سلامت نیوز:اختلال بلع عبارت است از مشکل در گرفتن یا برداشتن مواد غذایی، مکیدن، جویدن و بلعیدن آن. اگر شخصی نتواند ماده غذایی را بردارد و آن را به طرف دهان ببرد و لب‌هایش را کاملا ببندد تا ماده خوراکی را در دهان خود نگه‌دارد، دچار اختلال بلع است.
به گزارش سلامت نیوز، دکتر مرضیه پورجواد،دکترای تخصصی آسیب‌شناسی گفتار و زبان، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان در هفته نامه سلامت نوشت: غذا خوردن نوعی مهارت اجتماعی محسوب میشود و ضعف و ناتوانی در این عمل می‌تواند باعث تضعیف قوای جسمانی و حتی افسردگی و گوشه‌گیری شود. خوردن و نوشیدن از نیازهای ضروری و حیاتی برای حفظ سلامت عمومی، رشد اندام‌ها و بقای هر انسانی است. ناتوانی و ضعف در خوردن و بلعیدن غذا باعث میشود بافت‌های بدن از پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها و مایعات محروم شود و در نهایت باعث عوارضی مانند تب، عفونت ریه، خشکی پوست و دهان، خفگی، سوءتغذیه و کاهش وزن شود.
اختلال بلع؛ علل و عوارض
اختلال بلع عبارت است از مشکل در گرفتن یا برداشتن مواد غذایی، مکیدن، جویدن و بلعیدن آن. اگر شخصی نتواند ماده غذایی را بردارد و آن را به طرف دهان ببرد و لب‌هایش را کاملا ببندد تا ماده خوراکی را در دهان خود نگه‌دارد، دچار اختلال بلع است. خوردن و آشامیدن، عملکردهایی هستند که با روابط اجتماعی، پذیرش و مشارکت‌های اجتماعی و تفریح‌ها در ارتباط هستند.
رایج‌ترین علل اختلال بلع عبارتند از: سکته مغزی، ضربه مغزی، بیماری پارکینسون، ام‌اس، آلزایمر، خشکی شدید دهان و از دست دادن دندان‌ها.
رایج‌ترین عوارض اختلال بلع عبارتند از: از دست دادن آب بدن، سوءتغذیه، کاهش وزن، تغییر وضعیت سلامت عمومی فرد، عفونت دستگاه تنفسی، افزایش طول مدت بستری شدن در بیمارستان، افزایش هزینه‌های درمانی، کاهش کیفیت زندگی و...
16 توصیه به سالمندانی که اختلال بلع دارند
راهکارهای کاهش احتمال وقوع آسپیراسیون در سالمندان مبتلا به اختلال بلع عبارتند از:
1) قبل از شروع وعده غذایی خود حدود 30 دقیقه استراحت کنید.
2) برای صرف غذا روی صندلی بنشینید یا پشتی تخت را تا زاویه 90 درجه بالا بیاورید.
3) افزودن طعم‌دهنده‌ها به رژیم غذایی سالمندان می‌تواند راهی برای بهبود عملکرد بلع آنها باشد.
4) به سرعت غذا خوردن و اندازه لقمه‌ها دقت کنید.
5) به‌طور متناوب از لقمه‌های جامد و مایع استفاده کنید.
6) لقمه را در محل مناسبی از دهان قرار دهید؛ مثلا سمت راست دهان در صورتی که ضعف عضلات سمت چپ مشهود است.
7) به غلظت مناسب غذا متناسب با وضعیت هر بیمار دقت کنید.
8) دقت کنید که برخی از افراد، مایعات غلیظ‌شده را ناخوشایند می‌دانند بنابراین مایعات کافی استفاده نمی‌کنند.
9) استفاده از داروهای خواب‌آور و بی‌حس‌کننده را به حداقل برسانید زیرا این داروها می‌توانند رفلکس بلع و رفلکس سرفه را کاهش دهند.
10) بهتر است از داروهایی که خشک‌کننده مخاط هستند، کمتر استفاده کنید زیرا خشکی دهان، بلع را دشوارتر می‌کند.
11) عوامل حواس‌پرت‌کن محیطی را هنگام تغذیه به حداقل برسانید.
12) ورودی‌های حس دما، مزه و لمس در سالخوردگی و انواع معلولیت‌ها تغییر می‌یابد و این تغییرات حسی ممکن است باعث آسپیراسیون شود.
13) در دوران سالمندی، بهبود بافت و طعم غذاها می‌تواند به بلع بهتر کمک کند.
14) بافت‌های ساده‌تر را انتخاب کنید که راحت‌تر بلعیده می‌شوند.
15) یادتان باشد که شیرینی متوسط و شوری و ترشی بیشتر فشار حرکات زبان را افزایش می‌دهد.
16) برای تغذیه از وضعیت چانه پایین استفاده کنید که احتمال وقوع ورود مواد غذایی به راه هوایی را تا 55درصد کاهش می‌دهد (مطابق شکل زیر).
شروع بلع با حرکات رو به عقب زبان اتفاق می‌افتد زبان و نرمکام قبل از شروع رفلکس بلع از ورود لقمه به داخل حلق جلوگیری می‌کنند . حین شروع رفلکس بلع زبان به سمت عقب حرکت کرده لقمه غذا را به داخل حلق می‌راند و نرمکام برای بستن راه هوایی بینی بالا می‌آید.لقمه به وسیله انقباضات دودی تنگ‌کننده‌های حلقی تمام حلق را پشت سر می‌گذارد اپیگلوت به منظور پوشاندن دریچه راه هوایی به سمت عقب حرکت کرده وحنجره بالا می‌آید وانقباض تارهای صوتی حقیقی و کاذب محافظت را برای راه هوایی ایجاد می‌نماید. لقمه راه هوایی را دور زده و از طریق اسفنگتر کریکو فارینجیال وارد مری میشود. این اسفنگتر بلافاصله بسته شده است واز بازگشت رفلاکس به حلق جلوگیری می‌کند. حرکات دودی مری لقمه را به داخل معده وارد می‌کند یک بخش دریچه مانند در قاعده مری وجود داردکه با بسته‌شدن این بخش از رفلاکس محتویات معده جلوگیری به عمل می‌آید .
چرا این مشکل در سالمندان شایع‌تر است؟
با افزایش سن، تغییراتی در وضعیت دندان‌ها ایجاد میشود و میزان ترشح بزاق کاهش می‌یابد. تحلیل رفتن استخوان فک و لثه، ضعف حرکات دهانی، کاهش حساسیت رفلکس بلع، تغییر الگوی تنفسی، افزایش میزان جویدن لازم برای آماده کردن لقمه، افزایش حرکات زبان، کند شدن کلی بلع، افزایش زمان انتقال غذا در مری و کاهش پاکسازی مری ممکن است با افزایش سن دیده شود.
احتمال ابتلا به برخی از بیماری‌ها که می‌توانند به اختلال بلع بینجامند؛ در سالخوردگی بیشتر است؛ مثل سکته مغزی و زوال عقل.
احتمال وقوع اختلال بلع و آسپیراسیون (برگشت مواد غذایی و مایعات از معده و مری به حلق و ریه) که نهایتا ممکن است باعث عفونت ریه شود در بیماران سالخورده بیشتر دیده میشود زیرا روند سالخوردگی، فیزیولوژی بلع بیمار را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که آسان‌تر و سریع‌تر دچار اختلال میشود. بعضی از داروها نیز می‌توانند مشکلاتی در بلع ایجاد کنند.
آسپیراسیون در سالمندان و معلولان مبتلا به اختلال بلع شایع است و ممکن است منجر به پنومونی (عفونت ریه) ناشی از آسپیراسیون شود.
اختلال بلع خطر پنومونی (عفونت ریه) را تا 7 برابر افزایش می‌دهد.
تشخیص و درمان زودهنگام اختلال‌های بلع می‌تواند خطر مرگ بیمار و زمان بستری شدن در بیمارستان را کاهش دهد.
علایم هشداردهنده اختلال بلع و آسپیراسیون ریوی چیست؟
علایم هشداردهنده اختلال بلع و آسپیراسیون (برگشت مواد غذایی و مایعات از معده و مری به حلق و ریه) عبارتند از: کاهش هوشیاری، اجتناب از غذا خوردن در جمع، باقی‌ماندن بیشتر غذا در بشقاب، بازی کردن با غذا، اجتناب از غذاهایی با غلظت خاص یا تغییر مکانیکی بافت غذا، افزایش زمان غذا خوردن، آب خوردن مکرر حین غذا، وقفه‌های مکرر حین غذا خوردن و حرکات غیرطبیعی سر و گردن هنگام غذا خوردن، جویدن پرزحمت، بلعیدن مکرر، باقی‌ماندن غذا در محوطه دهان، بدتر شدن علائم آسم بیمار، ذات‌الریه مکرر، درد گلو، درد سینه یا سوزش قلب، سرفه هنگام دراز کشیدن یا بعد از صرف غذا از جمله علائم هشداردهنده‌اند.
پنومونی آسپیراسیون یا ایجاد عفونت ریه به دلیل ورود مواد خارجی، در افراد سالمند نسبت به جوانان، علائم بالینی کمتری دارد بنابراین احتمال تشخیص به موقع آن کمتر میشود.
هذیان می‌تواند تنها علامت پنومونی در افراد سالمند باشد. البته افزایش سرعت تنفس،
تب و لرز، درد قفسه سینه و... از دیگر علائم هشداردهنده این بیماری است.
اختلال بلع عبارت است از مشکل در گرفتن یا برداشتن مواد غذایی، مکیدن، جویدن و بلعیدن آن. اگر شخصی نتواند ماده غذایی را بردارد و آن را به طرف دهان ببرد و لب‌هایش را کاملا ببندد تا ماده خوراکی را در دهان خود نگه‌دارد، دچار اختلال بلع است.
نظر شما