سلامت نیوز: اگر از اصفهان به سمت شرق استان حركت كنید و دو ساعتی در راه باشید به منطقه‌ای خواهید رسید كه در سال‌های گذشته برای خود برو و بیایی داشته و امروز مردم تنها برای كویرهایش به آنجا می‌روند؛ منطقه‌ای كه پتانسیل‌‌های اقتصادی و فرهنگی بسیاری دارد و متاسفانه دیده نمی‌شود. شهری كه یكی از مهم‌ترین تالاب‌های ملی و جهانی را در خود دارد و شوربختانه چند سالی‌است روبه خشكسالی و بهتر بگوییم نابودی است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون ،شاید تا اینجا فهمیده باشید این شهر ورزنه و آن تالاب، تالاب گاوخونی است. اما بد نیست كمی درباره گاوخونی بدانید. این تالاب كه بیش از 10 میلیون سال قدمت دارد در 168 كیلومتری جنوب اصفهان مابین اصفهان و یزد قرار دارد و مساحتی به وسعت 476 كیلومتر مربع را پوشش می‌دهد و سطح حوضه آبریز آن به 41 هزار و 503 كیلومتر مربع می‌رسد.
گاوخونی به صورت دائمی از زاینده رود و همچنین به شكل فصلی از رودخانه ایزدخواست تامین می‌شود كه هر دو فعلا خشك هستند. گونه‌های جانوری این منطقه را گراز، آهو، گورخر، یوزپلنگ و بزمجه تشكیل می‌دهند و به علاوه پرندگان مهاجری همچون فلامینگو، كشیم، غاز خاكستری، آنقوت، بوتیمار كوچك و ... در زمانی كه تالاب زنده بوده به گاوخونی مهاجرت می‌كردند.
ارمغان سرطان از خشكی گاوخونی
اما واقعیتی كه نمی‌توان از آن چشم‌پوشی كرد لطمات جبران ناپذیری است كه خشكی گاوخونی نه تنها بر محیط زیست كه بر انسان‌ها وارد میكند. ریزگردهای سمی و خطرناكی كه در بستر خشك این تالاب وجود دارند توسط باد و عملیات انتقال هوا به شهرها و روستا می‌آیند و امراضی همچون سرطان ریه را به همراه دارند. متاسفانه طبق آماری كه در رسانه‌های محلی منتشر شده است، در دو سال اخیر بیش از 70 نفر در شهرستان ورزنه (نزدیك‌ترین شهر به گاوخونی) دچار انواع سرطان‌ها شده‌اند و این در حالی است كه پیش از آن سرطان در این منطقه بسیار نادر بود. به همین خاطر برخی از كارشناسان سلامت و محیط زیست اعلام كرده‌اند كه اگر خشكی تالاب گاوخونی به همین صورت ادامه پیدا كند، در 10 سال آینده 10 هزار نفر سرطانی در یزد،35 هزار سرطانی در اصفهان و 2 هزار و 500 نفر سرطانی در شهركرد تنها بر اثر ریزگردهای برخاسته از گاوخونی خواهیم داشت. یك كارشناس و فعال محیط زیست در گفت‌وگو با «قانون» درباره اهمیت تالاب‌ها و اثراتی كه خشكی آن‌ها بر زمین دارد، می‌گوید: تالاب‌ها به طور كلی نقشی متعادل كننده در اكوسیستم‌های اطرف خود دارند و خودشان هم یك اكوسیستم درحال تغییر و پویایی هستند. در این تالاب‌ها علاوه بر اینكه موجودات زنده‌ای زیست می‌كنند، جانوران دیگری همچون پرندگان مهاجر نیز به آن جذب می‌شوند. لذا همین امر باعث یك مجموعه زیستی و متعادل كننده اكو سیستم می‌شود. سیداحمد خاتون آبادی در ادامه نقش تالاب را در مهار ریزگردها بیان میكند: ریزگردها به دلیل رطوبتی كه تالاب در اطراف خود ایجاد میكند، سنگین می‌شوند و در تالاب رسوب می‌كنند. به همین خاطر تالاب نقش تصفیه كننده هوا را نیز ایفا میكند. او همچنین خاطر نشان میكند: تالاب‌ها از طرفی محل تجمع پساب‌ها هستند. به این دلیل كه تالاب‌ها در انتهای حوضه آبریز رودخانه‌ها هستند و تمام مواد شیمیایی رودخانه‌ها در تالاب‌ها ریخته می‌شود. خاتون آبادی ادامه می‌دهد: حال اگر این تالاب‌ها خشك شوند‌ریزگردهایی كه در بیابان‌های پیرامونی آن‌ها وجود دارند چون رطوبتی نیست در هوا معلق می‌مانند و تا ارتفاع 4 هزار متری بالا می‌روند و تا 2 هزار كیلومتر می‌توانند از محل خود دور شوند. به همین خاطر ریزگردهای حورالعظیم به تهران رسیدند. او می‌گوید: دیگر نتایج خشك شدن تالاب از بین رفتن نقش متعادل كننده اكوسیستم،از بین رفتن حیات وحش و دوری پرندگان مهاجر،از دست دادن جاذبه‌های توریستی، مهاجرت ساكنان پیرامون تالاب به شهرها و روستاهای دیگر و نا امن شدن منطقه است. خاتون آبادی می‌افزاید: مهم‌ترین آسیبی كه خشكی تالاب گاوخونی بر محیط دارد این است كه رسوباتی مانند كادمیم و جیوه و دیگر فلزات سنگینی كه طی سالیانی متمادی از شهرها و كارخانجات به تالاب ریخته شده و در آن رسوب كرده، با یك باد از سطح تالاب برداشته شده و به صورت ریزگردها به شهرها برده می‌شود و باعث سرطان‌های گوناگونی می‌شود.
ابتكار: دولت و ملت باهم باید برای احیای گاوخونی تلاش كنند
اما همین آمار و ارقام نگران كننده باعث شده تا حرف و نقل‌های متفاوتی درباره گاوخونی زده شده و همه به نوعی در تلاش برای نجات گاوخونی باشند. این حرف‌ها و نظرات و گاهی راه حل‌ها اغلب از زبان مسئولان استانی و كشوری گفته می‌شود كه البته تاكنون نتیجه چشمگیر یا حداقل قابل رویتی نداشته است. مثلا همین چند روز پیش رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور كه قرار بود سال پیش از گاوخونی و منطقه شرق دیدار كند بالاخره به ورزنه آمد و از وضعیت نابسامان منطقه دیدن كرد. معصومه ابتكار در این سفر تالاب بین المللی گاوخونی را یکی از ارزشمندترین زیستگاه‌های تنوع زیستی کشور عنوان میكند و می‌گوید مطالعاتی برای ارائه راهکارهای حفاظت بهتر از گاوخونی در دست اقدام است و باید حقابه مورد نیاز برای ادامه حیات طبیعی تالاب گاوخونی تأمین شود. ابتكار با بیان اینكه تالاب با رودخانه و آب‌های زیرزمینی در کنار هم یک چرخه هیدرولوژیک را تشکیل می‌دهند که حیات منطقه و کشاورزی منطقه وابسته به این چرخه است، اظهار دارد كه یک برنامه مدیریتی بر اساس مطالعات علمی برای حفاظت از رودخانه، تالاب، کشاورزی و خاک بسیار ارزشمند این منطقه نیاز است و این زیست بوم در کنار هم باید حفاظت شود. او در ادامه با صراحت بیان میكند كه برای حفاظت از تالاب و جلوگیری از تخلفات و آسیب‌های احتمالی به تنوع زیستی و حیات وحش ارزشمند این منطقه، مردم باید بیش از پیش به سازمان حفاظت محیط زیست كمك كنند.
ابتكار همچنین از مردم محلی آن منطقه نیز دعوت به همكاری میكند و می‌گوید سازمان نیز تلاش میكند تا جایگاه مدیریتی قوی‌تری در تالاب گاوخونی به‌دست آورد و با همکاری مردم و جوامع محلی این تالاب احیا و مشکلات آن برطرف شود. این رئیس سازمان محیط زیست كشور ابراز امیدواری میكند كه با توجه به مطالعات در زمینه تغییرات هوا و آب و گرم شدن زمین و تاثیر آن بر منطقه بتوانیم بر اساس یك تصویر واقع بینانه یك برنامه خوب مدیریتی برای تالاب بین‌المللی گاوخونی داشته باشیم. معصومه ابتكار همچنین با بیان اینكه تالاب‌ها درست مدیریت و حقابه آن‌ها تأمین شود وجود تالاب‌ها مانع ایجاد کانون‌های جدید گرد و غبار خواهد شد و این جزو برنامه‌های دولت است، اضافه میكند كه دولت به طور ویژه برای مدیریت تالاب‌ها برنامه‌های مختلفی را در دست اقدام دارد و برای تالاب گاوخونی هم این مطالعات در حال تکمیل است. او در ادامه از اختصاص یافتن اعتباراتی به منظور ساماندهی تالاب در سال 94 خبر می‌دهد و می‌گوید كه این اعتبارات در سطح استانی و ملی پیش بینی شده که خوشبختانه بخشی از این اعتبارات را مجلس شورای اسلامی برای بودجه سال 94 تأیید کرده است. ابتكار در آخر عنوان میكند كه امیدواریم با همکاری وزارت نیرو و وزارت کشاورزی و کشاورزان عزیز بتوانیم در اصلاح الگوی کشت در استانی مانند اصفهان به الگوی کشاورزی و آبیاری منطبق بر واقعیت‌ها دست یابیم.
نظر شما