بسیار شنیده‌ایم كه افرادی توانسته‌اند حتی چند روز بدون آب و غذا زنده بمانند اما بیشتر از چند ثانیه كمبود هوا را نمی‌توان تحمل كرد.
تراكم منابع تولید‌كننده آلودگی هوا در تهران و اطراف آن، سكون نسبی هوا، نداشتن باد غالب، محصور شدن تهران توسط رشته كوه البرز، وارونگی هوا و به‌طوركل موقعیت جغرافیایی تهران باعث شده است كه در بسیاری از روزهای سال و مخصوصاً روزهایی در فصول پاییز و زمستان با آلودگی هوا مواجه باشیم.
مهم‌ترین آثار آلودگی هوا به خطر انداختن سلامتی انسان و اختلال در رفاه و آسایش او است. كودكان نسبت به اثرات آلودگی هوا حساس‌ترند، چون سیستم ایمنی و ارگان‌های رشدشان هنوز كامل نشده است. به‌طور مثال سرب كه فرو داده می‌شود به آسانی در استخوان‌های كودكان كه سریعا در حال رشد هستند رسوب می‌كند.
از مهم‌ترین آلاینده‌ها منوكسید كربن (CO)، دی اكسید نیتروژن (NO2)، دی اكسید گوگرد (SO2)، سرب (PB) و ذرات معلق است كه تأثیرات مخرب آنها بر سلامتی جسمی و روانی انسان كاملاً مشهود است كه از آن جمله: افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، تنفسی و انواع سرطان‌ها، اختلال در بویایی، تحریك پذیری بینایی، ضایعات مغزی، كبدی، كلیوی و گوارشی در كودكان، تأثیر بر سیستم اعصاب مركزی، تغییر گلبول‌های قرمز خون و كاهش سیستم دفاعی بدن است.
كودكان، حساس‌ترین افراد جامعه نسبت به آلودگی هوا
مطالعات متعدد اثرات بهداشتی آلودگی هوا را نشان داده است. كودكان و نوزادان از جمله حساس‌ترین افراد جامعه نسبت به آلاینده‌های هوا هستند. مطالعات اخیر علاوه بر ارتباط بین آلودگی هوا و علائم بیماری‌های تنفسی و بدتر شدن آسم ارتباط‌هایی بین آلودگی هوا و تولد زودرس، مرگ و میر نوزادان، كاهش ظرفیت ریه و حتی آسم را نشان داده است. در بیشتر موارد ممكن است كودكان در معرض تماس بیشتری با آلایندهای ناشی از هوا نسبت به بزرگسالان باشند. نوزادان و كودكان معمولا سریع‌تر از بالغین تنفس می‌كنند كه این امر تماس آنها را با هر نوع آلایندهای در هوا افزایش می‌دهد. كودكان و نوزادان اغلب از طریق دهانشان و بدون گذراندن هوا از فیلترهای مؤثر بینی نفس می‌كشند، لذا به بیشتر آلاینده‌ها این امكان داده می‌شود، بدون عبوراز مانع خاصی فرو داده شوند.
كودكان نسبت به بالغین( خصوصا زمانی‌كه سطح مه دود بسیار بالاست) بیشتر، وقتشان را در فضای بیرون سپری می‌كنند. در معرض قرار گرفتن كودكان با آلاینده‌های سمی هوا در دوره نوزادی و كودكی می‌تواند بر رشد و توسعه سیستم تنفسی، اعصاب، غدد و سیستم ایمنی بدن اثر بگذارد و خطر سرطان‌های بعدی در زندگی را افزایش دهد. چندین آلاینده معمول هوا تحت عنوان قانون هوای پاك تنظیم شده‌اند و به‌عنوان شاخص آلاینده‌های هوا شناخته شده‌اند. دو مورد از گسترده‌ترین آلاینده‌های شاخص هوا، ذرات و ازن هستند. ذرات از منابع مختلف طبیعی و انسان ساخت (مصنوعی) منتشر می‌شوند. ذرات می‌توانند در عمق ریه‌ها جا بگیرند. تحقیقات نشان داده كه ذرات ممكن است باعث تشدید آسم، سرفه، گرفتگی گلو و سایر بیماری‌های تنفسی در كودكان شوند.
ازن یكی از تحریك كننده‌های قوی دستگاه تنفسی بوده كه می‌تواند باعث التهاب ریه وكاهش ظرفیت انتقال در عمل ریه‌ها و كوتاه كردن تنفس و سایر اختلالات تنفسی شود. دیگر آلاینده‌های شاخص شامل نیتروژن دی اكساید (NO2)، كربن مونوكساید (CO)، سرب، سولفور دی اكساید (SO2) و سولفید ئیدروژن (H2S) است.
از هر3 نفرتهرانی، یك نفر آسم دارد
بالغ بر صدها میلیون دلار صرف درمان این بیماری می‌شود و از هر سه نفر، یك نفر در تهران مبتلا به آسم است. آسم، بیماری‌ای است كه هزینه‌های سنگین اجتماعی و اقتصادی دارد و این هزینه‌ها به تمامی آحاد جامعه تحمیل می‌شود. این بیماری طی 3 دهه گذشته رو به افزایش بوده و همچنان نیز ادامه دارد. این وضعیت در كشورهای جهان سومی و به‌خصوص در شهرهای پرترافیك و حاشیه شهرها كه از سطح فرهنگی پایینی برخوردارند، شایع است.
گزارش‌ها حاكی از شیوع 35 درصدی علائم بالینی آسم در شهر تهران است. این آمار به ما می‌گوید كه از هر سه نفر، یك نفر علائم ابتلا به آسم دارد. این وضعیت در تهران می‌تواند برای مسئولان هشدار‌دهنده باشد. تلفات آسم در دنیا تا سال 2020 به 10 میلیون نفر می‌رسد كه 90 درصد آن مربوط به كشورهای جهان سومی است.
چه باید كرد؟
مسئله آلودگی هوا اگر یكی از حادترین مسائل ناشی از تمدن صنعتی نباشد، بدون شك بغرنج‌ترین آنهاست و باید فارغ از تمام جنبه‌های سیاسی، تمام دستگاه‌ها و نهادهای مسئول خود را مكلف كنند تا با نهایت همكاری برای این معضل بزرگ راهكاری بیندیشند. اما توجه به این موضوع بسیار مهم است كه با وجود تمام بسترها و امكانات موجود، بدون مشاركت آحاد جمعیت و همكاری و هماهنگی تمام دست اندركاران و مسئولین، این مهم امكانپذیر نخواهد بود. اعمال طرح ترافیك و طرح زوج و فرد خودروها، ترویج فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی و برخورد با خودروهای تك سرنشین و... همگی تدابیری مقطعی و موضعی است و اما حل این معضل عزمی ملی می‌طلبد و باید احساس مسئولیت پذیری در بین تمام مسئولان، دستگاه‌ها، نهادها و مردم ایجاد شود.
شهرداری تهران، با توجه به منابع آلوده‌كننده هوا (منابع ثابت و منابع متحرك)، در لایحه برنامه پنج ساله شهرداری تهران استراتژی‌هایی را پیش‌بینی كرده است.
- انتقال كارخانه‌ها و كارگاه‌های آلوده‌كننده هوا و مزاحم به خارج از شهر تهران با هماهنگی دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، توسعه فضای سبز و تقویت ریه‌های تنفسی شهر تهران و توسعه فضاهای سبز با مقیاس عملكردی شهری، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محلی برای تعیین حداقل 7 متر مربع سرانه فضای سبز در شهر تهران با توزیع متعادل در سطح شهر برای كاهش و رفع منابع ثابت آلوده‌كننده هوا.
- توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی (مترو، اتوبوس ) با همكاری دولت، تشویق شهروندان به استفاده از حمل‌ونقل عمومی و تسریع در جایگزینی خودروهای فرسوده شهری، گسترش مراكز معاینه فنی خودروها، توسعه جایگاه‌های سوخت‌گیری CNG اتوبوسرانی، پیگیری و تعامل با سازمان‌های ذی‌ربط برای بهینه‌سازی مصرف سوخت و ارتقای كیفیت سوخت و استفاده از سوخت‌های گازی جایگزین برای كاهش و رفع منابع متحرك آلوده‌كننده هوا.
این تفكر كه برای حل مشكل آلودگی هوا كاری از دست شهروندان بر نمی‌آید و وظیفه پیشگیری در حل این بحران صرفاً بردوش مسئولان است، تصور اشتباهی است. اگر چه بخش عمده رفع این مشكل بر عهده مسئولان است اما نمی‌توان منكر نقش و سهم بسزای مردم در این میان شد. با یك مدیریت واحد شهری حل این مشكل تحقق‌پذیر خواهد بود؛ اگر تمام دستگاه‌ها، سازمان‌ها، نهادها، مسئولان و مردم به وظایفی كه كارشناسان امر برنامه‌ریزی و پیش‌بینی می‌كنند عمل كرده و به‌عنوان یك دغدغه آن‌را در اولویت برنامه‌ها قرار دهند. توجه به معضل آلودگی هوا یك ضرورت است؛ ضرورتی برای ایجاد هوایی پاك و سالم، برای ایجاد شهری شاد و سالم برای شهروندان، بیماران، سالمندان و به‌خصوص كودكانمان؛ كودكانی كه آینده ساز مملكت ما خواهند بود.
از اصلی‌ترین نیازهای اساسی انسان غذا، آب و هواست ما كاملاً واضح و روشن است كه نقش هوا و هوای سالم بسیار پررنگ‌تر و اساسی‌تر است.
نظر شما