سلامت نیوز: دورۀ خشکی 30 ساله، استفاده بیش از حد مصرف کنندگان از آب و بالا بودن هدر رفت سیستم آبرسانی زمانی که با مدیریت نادرست آب همراه شوند، میتواند زمینه ساز فاجعه زیست محیطی در ایران باشد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از نامه نیوز، ایران کشوری است که سالها با بحران کم آبی مواجه بوده است. از طرفی بیش از 5 سال است که نه تنها زنگ خطر خشکسالی ناسا را شنیدیم، بلکه عملاً با کمبود آب آشامیدنی و آب شیرین برای کشاورزی مواجه شدیم. طبق پیشبینی ناسا طی دوره 30 ساله مناطق پر بارش، پر بارشتر از گذشته و مناطق خشک، خشکتر از قبل خواهند شد. میزان بارشهای شدید و بارشهای پراکنده بیشتر و بارشهای ملایم کمتر خواهند شد. در نتیجهٔ بارشها و خشکیها یک عده را سیل میبرد و عدهٔ دیگر را بیابان بیشتر در آغوش خود خواهد کشید. تغییر الگوی بارش به ضرر کشاورزی است که بیشتر نیاز به بارش ملایم دارد. ایران از کشورهایی است که سالهای خشکتری را پیش رو دارد. برای این دوره، کاهش بارش بین صفر تا ۱۲۰ میلیمتر در سال پیش بینی شده، با این پیش زمینه که به غیر از باریکهٔ گلستان، مازندران، و گیلان سایر استانهای این منطقه عموماً بارش سالانهٔ بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ میلیمتر دارند، یعنی در نیمهٔ شمالی کشور حتی کاهشی ۳۰ تا ۷۰ درصدی هم قابل تصور است. از سوی دیگر احتمال افزایش ۱۵ روزه تا یک ماهۀ ماههای خشک در بیشتر مناطق کشور وجود دارد.
همین 5 سال، آسیب بزرگی بر محیط زیست وارد ساخت. آسیبی که نتایج آن را گاه مانند دریاچه ارومیه به وضوح میبینیم یا تاثیری که نتیجه آن شرایط سختی برای ادامه حیات انسان به وجود خواهد آورد. محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود، سطح آب ٦٠درصد دشتهای کشور که حدود ١٠٠میلیون هکتار وسعت دارند، افت محسوس و نگرانکنندهای پیدا کرده است. همینطور عیسی کلانتری دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، در جلسه کار گروه آب، کشاورزی و مدیریت بحران عجب شیر بیان کرد:«١٠مورد از مجموع ٦٠٠ دریاچهای که درحال خشک شدن هستند، دریاچههای زیرزمینی یا سفرههای آب زیرزمینی کشور هستند. ما و مردم، طبیعت کشور را در معرض نابودی قرار دادهایم و هنوز بدون درک درست از شرایط به دنبال مقصر میگردیم. بحرانهای اجتماعی و اقتصادی، ساختارهای فرهنگی را به هم میریزند و از آنجا که عنصر آب با تمام جنبههای زندگی ما عجین شده، مشکل کمآبی بر سطوح مختلف زندگی ما تأثیر گذاشته است.»
20 درصد مساحت ایران بیابان مطلق است
بیابان مطلق به منطقهای گفته میشود که در آن زادآوری زیستی در حداقل ممکن است. نیمی از مساحت ایران بیابان است. دوسوم مساحت ایران در شمار مناطق خشک و نیمه خشک قرار می گیرد. حدود 20 درصد مساحت ایران بیابان مطلق است. طبق گزارش ناسا بعید نیست بین 30 تا 40 سال آینده بخشهای وسیعی از ایران به بیابان مطلق تبدیل شده و یا غالب مناطق نیمه خشک کنونی نیز بیابان خواهند شد. ناصر کرمی استاد دانشگاه برگن نروژ در پاسخ به این سوال که چکار باید کرد معتقد است «در وهله نخست باید حاکمیت و مردم متوجه اهمیت موضوع بشوند. حتی یک ثانیه زمان را نباید از دست داد. فرض کنید ما اطلاع قطعی داریم سال آینده در روز و ساعت خاصی قرار است این پدیده در تهران رخ دهد. چکار میکنیم؟ هم اکنون باید مردم همان قدر نسبت به خبر پیش گفته ملتهب و حساس باشند. لازم است یک نهاد ویژه تحت نظر بلندپایهترین مقام اجرایی دولت و با مشارکت تمامی دستگاههای ذیربط کار راهبری نظام اجرایی کشور برای آمادگی در برابر وقوع این پدیده را به عهده گیرد.»
کرمی اضافه می کند: «همه سیاستهای مدیریت محیطی در ایران باید تغییر کند. نظام مدیریت آب کشور باید یک سره دگرگون شود. کنترل جمعیت باید بسیار سختگیرانه و با الگوی تک فرزندی اجرا شود. کشاورزی و دامداری در ایران باید تغییر کند. مدیریت سکونتگاهها باید بر مبنای یک وضعیت خشکسالی طولانی تطبیق یابد. الگوی مصرف باید در ایران منطبق با توان اکولوژیک کشور از نو تعریف شود. شاید ناچار شویم به نفع برخی زیستگاهها از حفاظت برخی از آنها چشم بپوشیم تا بتوانیم تعداد بیشتری از گونههای زیستی کشور را نجات دهیم. فراموش نباید کرد که ما داریم به سمت یکی از مهیبترین و طولانیترین دورههای خشکسالی در ایران پیش میرویم و از این نظر بایسته است که کل سیاستهای اقتصادی کشور از نو تدوین شود و اینها فقط بخشی از کارهایی است که باید انجام شود.»
دکتر پرویز کردوانی هم معتقد است« نیاز نیست ناسا چنین خبری را اعلام کند و بدیهی است که با گرمایش زمین مناطق خشک، خشکتر و مناطق پربارش پربارشتر خواهدشد. اما پیشبینی در چنین شکلی که برخی کارشناسان مطرح میکنند درست نیست. در ایران تغییر اقلیم به وجود نمیآید بلکه نوسان اقلیم رخ خواهد داد. علت هم این است که اگر اقلیم ایران تغییر کند باید بارندگی هر سال کمتر شود در حالی که امسال بارندگی ایران 27درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت. خشکسالی از نوع هیدرولوژیک و به علت کم آبی و نه به دلیل تغییر اقلیم ایران رخ خواهد داد.»
مصرف آب در ایران بسیار بالاتر از نُرم جهانی است
در سال 93 با مشکلات کمبود آب به خوبی آشنا شدیم. براساس اعلام وزارت نیرو تمام كلانشهرهای كشور با مشكل كمبود آب مواجه هستند و هزینه تولید آب شرب برای این شهرها بهمراتب افزایش پیدا كرده است. در این میان 2 شهر اصفهان و كرمان در بدترین شرایط آبی قرار دارند و تهران نیز در آستانه ورود به این شرایط سخت است. 6هزار روستا نیز در كشور با تانكر در حال آبرسانی هستند و این میزان در ماههای آینده بهمراتب بیشتر خواهد شد.
دراین شرایط متولیان آب بهدنبال مجوزهای لازم برای مدیریت مصرف آب شرب هستند و در نخستین گام طرحی را به هیأت دولت فرستاندهاند كه به آنها اجازه دهند آب مشتركان پرمصرف را قطع كنند. حمیدرضا جانباز مدیرعامل شرکت مهندسی آبفا با اشاره به اینكه مصرف آب در ایران بسیار بالاتر از نُرم جهانی است، گفت: «باید قوانین سختگیرانه در كشور داشته باشیم تا اگر مشتركی رعایت حق دیگران را در مصرف آب نكرد بهصورت كاملاً قانونمند و سیستماتیک با او برخورد شود. در این خصوص پیشنویس مصوبهای را تقدیم هیات وزیران كردهایم كه اگر مشتركی بیش از الگو، مصرف كرد و به اخطارها توجه نكرد در قالب این مصوبه آبش قطع شود و جریمه پرمصرفها نیز در این مصوبه دیده شده است.»
جانباز با اشاره با اینکه قطع آب مشتركان بهعنوان آخرین راهكار در مجموعه وزارت نیرو مورد توجه قرار دارد، اظهار داشت:« بیش از 76رصد از مشتركان الگوی مصرف را رعایت میكنند. در قالب اصلاحیه اطلاعیه 6سازمان هدفمندی، آبونمان از قبوض حذف شد اما اكنون پیشنهادی را مطرح كردهایم كه مجدداً آبونمان در قبوض آب لحاظ شود. » براساس آخرین آمارها، میزان هدرروی آب در شبكه حدود 30درصد است هرچند مقامات وزارت نیرو این رقم را تأیید نمیكنند.
معاون آبفای وزارت نیرو در این زمینه معتقد است:« در سال 92میزان هدررفت آب در شبكههای آب شرب 24.7درصد بود كه از این رقم 13.3درصد میزان هدر رفت واقعی و9.8درصد میزان هدررفت ظاهری بوده است. میزان هدررفت در روستاهای كشور بسیار بالاتر از این رقم است كه بهدلیل فرسودگی زیاد در لولههای انتقال نصب شده و همچنین عدمتطابق طرحهای هادی و طرحهای احداث لولههای انتقال بوده كه موجب جابهجایی متعدد لولهها در یك روستا شده است.»
۵۰ برابر حجم سد کرج از آبهای زیرزمینی اضافه برداشت داریم
خشکسالی و عدم رعایت نکات در مصرف آب باعث میشود بحران از آنچه به صورت طبیعی رخ خواهدداد، بزرگتر شده و فاجعهای زیست محیطی را رقم بزند. رضا مکنون مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اصلاح الگوی کاشت در ایران گفت:« سالیانه بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب که تقریباً ۵۰ برابر حجم سد کرج، از آبهای زیرزمینی اضافه برداشت داریم. وزارت نیرو معیارهایی برای مقدار آب تجدیدپذیر در هر حوزه آب زیرمینی دارد و زمانی که از مخازن اصلی بیش از مقداری که سالیانه تجدید میشود برداشت شود، منطقه قرمز تلقی میشود. در حال حاضر بیش از نیمی از 600 دشت ما در کشور وضعیت قرمز دارند که اجازه برداشت اضافه به آبهای زیر زمینی آنها داده نمیشود.»
این در حالی است که آمارهای مصرف آب در ایران و کشورهای پیشرفته نظیر آلمان نشان میدهد که مردم ایران با عبور از الگوی استاندارد مصرف، ۵۷ درصد بیشتر از آلمانیها آب مصرف میکنند. بحران آب در ایران كه طی سالهای اخیر جدیتر شده است، نیاز به صرفهجویی را افزایش داده است به ویژه آنكه سرانه مصرف آب در ایران بسیار فراتر از الگوی استاندارد است.
حمید چیتچیان وزیر نیرو اعلام كرده است:« سرانه مصرف آب هر ایرانی در هر روز 250 لیتر است در حالی كه یك شهروند آلمانی روزانه 159 لیتر آب مصرف میكند. آب با قیمت بالا تامین و به مصرف کنندگان عرضه می شود و در صورتی که تنها 20 درصد صرفه جویی صورت گیرد، بسیاری از هزینه های دولت کاهش خواهد یافت. در صورتی که پرمصرفها الگوی مصرف را رعایت نکنند، ناچار میشویم با تصویب دولت جرایمی را برای آنان در نظر بگیریم.»
باید در نظر داشت که کمبود آب، موجب شکلگیری بحرانهای دیگر زیست محیطی خواهد شد. افزایش ریزگردها و حمله گرد غبار با منبع داخلی و خارجی یکی از این موارد هستند. کمبود آب تنها بر روی زندگی انسانها تاثیر نمیگذارد. در این شرایط بسیاری از گونههای گیاهی و در نتیجه جانوری از بین خواهند رفت. در این شرایط، با ادامه روند کنونی و نادیده گرفتن هشدارهایی که طبیعت هر روز فریاد میزند، فردایی تاریک در انتظار ایران و منطقه خواهد بود.
نظر شما