سلامت نیوز:اقلیم مردمان سرزمین‌های کویری و جنوب رنگ و بوی دیگری دارد، فصل جدیدی که کویرنشین‌ها آن را خاکستان می‌نامند. هر سال دوبار باران شن در فصل خاکستان میهمان آسمان شهر می‌شود و آرامش کویر را در چشــــــــم به هم زدنی در می‌نوردد. صحرانشینان با آداب زندگی در فصل خاکستان آشنایی کامل دارند. آنها با شروع طوفان شن به پناهگاه‌های ویژه می‌روند و برای حفظ جانشان تدابیری خاص این زمان‌ها می‌اندیشند.این روزها شن و غبار، میهمان ناخوانده ساکنان جنوب هم شده است و روزمرگی‌های آن‌ها را چند سالی است که وقت و بی‌وقت بی‌رحمانه به یغما می‌برد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، ساخت و ساز سد و مختل شدن روند طبیعی کار تالاب‌ها و خشکسالی، قطع نخلستان‌ها در کشورهای همسایه، توسعه یافتن مناطق بیابانی و تغییرات جغرافیایی و تبدیل مناطق نیمه خشک به خشک از علل شکل‌گیری طوفان‌های غیر منتظره در خوزستان است که این روزها از آن به عنوان بحران جنوب یاد می‌کنند. طوفانی که در زندگی و کسب و کار روزانه اهوازی‌ها آشوب به راه انداخته و در کمتر از یک ساعت شهر مرده، انتظار بازگشت جمعیت میلیونی را می‌کشد. شهری که باد سرنوشت مردمان را به این طرف و آن طرف می‌برد، علاوه بر تبعات اقلیمی و زیست محیطی که سلامت زیستی منطقه را تهدید می‌کند،

سبک زندگی مردمان سرزمین نخل و آفتاب را تحت تأثیر قرار داده و در حوزه‌هایی مانند سلامت، شهری، اقتصادی، تحصیلی و اقتصادی اختلال ایجاد کرده است. به طوری که پیش‌بینی می‌شود در صورت اعمال نشدن سیاست‌های لازم برای کنترل و مدیریت این بحران، مشکلاتی نظیر افزایش بیماری‌های تنفسی، چشمی، قلبی، اختلالات روحـــی و آسیب زا مانند افسردگی و کاهش سطح فرهنگی بلای جان اهالی این مناطق می‌شود. از آنجا که غلظت آلاینده‌ها هنگام وزش طوفان‌های شنی 65 تا 70 برابر وضعیت عادی است تغییر سبک زندگی در فصل طوفان امری ضروری است و تا حدی می‌توان تبعات ناشی از ظهور این پدیده را کنترل کرد. به گفته متخصصان استفاده از ماسک‌های سه لایه، نصب دستگاه‌های تصفیه هوا بویژه در ادارات و مراکز آموزشی، درمانی، پیروی از الگوهای غذایی سالم و سرشار از آنتی اکسیدان و آموزش‌های لازم در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی به خانواده‌ها بحران را در روزهایی که طوفان بر شهر سایه افکنده، مدیریت می‌کند.

نباید فراموش کرد تنفس در شهری که آسمان آن پوشیده از غبار است، احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی مانند سوزش ریه، آمفیزم، آسم، برونشیت و واکنش‌های آلرژیک را افزایش می‌دهد و بیشتر از همه کودکان و سالمندان و بیماران قلبی تنفسی را در معرض خطر قرار می‌دهد. از این رو استفاده از ماسک‌های سه لایه، فیلتر بینی و استفاده بموقع از آن‌ها و تعویض مکرر آنها تا حدودی موجب حفاظت از دستگاه تنفس می‌شود. دستگاه‌های تصفیه هوا مقادیر قابل توجهی از غبارهای ریز و آلاینده‌های شیمیایی را با استفاده از تولید یون‌های منفی از بین می‌برد و درجه تمیزی هوا را نشان می‌دهد. استفاده نکردن از لنزهای چشمی و محافظت از چشم‌ها هنگام وزش طوفان از دیگر توصیه‌های متخصصان است. همچنین نوشیدن مقادیر کافی مایعات بویژه شیر و آبمیوه‌های خانگی سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از دستگاه تنفسی و سیستم قلبی و عروقی در برابر آلاینده‌ها محافظت می‌کند. همچنین چرب کردن پوست با روغن‌های حاوی مواد مفید و آنتی اکسیدانی مانند روغن زیتون و بادام و مصرف دانه‌های روغنی نظیر گردو و فندق از مضرات مواد سمی موجود در آلاینده‌ها پیشگیری می‌کند.

استفاده از سیستم‌های تهویه هوا یا سیستم‌های خنک‌کننده مانند پنکه و کولر در کنار وسایل گرما بخش توصیه می‌شود چرا که تصفیه هوا کمک می‌کند. زندگی سالم مردم اهواز، آبادان، سوسنگرد و... با راهکارهای ساده و ارزان قیمت به آنها قابل بازگشت است، این جمله را پدر علم کویرشناسی ایران پروفسور پرویز کردوانی با آرامش خاطر بیان می‌کند و معتقد است طی مدت کوتاهی با همکاری مردم این بحران را که بر چهره عروس خلیج فارس غم نشانده، می‌توان پشت سر گذاشت و بار دیگر مردمی که تاریخ مقاومتشان را همواره ستوده، آبی آسمان و نور خورشید را بدون خاک‌های آلوده لمس کنند. همین باورگرمشان است که آنان را در این روزهای بی‌هوایی همچنان سرپا نگه داشته است. ریزگردهایی با منشأ بین المللیعلت اصلی ریزگردهای این چند ساله را در کشور بیشتر باید در ورای مرزها جست‌و‌جو کرد. امری که هر ساله برای بسیاری از کشورهای دنیا اتفاق می‌افتد به گفته دکتر کردوانی در سال 1349 گرد و غبار از صحرای آفریقا به سوئد رفته بود. چرا که این ریز گردهای بسیار کوچک و سبک می‌توانند هزاران متر بالا بروند و هزاران کیلومتر حرکت و از چند کشور عبور کنند. بخش اصلی ریزگردهایی که هوای اهواز و دیگر استان‌ها را آلوده کرد منشأ خارجی دارد.

بحران اهواز و شهرهای جنوب از آن جا شروع شد که کشورهای بیگانه به عراق حمله کردند و حمله آنها باعث ایجاد ریزگردهاشد. تا آن موقع ریزگردی وجود نداشت.به گفته پروفسور کردوانی، مسأله ریزگردهایی که از بیابان‌های عراق می‌آیند تنها با همکاری دولت عراق قابل حل شدن است «کم‌تر از 10سال است که ریزگردها از عراق و دیگر کشورها به کشور ما بویژه به استان خوزستان می‌آیند. در این سال‌ها به علت جنگ، اراضی عراق به واسطه عبور و مرور ماشین‌های سنگین نظامی لگد مال شده‌اند و به علاوه با کم شدن آب دجله و فرات سطح وسیعی از اراضی عراق بدون کشت مانده و تالاب و باتلاق‌ها خشک شده که همه این‌ها با عبور و مرور ماشین‌های نظامی باعث برخاستن ریزگردها شده است. در نهایت عرصه‌های فاقد پوشش گیاهی در معرض فرسایش خاک و ایجاد ریزگرد کشور ما را تحت تأثیر قرار داده که شدت و ضعف آن بستگی به میزان شدت باد و تخریب اراضی آن مناطق دارد.»البته در نواحی خشک و بیابانی کشورمان هم به دلیل کمبود آب برای به زیرکشت بردن اراضی و همچنین حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق غیر مجاز که باعث پایین رفتن سطح آب زیر زمینی در دشت‌ها شده است که سبب نابودی پوشش گیاهی و در معرض فرسایش قرار گرفتن زمین‌ها شده است، پدیده ریزگرد در حال وقوع است. این شرایط نه تنها در خوزستان بلکه در استان‌های یزد و اصفهان و سمنان نیز در حال وقوع است.

بی آبی جان تالاب‌ها و باتلاق‌های خوزستان را گرفت و دریاچه بختگان خشک شد و این دریاچه‌های قشنگ، محلی امن برای عبور و مرور کامیون‌ها یا تخلیه زباله‌های ساختمانی شدند. البته این بحران به همین جا ختم نشد گرمی هوا و شرجی بودن اهواز و فعالیت کارخانه‌های پتروشیمی و استخراج نفت هم مزید بر علت شد.در کشورما بیش از 23 استان طی سال‌های اخیردرگیر گرد و غبار شده‌اند حتی تبریز نیز این تجربه را داشته است، اما استان‌های ایلام، کرمانشاه ، لرستان و خوزستان بیش ازهمه از این مشکل رنج می‌برند چرا که به منشأ ریزگرد نزدیک‌تر هستند. همان طور که گفته شد ریزگردهای خارجی از بیابان‌های غرب عراق، بیابان‌های شرق سوریه و شرق اردن و صحرای عربستان و حتی در مواردی صحرای مصر(صحرای آفریقا)کشور ما را مورد هجوم قرار می‌دهد. پروفسورکردوانی معتقد است برای پایان دادن به این بحران باید با این کشورها به تفاهم رسید و تنها راه چاره چه در داخل و چه در خارج از کشورپاشیدن ریگ و شن است. راه حل غیر اصولیپیش از این برای مقابله با پدیده ریز گرد‌ها روش مالچ پاشی مطرح بود. طرحی که استاد نمونه دانشگاه تهران بشدت با آن مخالف است. گروهی از کارشناسان معتقدند با پاشیدن مالچ نفتی روی ماسه‌های روان می‌توان از بلند شدن آنها به همراه گرد و غبار جلوگیری کرد، اما پروفسور کردوانی این شیوه را بسیارزیانبار می‌داند: «از مالچ به عنوان فرآورده‌ای نفتی می‌توان استفاده‌های فراوان کرد در حالی که به کاربردن آن در مقابله با ریزگرد‌ها بسیار پر هزینه و نادرست است.»

مالچ‌ زمین و تمام موجودات زنده و گیاهان منطقه را می‌سوزاند و در عین حال که زمین آن منطقه شبیه یک بیابان سیاه و سوخته می‌شود کاربری خود را برای همیشه از دست می‌دهد. این زمین‌ها به علت مالچ پاشی بشدت گرم می‌شوند و از آن‌ بادهای داغ بلند می‌شود و بوی تعفن به هوا می‌رود که همین مسأله برای ریه کسانی که در نزدیکی این زمین‌ها زندگی می‌کنند بسیار خطرناک است. از طرفی ظرف گذشت 5 سال اثر چسبندگی مالچ از بین می‌رود و دوده‌ای که از آن به هوا بلند می‌شود از ریزگردها بسیار خطرناک‌تر است.برخی کارشناسان مالچ زیستی را به‌جای مالچ نفتی پیشنهاد می‌دهند این گزینه هم از نظر دکتر کردوانی مردود است، به طوری که وی معتقد است: «در منطقه‌هایی که مردم آب برای کشت محصولات غذایی ضروری خود ندارند نمی‌توان با صرف هزینه‌های بسیار سنگین زمین‌های زیر کشت نیشکر و گندم و جو را به کشت مالچ اختصاص داد.»به اعتقاد چهره علمی ماندگار کشورمان، تنها راه حل قطعی و ارزانقیمت که نتیجه دائمی دارد استفاده از شن و ریگ به جای مالچ پاشی بر زمین‌های بیابانی است: «می‌توانیم از طبیعت استفاده کنیم. در صورتی که یک منطقه بیابانی با شن و ریگ پوشیده شود، شدیدترین باد و شدیدترین باران هم که بیاید هیچ اتفاقی نمی‌افتد. منطقه بیابانی یزد به سمت بافق هم در حدود ۱۰۰ کیلومتر پوشیده از ریگ است، در این منطقه با وجود باد و باران هیچ فرسایشی ایجاد نمی‌شود. در این منطقه هنگام وزش بادهای تند هم گرد و غبار بلند نمی‌شود، بنابراین می‌توان با استفاده از پوشش بیابانی این معضل را برای همیشه حل کرد.»

همچنین استفاده از ریگ بسیار کم هزینه و ارزانقیمت است، در مخروط‌افکنه‌۲۰ رود بزرگی که به عراق می‌ریزند شن و ماسه و ریگ به وفور یافت می‌شود. می‌توان از ریگ‌های رنگی برای فرش کردن زمین هم استفاده کرد و از این زمین‌ها برای صنعت توریسم کمک گرفت. زمین‌های ریگی قابلیت کاشت درخت دارند و می‌توان از خنکای نسیم درختانی که روی آنان کاشته می‌شود استفاده و یک منطقه توریستی در زمین‌های بایر ایجاد کرد و روی این ریگ‌ها هــتل و تفریحگاه ساخت.تحقیقات نشان می‌دهد، زمین‌های ریگی در طول سالیان از بین نمی‌روند و حتی ریگ زمین را قابل کشت می‌کند و در سال‌های آینده می‌توان این زمین‌ها را به زیر کشت برد البته بحران ریزگرد‌ها را تنها نباید از چشم بیابان‌های عراق دید.در حال حاضر بحران ریزگرد به عنوان مهم‌ترین معضل زیست محیطی کشور روی میز کارشناسان قرار گرفته است. معضلی که زندگی مردم خوزستان و ایلام را هرساله دچار مشکل می‌کند. این میهمان ناخوانده تا درون خانه‌ها هم می‌رود و نخستین حق طبیعی هر موجود زنده‌ را از آنان سلب می‌کند تا جایی که سازمان بهداشت جهانی شهرستان اهواز را آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرده‌است. البته به اعتقاد برخی کارشناسان این انتخاب درست نبوده اما آنچه از چهره اهواز خبر می‌دهد رنگ رخساری است که فقط مانند هوای این شهر تیره و تار است. مردم اهواز دیگر دارند با این هوای آلوده همخانه می‌شوند و گهگاهی با خرید ماسک‌های ساده یا دستگاه تصفیه هوا که آن هم معلوم نیست درست کار می‌کند یا نه برای خود قدری هوا می‌خرند. نباید از یاد برد خشکسالی سال به سال جان منابع آبی و گیاهی را در این مناطق هدف قرار داده و بی‌توجهی و اقدامات نادرست انسانی نیز آن را تشدید کرده و به سمت یک بحران کشانده است. تا جایی که شهرهایی مثل زابل و اهواز دیگر نایی برای نفس کشیدن و سرپاماندن ندارند. البته این بحران به همین جا ختم نمی‌شود گویی کلید این بحران هم در دست دولت تدبیر و امید است