سلامت نیوز: یک استاد محیط زیست دانشگاه تهران، با تاکید بر اینکه بیش از 20 استان کشور به طور مستقیم با پدیده ریزگردها مواجه هستند، گفت: یکی از مهم ترین دلایل و منشا داخلی بروز ریزگردها در کشور، خشک شدن تالاب ها است. بنابراین ما در کشور نیازمند مدیریت منسجم و خردمندانه هستیم که منابع محدود آبی را طوری مدیریت کند که سهم اکولوژیکی سیستم های طبیعی از منابع آبی کشور فراموش نشود و با آب رسانی به تالاب ها مانع خشک شدن آنها شوند.

دکتر افشین دانه کار در گفت و گو با شفقنا زندگی، با اشاره به مهم ترین مشکلات زیست محیطی در ایران افزود: ما در کشور چند مسئله زیست محیطی اساسی داریم که خشکسالی در نتیجه کمبود آب یا بارش، در صدر این مشکلات قرار گرفته است و کشور را در معرض آسیب پذیری اکولوژیکی قرار داده است، با توجه به اینکه ایران کشوری گرم و خشک است و 75 درصد خاک آن بیابانی و نیمه بیابانی است کمبود بارش آب می تواند منشا و منبع اصلی آسیب پذیری محیط زیست قرار بگیرد.

تهدید امنیت اقتصادی و اجتماعی ایران در نتیجه بحران زیست محیطی

وی در ادامه تصریح کرد: متاسفانه مسائلی نظیر خشکسالی، تغییر اقلیم، کمبود بارش و استفاده نامناسب از منابع آب های زیرزمینی علاوه بر ایجاد بحران زیست محیطی در کشور، فرایند توسعه و امنیت اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و سلامتی جامعه را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

مدیریت منسجم و مناسب در حوزه منابع جنگلی در کشور وجود ندارد

دانه کارهمچنین مدیریت نامناسب منابع جنگلی را از دیگر مشکلات زیست محیطی کشور دانست و گفت: متاسفانه ما در حوزه منابع جنگلی مدیریت مناسب و برنامه پایدار و منسجم نداریم و به جای برداشت خدمات چندگانه اکوسیستمی از جنگل، برنامه ها بیشتر به برداشت چوب از این منابع محدود شده است به همین دلیل منابع جنگلی ما روز به روز بازدهی خود را در ارائه خدمات جنگلی از دست می دهد و در صورت ادامه این روند، نتیجه جز از بین رفتن جنگلها در کشور نخواهیم داشت.

بی توجهی به حیات وحش از دیگر مشکلات زیست محیطی در ایران

به گفته این استاد محیط زیست دانشگاه تهران، عدم حمایت مناسب از جمعیت و حیات وحش هم مشکل جدی دیگر در حوزه محیط زیست کشور است که متاسفانه توجه و تولید حیات وحش در برنامه ریری های کشوری و مسوولان مورد غفلت واقع شده است. و اقدامات انسانی همانند توسعه راهها و بزرگراهها، افزایش دام، بی توجهی های انسانی، قاچاق حیات وحش موجب شده جمعیت حیات وحش در کشور نیز کاهش و مورد تهدید جدی قرار بگیرد.

وضعیت آلودگی هوا در کلانشهرها بحرانی است

وی در ادامه موضوع آلودگی هوا و عدم تعادل در کاربری ها در کلان شهرها را از دیگر معضلات جدی محیط زیست در ایران عنوان کرد و افزود: در ارتباط با مسائل انسانی باید گفت متاسفانه کلان شهرهای کشور با پدیده ی بسیار خطرناک آلودگی هوا مواجه هستند، که این معضل علاوه بر خطرات زیست محیطی، مستقیما سلامت انسان ها را تهدید می کند و امروزه مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا بطور چشم گیری افزایش یافته است و ما با یک جامعه بیماری مواجه هستیم.

این استاد دانشگاه به موضوع ریزگردها و گرد و غبارهای اخیر در شهرهای غربی کشور بخصوص خوزستان اشاره کرد و گفت: ریزگردها ذراتی با قطر پنج میکرون هستند که از محل تالاب های خشک و بی آب برمی خیزند، در واقع خاک تالاب ها را دانه های روسی تشکیل می دهد و این دانه ها تا زمانی که تالاب آب دارد حالت مرطوب و چسبندگی دارند اما در زمانی خشکی، حالت ثبات و چسبندگی خود را از دست داده و ناپایدار می شوند. در نتیجه وقتی رسوبات تالابی خشک می شود رسوبات نمکی آن نیز  با کوچکترین وزش باد جابجا می شوند. بنابراین ریزگردها اخیر این مناطق که همان رسوبات خشک تالاب ها هستند. بیانگر این است که از سیستم های تالابی در این مناطق به خوبی مراقبت نشده است.

20 استان کشور با پدیده ریزگردها مواجه هستند

دانه کار با تاکید بر اینکه در حاضر بیش از دو سوم وسعت کشور تحت تاثیر پدیده ی ریزگردها قرار گرفته است ادامه داد: از سال 86 تا کنون ما نشانه هایی از مدیریت غیرخردمندانه در سیستم های تالابی کشور و همچنین کشورهای همسایه مشاهده می کنیم در واقع تا قبل از این سال، تنها دو استان کشور یعنی خوزستان و کرمانشاه در معرض ریزگردها قرار می گرفت اما این مشکل امروزه بیش از 20 استان  رسیده است.

25 درصد ریزگردها منشا داخلی دارند

این کارشناس محیط زیست یادآور شد: بررسی ها نشان می دهد منشا بروز ریزگردها در مناطق غربی کشور، تالاب های خشک استان خوزستان، سایر شهرها و همچنین کشورهای اطراف است، و ریزگردهایی که اخیرا استان های غربی را درگیر کرده است 65 درصد منشا آن به دلیل ناپایداری سیاسی، خشکی رود دجله و فرات (بر اثر درگیری های حق آبه بین ترکیه و عراق) از کشورعراق وارد شده و 25 درصد باقی مانده نیز منشا داخلی دارد و 10 درصد آن نیز از کشور عربستان وارد شده است.

تنها 100 هزار از وسعت تالاب هورالعظیم باقی مانده است

دانه کار همچنین در خصوص دلیل 25 درصدی منشا داخلی ریزگردهای اخیر استان های غربی کشور گفت: متاسفانه منابع آب داخلی، سیستم های تالابی و دریاچه ها در کشور در معرض خشکی قرار دارد، که خشک شدن تالاب هورالعظیم خوزستان نمونه بارز این بی آبی است، در واقع این تالاب در سال 1351 بیش از هفتصد و 50 هزار وسعت داشت اما امروزه به کمتر از 100 هزار وسعت در هکتاررسیده است، و بسیاری از تالاب های غرب کشور و حتی مناطق دیگر در حال خشک شدن هستند و  به مهم ترین منشاء تولید ریزگردها تبدیل شده است.

بیش از 230 کانون تولید ریزگرد در کشور شناسایی شده است

بنابراظهارات این استاد دانشگاه، متاسفانه مدیریت نادرست در حوزه محیط زیست و ارگان های مربوط، عدم تخصیص حق آب محیطی و کمبود بارش موجب شده است در سال جاری بیش از 230 کانون تولید ریزگرد در کشور داشته باشیم.

تخریب محیط زیست و تهدید سلامتی انسان مهم ترین عوارض ریزگردها

وی تخریب محیط زیست و تهدید سلامتی انسان را مهم ترین عوارض ریزگردها برشمرد و اظهار کرد: به دلیل اینکه ریزگردها منشا روسی دارند می توانند مواد دیگری از جمله فلزات سنگی، میکروبی و شیمیایی را با خود پیوند دهند و جابجا کنند، بنابراین علاوه بر مختل کردن عمل فتوسنتز گیاهان، محیط زیست و سلامت انسان ها را به شدت آسیب زا می کند.

تخصیص منابع آب به تالاب ها از خشک شدن آنها جلوگیری می کند

دانه کار در پایان راهکار کوتاه مدت و بلند مدت را دو راهکار موثر در کنترل ریزگردها در کشور عنوان کرد و افزود: سازمان های مسوول نظیر سازمان محیط زیست و سازمان مراتع و جنگل ها در کنار سایر ارگان های دولتی می توانند با بکارگیری راهکار کوتاه مدت نظیر آب پاشی، توزیع ماسک ها و غیره و راهکار بلند مدت مثل مدیریت منابع آبی کشور و توجه اساسی به تخصیص منابع آب تالاب ها این بحران را تا حدی کنترل کنند. متاسفانه امروزه به دلیل مدیریت نابخردانه؛ سهم اکولوژیکی سیستم های طبیعی از منابع آبی کشور فراموش شده است و لذا آب به تالاب های کشور اختصاص داده نمی شود.