سلامت نیوز: بحران ها و فاجعه های زیست محیطی در کشور ما تنها محدود به ریزگردهای غرب و جنوب کشور و یا خشک شدن زاینده رود و دریاچه ارومیه و یا از دست دادن جنگل های ارزشمند زاگرس نیست، این روزها حال بزرگترین خلیج دریای خزر چندان مساعد نیست، ورود پساب های خانگی و صنعتی و سایر آلاینده ها، مسدود شدن دو کانال انتقال آب خزر به این خلیج و هم چنین عدم مدیریت مناسب و منطقی در این منطقه حفاظت شده موجب شده تا خلیج گرگان نیز در معرض یک فاجعه زیست محیطی قرار بگیرد، هرچند برخی از مسئولان به صحبت در جلسات خصوصی اکتفا می کنند و حاضر به اطلاع رسانی عمومی آن نیستند اما عده ای هم نگرانی های خود از این شرایط را اعلام کرده اند.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه خراسان در ادامه نوشت: بزرگترین خلیج دریای خزر علیرغم تمامی پتانسیل هایی که در بخش های گردشگری و طبیعت گردی و هم چنین پرورش و تکثیر ماهیان خاویاری و سایر ماهیان غضروفی و استخوانی دارد امروز به محلی برای تخلیه فاضلاب های خانگی و پساب های صنعتی شهرهای ساحلی خزر تبدیل شده است، علاوه بر آن عده ای از کارشناسان معتقدند با توجه به بیلان منفی آب خلیج گرگان که بخشی از شبه جزیره میانکاله و تحت مدیریت استان مازندران است و بسته شدن کانال های ورودی آب دریای خزر به این خلیج که تنها مسیر انتقال آب به شمار می رود، در آینده نه چندان دور و شاید تا دو الی سه سال آینده بزرگترین خلیج دریای خزر تبدیل به یک مرداب شود که اکوسیستم ارزشمند این منطقه را به شدت تهدید و در نهایت منجر به مرگ این اکوسیستم خواهد شد، خسارتی که شاید قابل جبران نباشد. البته نظرات مختلفی در این زمینه وجود دارد که بررسی این موضوع برای جلوگیری از یک فاجعه زیست محیطی شاید کمترین کاری باشد که مسئولان و دستگاه های متولی باید نسبت به آن توجه و اقدام کنند.

موقعیت و مشخصات خلیج گرگان

خلیج گرگان (استرآباد) بزرگترین خلیج دریای خزر است که بر اثر پیشروی و گسترش شرقی رشته ساحلی شبه جزیره میانکاله در جنوب شرقی دریای خزر تشکیل شده ، وسعت خلیج گرگان حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع است. این خلیج کم عمق بوده به طوری که با در نظر گرفتن بالاآمدگی آب، حداکثر عمق آن به ۴ متر می  رسد و از غرب به شرق تا حوالی ضلع جنوبی آشوراده به عمق آب افزوده می  شود.اکولوژی خلیج گرگان تحت تأثیر دریای خزر، رودهای مجاور و شبه جزیره میانکاله قرار گرفته  است که در رشد و تکثیر آبزیان، ماهیان استخوان‌دار و ماهیان غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد. بدین جهت می توان گفت که شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان دو محیط زیستی و جغرافیایی جدایی  ناپذیرند.خلیج گرگان نه تنها دارای ماهیان با ارزش غضروفی، ماهی سفید، ماهی کفال و ... است، بلکه سهم قابل توجهی از خاویار مورد نیاز کشور را تامین می کند و یکی از بهترین نوع خاویار سیاه جهان که کیفیت درجه یک خاویار است در این خلیج تولید می شود.توسعه صنایع در استان و توسعه دامداری در حاشیه رودخانه ها، موجب افزایش آلودگی میکروبی آب خلیج شده و مخاطره آمیز است. شنا در آب خلیج گرگان به دلیل آلودگی میکروبی و احتمال انتقال بیماری ها از راه آب و سایر خطرات بهداشتی مرتبط به سلامت شناگران، توصیه نمی  شود. آب سواحل دریای خزر در خلیج گرگان از نظر باکتری  های شاخص بیماری زا برای شنا در وضعیت نامطلوبی قرار داشته و احتمال خطر بیماری برای شناگران وجود دارد.

مردابی شدن، خلیج گرگان را تهدید می کند

یکی از کارشناسان مطلع که نخواست نامی از وی ذکر شود به خراسان گفت: خداوند موهبتی به نام خلیج گرگان در این منطقه و استان قرار داده، هرچند که از نظر مدیریتی گلستان نمی تواند اعمال نفوذ چندانی در این منطقه داشته باشد اما می توان با ارائه راهکارها و رعایت برخی از اصول وضعیت فعلی خلیج گرگان که بزرگترین خلیج دریای خزر به شمار می رود را بهبود بخشید.وی افزود: خلیج گرگان در سال های گذشته به علت عدم درایت برخی از مسئولان روبه زوال رفته است و شاید در آینده ای نزدیک این خلیج که امروز حیات در آن جریان دارد به یک مرداب و باتلاق تبدیل شود.وی بیان کرد: عوامل متعددی در ایجاد شرایط امروزی خلیج گرگان دخالت دارد، به صورت طبیعی سیکل های 35 تا 50 ساله پسروی و پیشروی آب دریای خزر اتفاق می افتد که این سال ها ما در سیکل پسروی آب قرار داریم، در حال حاضر حدود 300 تا 400 متر اراضی خلیج گرگان خشک شده است.

کانال خزینی را پر کردند

این کارشناس خاطرنشان کرد: در گذشته دور دو کانال از دریای خزر تا خلیج گرگان امتداد پیدا می کرد که آبرسانی به این خلیج را انجام می داد، اما این سال ها به علت عدم درایت کانال خزینی مسدود شده است یعنی یکی از شاهرگ های حیاتی خلیج بسته شده که برای بازگشایی آن باید تدبیری شود. البته آبراهه دیگری با نام چاپوقلی هم از دریای خزر به خلیج گرگان آبرسانی می کند، اما نوع رژیم رسوب گذاری دریای خزر به گونه ای است که این رسوبات در خلیج گرگان ته نشین می شود. این کانال هم در صورت تداوم این شرایط مسدود خواهد شد.وی یادآور شد: در مقطعی که هنوز گلستان از استان مازندران تفکیک و مستقل نشده بود، سازمان جهادسازندگی وقت برای اینکه خط زمینی و دسترسی از منطقه میانکاله تا جزیره آشوراده داشته باشد، کانال خزینی را به طور کامل مسدود کرد. آن سال ها که این اتفاق افتاد کسی تصور نمی کرد که به یکباره سطح آب دریا و خلیج تا یک و نیم متر افت پیدا کند.این کارشناس تأکید کرد: با توجه به تراز آب دریای خزر و افت و پسروی آب این دریا و به هم خوردن تعادل تراز بین دریا و خلیج گرگان، نیاز به دخالت انسانی ضروری است تا مجاری آبرسان به این خلیج بازگشایی شود.وی تصریح کرد: براساس برآوردهایی که انجام شده در صورت عدم بازگشایی کانال خزینی و لایروبی کانال چاپوقلی در آینده ای نه چندان دور شاید تا 2 الی 3 سال آینده شاهد از بین رفتن این خلیج و تبدیل شدن آن به یک مرداب که حیات هم به مرور زمان در آن از بین خواهد رفت، خواهیم بود.وی تأکید کرد: بنا به نظر کارشناسان شیلاتی خلیج گرگان رحم دریای خزر برای تولید و پرورش ماهیان خاویاری است که یکی از برندهای مطرح در جهان بوده است.

خلیج گرگان، آرام ترین منطقه خزر

مدیر کل بنادر و دریانوردی استان به خراسان گفت: بنادر سه گانه استان شامل بندرترکمن، بندرگز و گمیشان که در خط ساحلی استان گلستان واقع شده به دلیل رسوب گذاری و عدم درایت مسئولان برای لایروبی این بنادر و از سویی دیگر هم به دلیل پسروی آب دریا قابلیت پهلو گیری کشتی های تجاری با تناژ و آبخور بالا را ندارد.اله یار اسعدی افزود: اما خلیج گرگان به دلیل اینکه یک حوضچه آرام به شمار می رود و موجی در این خلیج ایجاد نمی شود، یکی از مناطقی است که می تواند بستری برای تردد اتوبوس های دریایی و حمل و نقل مسافری و کشتی های تفریحی باشد.وی تأکید کرد: البته این در شرایطی اتفاق می افتد که کانال های آبرسان از دریای خزر به خلیج گرگان لایروبی و بازگشایی شود. قاعدتاً اگر اراده ای در استان وجود داشته باشد می توان وضعیت این خلیج را مدیریت کرد.

خلیج گرگان، جزو ذخیره گاه های زیست کره

یکی از کارشناسان محیط زیست درباره اهمیت خلیج گرگان به خراسان گفت: خلیج گرگان که در منطقه میانکاله قرار دارد، جزو ذخیره گاه های زیست کره و از تالاب های بین المللی زیر نظر کنوانسیون رامسر به شمار می رود که جزو پناهگاه های حیات وحش ایران به شمار می رود.رمضانعلی قائمی افزود: این خلیج محل تجمع گروه های زیادی از پرندگان زمستان گذران و برخی از پستانداران کوچک است که در منطقه زادآوری می کنند و از نظر وجود انواع آبزیان این خلیج اهمیت بسیار زیادی دارد.وی بیان کرد: کل وسعت خلیج گرگان 40 هزار هکتار است که حفاظت از این منطقه باید جزو اولویت های مهم باشد. این خلیج از شرقی ترین نقطه از بندرترکمن شروع و تا غرب و منطقه زاغمرز امتداد دارد. این کارشناس هم با تأکید بر اینکه آب دریای خزر در حال پسروی است، خاطرنشان کرد: آب دریای خزر در حال پایین افتادن است که خود این امر هم تأثیر زیادی در شرایط کنونی خلیج گرگان دارد. از طرفی دیگر هم آورد رودخانه قره سو به عنوان یکی از رودخانه های تأمین کننده آب خلیج، بی تأثیر نیست، به هر حال باید مطالعه‌ای در خصوص تأمین آب این منطقه انجام شود، از طرفی نمی توان دستکاری زیادی در منطقه ای که حفاظت شده است، داشت که این موضوع هم مخاطرات خاصی دارد.

ورود آلاینده ها بیشتر از کم آبی خلیج گرگان را تهدید می کند

قائمی در خصوص آینده خلیج گرگان نیز عنوان کرد: به هرحال هرگونه اظهار نظر در خصوص آینده خلیج گرگان، یک پیش بینی است اما آنچه که روشن است، این است که در صورت کاهش آب خلیج، زیستگاه های جانوران در معرض خطر قرار می گیرد اما آنچه که بیشتر از کاهش آب اهمیت دارد، شیرابه سموم کشاورزی، فاضلاب های خانگی و پساب های صنعتی است که وارد این خلیج می شود. جلوگیری از عدم ورود آلاینده ها به رودخانه ها و در نهایت دریای خزر و خلیج گرگان تنها وظیفه محیط زیست نیست، نمی شود که همه دستگاه ها شنونده باشند و محیط زیست گوینده، همه دستگاه ها باید دست به دست هم دهند. در اراضی کشاورزی منطقه باید محصولاتی کشت شود که سموم کمتری برایش مورد استفاده قرار بگیرد.

خلیج گرگان تبدیل به محل تخلیه زباله شده است

یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان هم در گفتگو با خراسان اظهار کرد: آبخور خلیج گرگان تابعی از آب دریای خزر است که درصورت کاهش یا افزایش سطح آب دریای خزر، اثر مستقیمی بر میزان آب خلیج گرگان دارد.دکتر سید عباس حسینی افزود: آنچه که خلیج گرگان را تهدید می‌کند ضایعات شهرنشینی سواحل خلیج است که منطقه را تبدیل به محل تخلیه زباله کرده است.وی بیان کرد: در اینکه شرایط خلیج امروز بد شده، کاهش یا پسروی آب مقصر نیست بلکه ما به خاطر عملکردی که داشتیم، مقصر بودیم.وی با بیان اینکه خلیج گرگان یکی از مناطق مستعد برای اقدامات شیلاتی است، خاطرنشان کرد: انجام هرگونه اقدام شیلاتی در حاشیه دریا به خود دریا هم کمک می کند، اگر در خلیج گرگان مدیریت مسئولانه داشته باشیم، مردم ساحل نشین اقدام به صید غیرمجاز در دریا نمی کنند تا صیادان استان آب الک کنند!

وی عنوان کرد: می توان در این خلیج به صورت مسئولانه بحث تزریق و حمایت منابع دریا را انجام داد و هم می توان از طریق بازسازی ذخایر و بعضاً هم پرورش به ذخایر دریا کمک کرد.

وجود فلزات سنگین در رسوبات خلیج نگران کننده است

حسینی تأکید کرد: حفظ خلیج گرگان یک امر ضروری است و اگر خلیج خشک شود و ورود آلاینده ها تداوم داشته باشد، خیلی از چیزها را از دست می دهیم. برای اینکه خلیج گرگان احیاء شود نیاز است که یکسری اقدامات اولویت دار از جمله جلوگیری از جاری شدن فاضلاب های خانگی و صنعتی و حفظ رودخانه ها و لایروبی رودخانه های قره سو و گرگانرود در دستور کار قرار بگیرد. رودخانه ها برای خلیج گرگان شریان حیاتی هستند و خود منطقه خلیج نیز محل نوزادگاهی ماهیان خاویاری است.وی تصریح کرد: در حال حاضر آلودگی در خلیج گرگان رو به افزایش است و در این زمینه هم مطالعاتی صورت گرفته که براساس این مطالعات وجود فلزات سنگین در رسوبات خلیج تأیید شده اما هنوز به میزانی نیست که جامعه را به وحشت بیندازد اما نگران کننده است.