سلامت نیوز: دیگر شنیدن اخبار خودكشی و خودسوزی روزانه شده است. اینكه شهروندی به دلایل مختلف، خودكشی یا خودسوزی میكند و تازگی ها نیز، اقدام خود را شوی علنی میكند، واقعیتی تلخ است كه در جامعه ایرانی در حال گسترش است. این بار، خودسوزی یک دختر دانشجو در پارکینگ دانشگاه آزاد شیراز در تیتر خبرها قرار گرفت و این در حالی بود که پیش از آن در شبکههای اجتماعی و اپلیکیشنهای تلفن همراه خبر از قصد خودسوزی خود داده بود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون ،به گفته شاهدان عینی این دانشجوی دختر پس از تهیه نزدیک به دو لیتر سوخت قابل اشتعال در پارکینگ مجاور دانشگاه آزاد صدرا اقدام به خوسوزی کرده است.
به محض اینکه اطرافیان متوجه این آتش سوزی میشوند سعی میکنند به وسیله چادر و هر چیز دردسترس آتش را خاموش کنند اما متاسفانه زمانی آتش خاموش میشود که درصد سوختگی بالا بوده و بعد ازانتقال این فرد به بیمارستان قطب الدین شیراز جان خود را از دست میدهد.
شنیدهها حاکی از آن است یک رابطه عشقی و عاطفی نافرجام علت این کار بوده است و آخرین تماس تلفنی دانشجو با همان فرد مورد نظر برقرار شده که در حال حاضر این فرد در بازداشت به سر میبرد. مسئولان دانشگاه نیز با این پاسخ که این خودسوزی در پارکینگ مجاور دانشگاه و خارج از حوزه مدیریت صورت گرفته از ارائه توضیحات تکمیلی اجتناب میکنند.
خبرهایی كه بیشتر و بیشتر می شود
خبرهای خودكشی و خودسوزی در ایران در حالی به خصوص در شبكه های اجتماعی منتشر می شوند كه تعدادشان هر روز بیشتر از قبل است. آنچنان كه در دو هفته اخیر، یك روز در میان خبر خودكشی و خودسوزی در نقاط مختلف كشور از جمله در برج میلاد، پل مدیریت، دانشگاه آزاد شیراز، پل كن و ... را شنیده ایم كه جملگی در انظار عمومی و مقابل دید همگان رخ داده كه از جنبه های مختلف قابل تامل بوده و تکرار این اتفاقات تلخ بهداشت روان شهروندان جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد .
از دیدگاه روانشناسی اجتماعی اقدام علنی افراد به خودکشی در مجامع و اماکن عمومی نه تنها باعث جریحه دار کردن افکار عمومی می شود بلکه ممکن است فکر خودکشی را برای افرادی که این منظره را می بینند و به لحاظ روانی از توان کمتری برای تحمل مشکلات و سختیهای زندگی برخوردارند تداعی کند.
خودکشی پدیده ای چند بعدی است و عوامل مختلفی اعم از اقتصادی – اجتماعی و روانشناختی و....را شامل می شود که نه تنها دولت، متولیان امر و سیستم های رفاهی و بهداشت روان کشوردر پیشگیری از آن نقش دارند . بلکه تک تک افراد جامعه و سازمانهای غیر دولتی نیز به نوبه خود می توانند در آگاه سازی ،ارتقا ی سطح بهداشت روان شهروندان جامعه و کاهش تنش و اضطراب ناشی از زندگی در دنیای پرشتاب امروز به ایفای نقش بپردازند .
با وجود آنكه خودکشی یکی از آسیب های اجتماعی کشور است اما عواملی چون قبح موضوع از دیدگاه دینی ، حساسیت دستگاههای امنیتی و سیاسی انگاشتن آن، محرمانه بودن و عدم دسترسی کارشناسان به آمارو اطلاعات مربوطه، باعث شده تا متخصصین این حوزه اعم از جامعه شناسان و روانشناسان با وسواس و حساسیت بسیار عمل کرده وگاهی از رسالت واقعیشان که اطلاع رسانی به جامعه و پیشگیری از عوامل زمینه سازخودکشی است غفلت می كنند .
[quote-left] از دیدگاه روانشناسی اجتماعی اقدام علنی افراد به خودکشی در مجامع و اماکن عمومی نه تنها باعث جریحه دار کردن افکار عمومی می شود بلکه ممکن است فکر خودکشی را برای افرادی که این منظره را می بینند و به لحاظ روانی از توان کمتری برای تحمل مشکلات و سختیهای زندگی برخوردارند تداعی کند.[/quote-left]
آنچه جامعه شناسان می گویند
از منظر جامعه شناسی معاصر و در راس آنها امیل دورکیم، پدیده خودکشی بر جنبه بیمارگون جوامع جدید دلالت داشته و متاثر از رابطه فرد و اجتماع است. دورکیم تبیین های روانشناختی خودکشی را رد می کند. به عقیده وی ، نیرویی که تعیین کننده خودکشی است نیرویی روانشناختی نیست بلکه اجتماعی است. دورکیم درباره رابطه میان انسان و نیازها و آرزوهایش بحث می كند و بر این باور است كه در شرایط اجتماعی استوار و پایدار، آرزوهای انسان از طریق هنجارها، تنظیم و محدود می شود و با ازهم پاشیدگی هنجارها و در نتیجه ، از بین رفتن كنترل آرزوها یك وضعیت آرزوهای بی حد و حصر یا آنومی به وجود می آید و از آنجا كه این آرزوهای بی حد و حصر نمی توانند ارضا شوند یك وضعیت نارضایتی اجتماعی دائمی پدید آمده که این نارضایتی به صورت اقدامات اجتماعی منفی نظیر خودكشی ، تبهكاری ، طلاق و ...ظاهر می شود.
اما آنچه حلقه مفقوده حوادث تلخ روزهای اخیر است اقدام به خودسوزی است که شدیدترین شکل خودکشی افراد است. معمولا ًجامعه شناسان خودسوزی را اقدامی سیاسی در نظر میگیرند.
در مورد سیاست و خودکشی فلد من اعتقاد دارد که شاید رابطه معنا داری بین سیاست و خودکشی یافت نشده باشد ولی با اشاره به پژوهش های چرخه های تجاری – سیاسی ارتباط بین متغیر سیاست و خودکشی را باید مد نظر داشت. در این جا منظور از سیاست کلیه رفتارهای صاحبان قدرت سیاسی است که بر زندگی اجتماعی افراد تاثیر می گذارد چنان که دورکیم معتقد است میزان خودکشی در دوران انتخابات بیشتر است. با توجه به این که دولتها نماد نظام سیاسی هستند ممکن است بهواسطه نوسانات اقتصادی که دسترسی فرد را در رسیدن به اهدافش با بی هنجاری مواجه میکند زمینه انتحار شهروندان را فراهم آورد اما این همه ماجرا نیست .بعد از خودسوزی بو عزیزی که منجر به انقلاب تونس شد و به چند اقدام تقلیدی افراد در کشورهای مختلف انجامید پدیده خودسوزی مورد بررسی و تببین متخصصان زیادی قرار گرفت.
چرا خودسوزی؟
تحقیقات حاکی از آن است که نرخ خودسوزی در کشورهایی با درآمد بالا بسیار کمتراز کشورهای در حال توسعه است به گفته محققان دانشگاه سیاتل واشنگتن خودسوزی از الگوهای اجتماعی و اقتصادی،فرهنگی و روانی تبعیت می کند که این اقدام خشن دلایل متفاوتی دارد گاهی اوقات انگیزه های مذهبی در آن دخیل است مانند سنت ساتی در هند که زنان بیوه در مراسم تشییع جنازه همسرانشان سوزانده میشوند هرچند که امروزه با محدودیت هایی که وضع شده این سنت شوم از بین رفته است اما هنوز هم گاهی دربرخی از روستاهای هند انجام می شود.
گاهی نیز خودسوزی اقدام نمادینی است که فعالان سیاسی و اجتماعی به عنوان ابزاری قدرتمند و در راستای جلب توجه بین المللی انجام می دهند .مانند خودسوزی راهبان تبتی در اعتراض به دولت چین، گاهی اوقات نیز خودسوزی جنبه اعتراض جنسیتی دارد مانند زنان افغانستان که از خودسوزی برای فرار از معضلات خانواده، ازدواج اجباری و سوءاستفاده و خشونت های رایج در جوامع سنتیشان استفاده می کنند.
اما ماجرای خودسوزی در ایران متفاوت است اگر راهبان بودایی به دلیل اعتقاد به تناسخ و زندگی بعدی از خودسوزی به عنوان یک ابزار استفاده میکنند، در ایران مردم بر اساس آموزههای دینی اسلام خودکشی و آسیب رساندن به خود را گناه می شمارند. اکثر خودسوزی ها در ایران در استانهای ایلام و جنوب کشورو توسط زنان جوان انجام می گیرد . بر اساس مطالعات انجام شده اکثر آنان بی سواد یا کم سواد بوده و از خانواده هایی با پایگاه اجتماعی و اقتصادی سطح پایین هستند . در غرب ایران که 80 درصد از موارد خود سوزی را به خود اختصاص داده است شایع ترین انگیزه برای خود سوزی زنان جوان افسردگی بیش از حد، تهمت ،تعصبات خانوادگی و فقر است . اختلافات بین زن و شوهر، سرخوردگی در آموزش و پرورش و بیماری های جسمی و روانی از جمله اعتیاد نیز دلایل دیگری برای خودسوزی هستند.
به نظر می رسد تغییر نقش های جنسیتی که پیامد تغییرات سریع اجتماعی در کشور است خود دلیل دیگری برای خودسوزی زنان در برخی از مناطق کشور باشد. از سویی دیگر مطالعات علمی نشان می دهند که اکثر قربانیان خود سوختگی عمدی دچار اختلالات روانیاند .
[quote-right] 27 مطالعه انجام شده از بین 582 نفر نشان می دهد که شایع ترین اختلالات روانی عاطفی schizophrenias وپس از آن اختلالات شخصیت است. مطالعه ایران در سال 2005 نشان داد که تا 15درصد از موارد خودسوزی سابقه بالینی اختلالات روانی داشتند.[/quote-right]
27 مطالعه انجام شده از بین 582 نفر نشان می دهد که شایع ترین اختلالات روانی عاطفی schizophrenias وپس از آن اختلالات شخصیت است. مطالعه ایران در سال 2005 نشان داد که تا 15درصد از موارد خودسوزی سابقه بالینی اختلالات روانی داشتند. این که در کشورهای آسیایی و خاورمیانه انسانها این سبک از خودکشی را انتخاب می کنند ممکن است نشان دهنده پرخاشگری وخشم شدیدی باشد که تجربه میکنند.
بدون شک جغرافیا ، باورهای مردم و وسایل در دسترس در نوع خودکشی انسانها تاثیر دارند بنابراین خودسوزی در ایران را نمیتوان اعتراضی صرفا سیاسی تلقی كرد. چراکه اعتراضات سیاسی در قالب خودسوزی از جامعهای به جامعه دیگر متفاوت است. آنچه واضح است این که نمی توان از مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم غافل شد و اوج ناامیدی و استیصال قربانیان را در هنگام اقدام به خودسوزی در نظر نداشت.
نگاهی به زندگی جوان دستفروش اهوازی میتواند خود گویای شرایط خاص وی باشد که بدون شک مشکلات اقتصادی نقش پررنگی در این تراژدی دارد اما واقعیت این است که وی یک فرد با اندیشه خاص سیاسی نیست که در اعتراض به وضعیت موجود دست به خودسوزی زده باشد. شاید اگر این جوان مهارتهای لازم را برای مواجهه با مشکلات زندگی کسب کرده بود یا این که شرایطی فراهم می شد تا از پیچ و خم بروکراسی حاکم در سیستمهای اداری عبور کرده و مشکلاتش را با مسئولان استان در میان بگذارد این خودسوزی انجام نمی شد. هرچند که نمی توان سهل انگاری مسئولان محلی یا مشکلات حاکم بر سیستم اداری کشور را نادیده گرفت اما نوع واکنش این فردبه مشکلات زندگی ودیگر قربانیانی که برای فرار از وضعیت موجود خودکشی را انتخاب می کنند به هیچ وجه معقول و منطقی به نظر نمی رسد .
همه در خودكشی مقصرند
در اقدام به خودکشی هایی که توسط افراد انجام می شود دولت به تنهایی مقصر نیست بدون شک هر دستگاه و نظام اجرایی در سراسر دنیا مسائل و مشکلات خاص خود را دارد اما در این میان قدرت تحمل و تاب آوری افراد ، نقش حمایتی و عاطفی افراد درجه یک قربانیان ، نقص سیستم های رفاهی و حمایتی تخصصی کشور و بی توجهی و سهلانگاری سازمانهای مردم نهاد به مشکلات و آسیبهای اجتماعی جامعه و... ملموس است . همچنین خودکشی و خودسوزی به عواملی دیگر مانند سبک های فرزند پروری در خانواده ها، اعتقادات مذهبی فرد،تفاوتهای فردی از حیث تاب آوری، آموزشهای لازم برای مواجهه با مشکلات و... را در برمی گیرد.
[quote-left]متاسفانه دنیای امروز که با شتاب به سمت ماشینی شدن می رود اضطراب و استرس زیادی به انسانها وارد می کند و سهم کشور ما به عنوان جامعهای جوان و در حال گذار برای ابتلا به آسیبهای اجتماعی بیشتر است. [/quote-left]
متاسفانه دنیای امروز که با شتاب به سمت ماشینی شدن می رود اضطراب و استرس زیادی به انسانها وارد می کند و سهم کشور ما به عنوان جامعهای جوان و در حال گذار برای ابتلا به آسیبهای اجتماعی بیشتر است. پیشگیری از ظهور و بروز خودکشی مستلزم عزمی ملی است که در درجه اول اقناع و ورود دستگاههای دولتی به موضوع و در مرحله بعدی برنامه ریزی به منظور استفاده از دانش دست اندرکاران و متخصصان آسیب های اجتماعی را می طلبد. حمایت بخش دولتی و اختصاص بودجه مناسب و از همه مهمتر دسترسی کارشناسان به آمارهای واقعی کشور به نوبه خود می تواند زمینه آگاهی بخشی وآموزش همگانی را به افراد جامعه فراهم كند.
به نحوی که افراد خود را عضوی موثرو ارزشمند از جامعه تلقی کرده و بتوانند در مواقع بحرانی از حمایت روانی و اجتماعی لازم بهره مند شوند.همچنین آموزش مهارتهای زندگی، روشهای کاهش اضطراب و استرس، تمرکز و آموزش تکنیک تابآوری، تلاش برای ارتقای سطح زندگی و رفاه اجتماعی مردم، ارائه خدمات گسترده بهداشت روان به ویژه برای افرادی که مشاغل سخت دارند، برنامهریزی جهت دسترسی عامه مردم به این خدمات از طریق پوشش بیمه ای لازم ،آموزش همگانی جهت ترغیب و استفاده افراد در مواقع لزوم و بحرانی از خدمات روانشناسان و روانپزشکان از جمله راهکارهاییاست که می تواند به پیشگیری از خودکشی در جامعه بینجامد.
نظر شما