سلامت نیوز:جای بسی تأسف است که پس از گذشت یک سال از اولین بحثهای مربوط به پارتیشن بندی دریاچه ارومیه و درحالیکه تصور ما بر این بود که این پیشنهاد به دلیل ماهیت کاملاً ضد زیست محیطی خود توسط پژوهشگران و مدیران داخلی ایران مردود شناخته شده است، مجدداً خبر آن به گوش میرسد. در آن زمان یکی از نگارندگان این مقاله (لورا استیونس) طی نامهای خطاب به کمیته احیای دریاچه ارومیه نظر خود را در مخالفت با این طرح بهطور بسیار شفافی بیان کرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ،بهطور خلاصه پیام اینجانبان به عنوان پژوهشگرانی که برای شناخت تغییرات هیدرولوژی دریاچههای ایران در واکنش به نوسانهای آب و هوایی و اثر فعالیتهای انسان، سالهای بسیار پژوهشهای خود را به این امر اختصاص دادهاند در یک جمله خلاصه میشود:
«هرگونه دستکاری در مقیاس بزرگ همچون طرح پارتیشن بندی دریاچه ممکن است باعث بروز معضلات زیست محیطی غیر قابل پیشبینی شود که اثرات شوم آن میتواند تا سالها منطقه و مردم ساکن اطراف آن را تحت تأثیر قرار دهد.»
مردم ایالات متحده امریکا در قرن پیش قربانی تصمیمات نادرست مشابه دولت در برخورد با ذخایر ملی طبیعی خود بودهاند. بهعنوان مثال کلانشهر لس آنجلس در منطقهای نیمه خشک و تقریباً فاقد منابع آب شیرین احداث شده است. در حدود صد سال پیش و به منظور تأمین آب شهر دریاچه اوونس (Owens Lake) بسیاری از رودخانههای ورودی آن زهکشی شده و آب آن به لس آنجلس انتقال داده شد که پس از گذشت صد سال مردم منطقه هنوز در حال پرداخت بهای سنگین این اقدام غیر زیست محیطی هستند. طوفانهای ریزگرد و نمک بهطور دائم جادههای نزدیک دریاچه را مسدود میکنند، بیماریهای تنفسی همچون آسم و نیز سرطان ریه در بین مردم منطقه به دلیل تنفس ریزگردهای خطرناک بسیار شایع است. کشاورزی منطقه نیز در اثر این اقدام نابود شد. مقامات شهر لس آنجلس به منظور تأمین نیاز روزافزون به آب این کلانشهر در مرحله بعد به دریاچه مونو (Mono Lake) رو آوردند که همانند دریاچه ارومیه، یک دریاچه ترمینال به شمار میرود. اما اینبار مردم کالیفرنیا که شاهد فجایع زیست محیطی سنگین مرتبط با دریاچه اوونس بودند در برابر این طرح ایستادگی کرده و به دستگاه قضایی ایالات متحده شکایت کردند. با این وجود حدود پنجاه سال طول کشید تا دریاچه مونو از مرز نابودی کامل اکولوژیکی خود به وضعیت پیش از دخل و تصرف انسان نزدیک شد. نگارنده نخست این مقاله امیدوار است که هیچگاه مردم ایران اشتباه مردم کالیفرنیا را مرتکب نشده و اجازه دستکاری در این اکوسیستم را به هیچ بهانهای اعم از اقتصادی و شبه علمی ندهند.
سطح آب دریاچه ارومیه در صدها هزار سال گذشته دچار نوسانات بسیاری شده است. خشک شدن و پرآب شدن دریاچه پدیده جدیدی نیست. در دورههای یخبندان کواترنری همچون 22 تا 18 هزار سال پیش که نیمکره شمالی زمین
خشک ترین دوره خود را شاهد بوده است، میزان ورودی آب دریاچه به حدی پایین بوده که دریاچه بهطور کامل خشک شده. با این حال در دورههای بین یخبندان همچون هولوسن که هم اکنون در آن به سر میبریم، دریاچه مجدداً پر آب شده و اثری از خشکیدگی کامل نشان نمیدهد. بنابراین تردیدی نیست که خشک شدگی اخیر دریاچه در اثر دخل و تصرف انسان و محروم کردن دریاچه از حقابه آن تشدید شده است.
راه حل نجات دریاچه ارومیه کاملاً روشن است. این دریاچه یک اکوسیستم حساس به تغییرات اقلیمی است و نوسان سطح آن جزیی از حیات طبیعی آن به شمار میرود. در گذشته زمین شناسی، این اکوسیستم نشان داده است که بدون هرگونه دستکاری و تنها با گذشت زمان و بازگشت دورههای پرآبتر، دریاچه به حالت طبیعی خود بازگشته است. بنابراین بهترین راه نجات دریاچه بازگرداندن حقابه طبیعی آن حتی به قیمت ضرر و زیان کوتاه مدت در بخش کشاورزی و غیره و بویژه خودداری از هرگونه دستکاری در آن همچون پارتیشن بندی و تقسیم زیر حوضهای است. در یک سال گذشته با کنجکاوی زیاد مقالات متعددی را در مورد دریاچه ارومیه مطالعه کردهایم و نتیجه گیری کلی که از مرور این مقالات گرفته میشود این است که شناخت ما از هیدرولوژی و اکولوژی این دریاچه بسیار ناکافی بوده و به ما اجازه هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نمیدهد. علاوه بر این، تجربه انتقال آب دریاچه اوونس و موارد مشابه دیگری از نقاط دیگر ایالات متحده و دیگر نقاط جهان نشان داده که انتقال آب بین حوضهای نیز نه تنها راه حل مناسبی نیست بلکه باعث ایجاد بحرانهای زیست محیطی در مناطق مجاور میشود. منطقیترین راه حل نجات دریاچه ارومیه برخورد مناسب و متعادل با منابع آب موجود در درون حوضه آبریز
دریاچه است.
نویسندگان:
دکتر مرتضی جمالی / پژوهشگاه اکولوژی و تنوع زیستی مدیترانه
مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه
دکتر لورا استیونس / دپارتمان علوم زمین دانشگاه کالیفرنیا
نظر شما