سلامت نیوز:روز گذشته رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به ایران آمد و چند روز دیگر در ٢٩فروردین، قرار است اشرف‌غنی احمدزی، رئیس‌جمهور افغانستان، به ایران سفر کند. هم‌زمان با این رفت‌وآمدهای دیپلماتیک مقامات همسایه، کارشناسان و مسئولان محیط‌زیست می‌گویند مقامات دولتی باید مذاکرات در زمینه محیط‌زیست و به‌ویژه موضوع آب را نیز در کنار دیگر مباحث مطرح‌شده میان طرفین، طرح کنند.
به گزارش سلامت نیوز ، روزنامه شرق در ادامه نوشت: کشور ایران با پنج‌کشور عراق، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان و افغانستان، به‌ترتیب با رودخانه‌های اروند، اترک، ارس و هیرمند حوضه آبی مشترک دارد. علاوه‌براین گستره وسیعی از کشور ایران به‌دلیل تبعات خشکسالی و بحران‌های آبی در کشورهای همسایه، بیشتر از یک‌دهه است که در معرض شدیدترین ریزگردها قرار گرفته است که پیش‌بینی می‌شود درصورت عدم‌اتخاذ سیاست‌های درست، در آینده بر حجم این بحران‌ها افزوده شود. درچنین‌شرایطی لزوم اتخاذ سیاست‌های استراتژیک و دیپلماتیک با کشورهای همسایه در زمینه محیط‌زیست و آب، بیشتر از همیشه اهمیت خود را نشان می‌دهد. درهمین‌رابطه روز گذشته محمد درویش، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، به روزنامه دولت گفت: «با توجه به عضویت ایران، سوریه، عراق، کویت و عربستان در این کنوانسیون، حضور اردوغان در ایران فرصتی برای ایجاد یک تفاهم و پیمان جدید برای احیای توان اکولوژیک، منطقه است. این پیشنهاد به‌این‌خاطر عنوان می‌شود که بخش بسیار بزرگی از ریزگردهایی که امروز ٣١استان ایران، محدوده بسیار وسیعی از کشور عراق و همچنین بخش‌هایی از کشورهای عربستان و کویت را درگیر کرده، ناشی از سدسازی‌ها در ترکیه است.»علاوه‌براین احمدعلی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان محیط‌زیست، نیز در رابطه با سفر رئیس‌جمهور افغانستان به ایران در روزهای آینده به خبرآنلاین گفته است: «ما به‌عنوان سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقدیم یکی از متغیرهای اصلی تصمیم‌گیری در تنظیم رابطه ما با افغانستان، حفاظت از تالاب هامون است. مولفه اصلی در این مورد در حقیقت بحث هامون است و انتظار داریم به‌صورت ویژه در دستور کار رئیس‌جمهور محترم قرار گیرد. برهمین‌اساس امیدواریم این مسائل مورد بحث و گفت‌وگو قرار گیرد، اما تنظیم برنامه‌های دیدار رئیس‌جمهور افغانستان با ما نیست، با وزارت امور خارجه است. قطعا ما، هم دنبال می‌کنیم و هم استقبال می‌کنیم تا چنین ملاقاتی انجام گیرد.»
وی همچنین درباره این موضوع که محیط‌زیست و اکوسیستم مشترک آبی ایران و افغانستان به‌ویژه در مورد تالاب هامون قربانی رفتار نامناسب دیپلماتیک شده است گفت: «این واقعیت وجود دارد که در دهه گذشته رفتار ما با کشورهای دنیا به درستی تنظیم نشده بود و فضایی که ایجاد شده بود متاسفانه به نفع جمهوری اسلامی ایران نبود. الان به نظر من اوضاع فرق کرده است. الان خود دولت و دستگاه دیپلماسی در برنامه‌هایش و در استراتژی‌هایش تنظیم رابطه درست با کشورهای دنیا را قرار داده است. بخشی از منافع ما در تعامل با کشورهای دنیا نهفته است. ما نمی‌توانیم از این غافل شویم. به این مسئله وقتی نگاه کنیم می‌بینیم در بین کشورهای دنیا کشورهای همسایه از اولویت ویژه‌ای برخوردار هستند. ما از شرایط افغانستان متأثر هستیم و تحت‌تأثیر قرار می‌گیریم و نمی‌توانیم برنامه‌های توسعه کشور را بدون توجه به مسائل کشورهای همسایه پیش ببریم.»
اهمیت دیپلماسی آب و محیط‌زیست
براساس مطالعات مشترک انجام‌شده توسط UNDP و IISD از سال ١٩٩٠ بهره‌برداری از منابع طبیعی به حداقل ١٨ درگیری خشونت‌آمیز میان دولت‌ها دامن زده است و در خلال ٦٠ سال گذشته حداقل ٤٠درصد تمام درگیری‌های خشونت‌آمیز داخلی به نوعی با محیط‌زیست و منابع‌طبیعی ارزشمند و کمیابی همچون آب، زمین حاصلخیز، الماس، طلا، نفت و... مرتبط بوده‌اند. بر همین اساس صاحب‌نظران مسائل امنیتی و منطقه‌ای معتقدند موضوع محیط‌زیست پیوندی نزدیک با مسائل امنیتی دارد. بنابراین محیط‌زیست نه‌تنها قربانی تنش‌های سیاسی و نظامی است بلکه به دلیل پیوند با معیشت و فقر، پتانسیل ایجاد تنش‌های امنیتی و سیاسی را نیز دارد. از سویی دیگر براساس نتایج یک پژوهش منتشرشده ازسوی سازمان‌ملل‌متحد تا سال ٢٠٢٥،
١٨ کشور خاورمیانه از بحران آب آسیب خواهند دید و این آسیب چالش‌های امنیتی برای کشورهای منطقه ایجاد خواهد کرد. مسئله‌ای که با توجه به تغییرات اقلیمی منطقه پتانسیل جنگ آب را در نبردهای آتی خاورمیانه ایجاد می‌کند.
استراتژی دولت یازدهم
در چنین شرایطی استراتژی دولت یازدهم برای مدیریت مسائل زیست‌محیطی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به‌ویژه در تعامل با کشورهای همسایه که اقدامات و تصمیمات آنها بر دیگر کشورها اثر می‌گذارد چیست؟
محمد مجابی، معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست چندی‌پیش با همکاری دکتر مریم اسماعیل‌فرد، استاد دانشگاه در زمینه سیاست‌گذاری، مقاله مشترکی را منتشر کردند که سیاست‌های دولت یازدهم در همین‌باره را تشریح می‌کرد. در بخش‌هایی از این مقاله آمده است: «دولت یازدهم از آغاز، بنا را بر توجه به دیپلماسی آب و محیط‌زیست (از نیویورک تا آستراخان) گذارده است. توجهی که تبلور آغازین آن در قالب بند ١٠. ١١/٣ خط مشی و اصول کلی برنامه دولت تدبیروامید نمایان شد و پس از آن در موارد متعدد از جمله درخصوص همکاری با کشورهای درگیر مسئله گردوغبار پی گرفته شد.»
بخش دیگری از این مقاله نیز به این شرح است: «دیپلماسی محیط‌زیست از دو منظر حائزاهمیت است. نخست آنکه اغلب بحران‌های زیست‌محیطی معضلاتی فراملی هستند و برون‌رفت از آنها نیز نیاز به عزمی فراملی دارد و نیازمند همکاری کشورها در قالب کنوانسیون‌های مشترک و چندجانبه است. نکته حائز توجه آن است که همان‌گونه که در سخنان روحانی تصریح شده، سازوکارهای بین‌المللی درخصوص بحران‌های زیست‌محیطی باید بر اساس توجه به حق توسعه همه ذی‌نفعان و نیز اصل مسئولیت مشترک و متفاوت کشورها تنظیم شود تا بتواند از مقام توصیه و هشدار فاصله گرفته و به توافقات جامع مبتنی‌بر مکانیسم‌های اقتصادی نزدیک شود.»در آستانه توافق بزرگ ایران و کشورهای ١+٥ بر سر موضوع هسته‌ای به‌علاوه معادلاتی که در سال‌های اخیر در خاورمیانه رخ داد که منجر به افزایش هژمونی و قدرت منطقه‌ای ایران در منطقه شد، به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی ایران می‌تواند با تکیه بر همین وضعیت، سیاست‌های مطلوب و مورد نیاز کشور در زمینه مسائل زیست‌محیطی و موضوع آب را به صورتی جدی‌تر در دستور کار قرار داده و با رایزنی با کشورهای همسایه به سمت حل این مشکلات یا حداقل کاستن از عوارض ناگزیر آنها گام بردارد.
نظر شما