیرا معلم هنگامی که خشمگین می شود حس انتقام در او پیدا شده و با قهر و خشونت دانش آموز را تنبیه می کند. از آنجا که فرد خشمگین هیچ گونه سازمان عقلانی و کنترلی بر رفتار خویش ندارد از حد لزوم پا فراتر نهاده و خلاف اهداف واقعی تنبیه که همان آگاه کردن و هوشیار ساختن فرد است، اقدام می کند. متاسفانه در بیشتر موارد، معلمان و یا مربیان به تنبیه متوسل می شوند؛ ولی دقیقا نمی دانند که آیا دانش آموز از نفس خطا آگاهی دارد و یا خیر؛ بدون شک اشتباه و لغزش متخلف.

گفت وگو با روانشناس کودک: تنبیه صدمه زدن به دیگران را توجیه می کند

دکتر ربیع زاده، روانشناس کودک ونوجوان در خصوص روش های تنبیهی به خبرنگار شفقنا زندگی گفت: تنبیه عبارت است از ارائه یک محرک آزارنده یا ناخوشایند به دنبال یک رفتار نامطلوب با هدف کاهش دادن احتمال بروز و تکرار آن رفتار. تنبیه بر منع نیازهای روانی انسان مبتنی است. وقتی که دانش آموزی را از نشستن منع می کنیم و سرپا نگه می داریم ، او را از کلاس بیرون و یا احیانا به اخراج از مدرسه تهدید می کنیم این دانش آموز را بر اساس نیاز به امنیت تنبیه کرده ایم. قهر کردن با دانش آموز براساس نیاز به تعلق داشتن است و وقتی که به او می گوییم "از تو انتظار چنین کاری نداشتم"، براساس نیاز به خودشکوفایی است.

تنبیه یک پاسخ نامطلوب را جایگزین پاسخ نامطلوب دیگر می کند

وی افزود: در تنبیه بدنی، شخص تنبیه شده از تنبیه کننده روش های پرخاشگرانه تنبیهی را برای برخورد با محیط خود یاد می گیرد. تنبیه صدمه زدن به دیگران را توجیه می کند. تنبیه در شخص تنبیه شده عواطف و هیجان های نامطلوب ایجاد می کند. برای مثال سبب انزجار، نفرت و کینه نسبت به تنبیه کننده می شود و پرخاشگری را نسبت به او تقویت می کند. به گونه ای که ممکن است سبب حمله تنبیه شونده به تنبیه کننده گردد. بر همین اساس؛ احساس، بی لیاقتی، حقارت، خودکم بینی، ناامنی و... را در شخص ایجاد می کند. این مورد مانع از ابراز وجود و ابراز آزادانه عقاید و احساسات کودک می شود. تنبیه بیشتر یک پاسخ نامطلوب را جایگزین پاسخ نامطلوب دیگر می کند. بعضی از این رفتارهای جایگزین شده مخرب و ناسازگار و روان رنجورانه است.

لزوم تناسب تنبیه وعمل منفی

ربیع زاده اظهار داشت: ممکن است شخص به جای رفتار که سبب تنبیه می شود به طریق دیگری به آن رفتار بپردازد که تنبیه به دنبال نداشته باشد.اشکال مهم در زمینه تنبیه زمانی بروز می کند که این ابزار با انگیزه های دیگر و جدا از هدف پیشرفت تحصیلی یا بهبود رفتار دانش آموز مورد استفاده قرار گیرد. از دیگر مواردی که به کارگیری روش های تنبیهی ایجاد مشکل می کند، مواردی است که شدت تنبیه اجرا شده با عمل منفی کودک تناسبی ندارد.

علت عمل منفی؛ ناتوانی یا سرپیچی

این رواشناس کودک تصریح کرد: مواردی که خطای دانش آموز به دلیل ضعف های محیط است، او مقصر اصلی محسوب نمی شود. مورد دیگر هم تمایز و تبعیض میان دانش آموزان در به کارگیری تنبیه است. به کارگیری روش های تنبیهی در شرایطی که لزومی به آن احساس نمی شود و استفاده نابجا و نامناسب هم از روشهای قابل ذکر است.

ربیع زاده گفت: تشویق، محرک خوشایندی است که بعد از بروز یک رفتار مطلوب به کودک ارائه می شود، با این هدف که احتمال وقوع آن رفتار را در آینده افزایش دهد. مفهوم تشویق بیشتر معادل تقویت مثبت و پاداش با بعضی تفاوت های جزیی است. هنگام استفاده از تقویت کننده ها باید به مواردی از قبیل؛ انتخاب نوع مناسب تقویت، زمان ارائه تقویت، مقدار تقویت و نحوه ارائه آن توجه کافی مبذول شود تا تشویق بهترین کارآیی را داشته باشد و مشکل ویژه ای به بار نیاورد. در مواردی هم تشویق منشا مضراتی خواهد شد زیرا پاداش نامناسب و نابجا به جای آن که انسان ها را به هم بپیوندد، میان آنها فاصله ایجاد می کند و به جای آن که کاری کند که شخص به ارزش خود اطمینان یابد، به طور ناخودآگاه وسیله استقرار برتری خود پاداش دهنده می گردد.

وی افزود: یادگیری دانش آموز تابع عوامل متعددی از قبیل خصوصیات از پیش تعیین شده ای مانند؛ هوش، استعداد، آگاهی و اطلاعات قبلی ویژگی های محیط اطراف مانند؛ جو عاطفی، سطح تحصیلات خانواده، وضع اقتصادی، روش های تربیتی، ارزش ها و نگرش های تحصیلی و علمی آنان و امکاناتی است که در اختیار دانش آموز قرار داده اند و ویژگی های کودک است.بنابراین در این مورد بخصوص لازم است که شخص مربی انتظارات خود را به تناوب توانمندی ها و امکانات و شرایط فرد تنظیم کند و تشویق و تنبیه را براساس داشتن یا نداشتن پیش نیازهای لازم برای یادگیری به آنان ارائه دهد.