دكتر سیدحامد بركاتی، رئیس اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت درخصوص ضرورت تدوین این سند با اشاره به مبانی اصلی این سند كه براساس اهمیت رشد و تكامل كودكان خردسال تعریف شده است، به همشهری گفت: از حدود ٣دهه پیش در سطح بین‌المللی، سرمایه‌گذاری برای ارتقای سطح رشد و تكامل كودكان مطرح شد و بحث‌های زیادی صورت گرفت كه آیا لازم است برای كودكان از هنگام خردسالی سرمایه‌گذاری كرد؟ وی افزود: در این سند اولویت ما در عدالت است؛
یعنی در صورتی كه این برنامه عملیاتی شود اولویت با كودكانی كه نیاز بیشتری دارند مثل كودكان كار، خیابانی، معلول، مهاجر و بیماران خاص و كودكانی كه از هر نوع خدمات بیمه‌ای محروم هستند درصدر اجرای این برنامه قرار دارند.
به گفته وی، با آغازی منصفانه برای كودكان، این امكان به‌وجود می‌آید كه بی‌عدالتی‌های اجتماعی، اقتصادی و جنسیتی مرتبط تعدیل شود. خوشبختانه از آنجایی كه به‌دلیل توسعه بهداشت، مراقبت و آگاهی جهانی، كودكان بیشتری زنده می‌مانند، حمایت از سلامت و كیفیت زندگی كودكان یك اجبار اخلاقی است.
با پیش‌بینی اینكه ممكن است رشد اجتماعی، جسمی و ذهنی كودكان به تأخیر بیفتد یا اینكه نتوانیم از فرصت‌های رشد كودكان به‌خوبی استفاده كنیم، این اجبار افزایش می‌یابد.
شواهد نشان می‌دهد كه سال‌های اولیه در شكل‌گیری، هوش، شخصیت و رفتار اجتماعی تعیین‌كننده هستند. كودكان با توانایی‌های بالقوه جسمی، اجتماعی و روانی متولد می‌شوند كه به آنها اجازه می‌دهد ارتباط برقرار كنند، بیاموزند و رشد كنند.
اگر این توانایی‌ها شناخته و حمایت نشود، به جای شكوفا شدن، سركوب می‌شود. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد كه بیشترین رشد هوشی در كودكان قبل از سن 7سالگی صورت می‌گیرد و كودكانی كه در این دوران مشكل دارند ممكن است تأخیر در رشد شناختی (ذهنی) داشته باشند. در طول 2سال اول زندگی بیشترین رشد سلول‌های مغزی، همراه با شكل‌گیری ارتباط‌های عصبی در مغز اتفاق می‌افتد.
پژوهشگران می‌گویند كه رشد مغز از هنگام تولد تا ٥/٢ یا ٣سالگی، حداقل در مورد فعالیت مغز، ابتدا بر افزایش ارتباط‌های بین سلولی متمركز است. تجربه‌های متفاوت جسمی و حركتی در سنین اولیه، در هنگام شكل‌گیری مسیر عصبی مغز، تأثیر مثبتی بر ساختار و تشكیل آن دارد و در زندگی آینده به شكل مطلوبی بر یادگیری تأثیرگذار است.
هر كودك ابتدای تولد حدود ١٠٠میلیارد سلول عصبی دارد، این سلول‌ها باوجود توانایی‌های بالقوه، به‌طور بالفعل فاقد تمامی توانایی‌های یك مغز بالغ هستند و نمی‌توانند تمامی فعل و انفعالاتی را كه یك فرد بالغ توان انجام آن را دارد، راهبری و هدایت كنند.
نوزاد توان راه‌رفتن و حرف زدن را ندارد. تكامل كودك طی ٨ سال اول زندگی، او را قادر به تحرك و فعالیت و استفاده از تمامی توان مغزی خداداد او می‌كند.
شبكه عصبی كودك در ٨ سال اول زندگی او تكمیل می‌شود. هركدام از ١٠٠ میلیارد سلول عصبی موجود در مغز كودك، توانایی برقراری ارتباط با حدود ١٥هزار سلول عصبی دیگر را دارد.
این ارتباطات‌از بدو تولد شروع و تا حدود ٣ سالگی تقریبا ٦٠ الی ٧٠ درصد این ارتباطات حاصل می‌شود و در ٨سالگی در هر كودك بیش از ٩٠درصد ارتباطات عصبی و توان بالفعل تكاملی حادث شده است و از این به بعد حتی درصورت مداخله‌های مفید و مؤثر، اتفاق فوق‌العاده‌ای برای افزایش توان ذهنی كودك رخ نخواهد داد.
به همین دلیل است كه ٨ سال اول زندگی هر كودكی سال‌های طلایی برای وی، والدین و اجتماعی كه در آن زندگی می‌كند خواهد بود. این ارتقای سطح تكامل به‌شدت وابسته به محرك‌هایی است كه كودك در این سال‌ها دریافت می‌كند و در حقیقت این محرك‌های مثبت و منفی دریافتی از محیط خانوادگی و اجتماعی است كه سبب افزایش یا كاهش این سیناپس‌ها و ارتباطات عصبی خواهد شد و به‌صورت غیرقابل انكار آینده او را شكل می‌دهد.
دكتر بركاتی بیان داشت: از سوی دیگر مواردی از قبیل تعهدات بین‌المللی كشور ( اهداف توسعه هزاره، تعهد كشور به‌عنوان عضو سازمان جهانی بهداشت، الحاق كشور به كنوانسیون حقوق كودك، امضای سند جهانی حفظ، حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر ) و اهداف و تعهدات ملی شامل سند چشم‌انداز ٢٠ ساله، برنامه‌های چهارساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور، نظام سلامت را ملزم به پرداخت جدی به موضوع می‌كند.
دكتر بركاتی در ادامه افزود: با در نظر گرفتن تمامی ابعاد سلامت و با همكاری دست‌اندركاران مربوطه سند ملی ارتقای تكامل كودكان ایرانی با ویژگی‌های زیر تهیه خواهد شد:نگاه عمده سند ملی، سلامت محور بودن و مداخله برای ایجاد پایه‌های مستحكم زیربنایی برای سلامتی در مفهوم جامع آن است و همه ابعاد سلامت كودكان و نوجوانان را مانند ابعاد جسمی، روانی، روحی، معنوی، اجتماعی، اعتقادی، عاطفی، شناختی، فرهنگی، اخلاقی و شخصیتی دربرمی‌گیرد، اهداف و تعهدات بین‌المللی و همچنین ملی درآن مورد توجه قرار گرفته است.
دكتر بركاتی خاطر نشان كرد: با توجه به برنامه‌های ادغام یافته‌ای كه برای مقابله با مهم‌ترین علل مرگ و میر كودكان تحت عنوان «مراقبت‌های ادغام یافته ناخوشی‌های اطفال (مانا)» تدوین و از سال ١٣٨١ در كشور اجرا شد و نیز با ارتقای شاخص‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، كاهش مطلوبی در مرگ و میر كودكان داشته‌ایم.
از طرف دیگر از بین بیش از یك میلیون و ٢٥٠ هزار كودكی كه سالانه در كشور به دنیا می‌آیند، بیش از یك میلیون و ٢٠٠ هزار نفر از آنها به‌عنوان كودكان سالم، نیازهای جدی و بسیار مهمی دارند.
بحث كودك سالم از سال١٣٨٤ در وزارت بهداشت به‌عنوان یك اولویت تحت عنوان «مراقبت‌های ادغام یافته كودك سالم» عملیاتی شد كه نتایج مناسب و بسیار خوبی از جمله كاهش سوء تغذیه كودكان را به‌دنبال داشته است.
در این برنامه آموزش‌هایی در زمینه مراقبت از نوزاد، تغذیه با شیر مادر، پایش رشد كودك، واكسیناسیون كودكان، پیشگیری از سوانح و حوادث به خانواده‌ها و به‌خصوص مادران داده
می‌شود.
وی درباره مهم‌ترین علت مرگ كودكان كشور ابراز كرد: مهم‌ترین علت مرگ ومیر در كشور، سوانح و حوادث است كه برخلاف گروه‌های سنی بزرگ‌تر در مورد كودكان بخش عمده‌ای از این سوانح و حوادث، سوانح و حوادث خانگی است.
به همین دلیل آموزش‌های ویژه و بسیج اطلاع رسانی به خانواده‌ها در این زمینه در آینده نزدیك از جمله برنامه‌های در دست اقدام اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت است.
دكتر بركاتی درباره ضرورت تدوین و اجرای هرچه سریع‌تر این سند، اظهار داشت: بر مبنای اهداف توسعه هزاره همه كشورهای جهان متعهد شده‌اند كه تا سال ٢٠١٥ نسبت به سال مبدأ یعنی ١٩٩٠ به میزان دو سوم از مرگ كودكان خود بكاهند.
به‌دلیل نزدیكی به این سال نیازمند یك میثاق نامه ملی هستیم تا بر مبنای آن و با توجه به سند چشم‌انداز و برنامه‌های ٥ ساله توسعه اهداف كوتاه مدت و میان مدت خود را
تبیین كنیم.
تدوین‌سند ملی سلامت كودكان كه از سال گذشته با مشاركت قوه قضائیه، حوزه سلامت و آموزش وزارت بهداشت و تمام سازمان‌هایی كه به نوعی با سلامت كودك درمحدوده سنی قبل از تولد تا 8سالگی در ارتباط هستند، آغاز شده است، تا 5 ماه آینده تدوین و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌شود.
نظر شما