سلامت نیوز:زمان هشدارها بهسر رسید. دیگر نیازی به هشدار و اخطار مسئولان نیست! دیگر نیازی به ارائه آمار و اعداد عجیبوغریب نیست! دیگر نیازی به مقایسه مصرف آب در ایران با سایر کشورها نیست! آب تمام شد؛ بههمینسادگی! باید ما و مسئولان بپذیریم که آب را تمام کردیم.
به گزارش سلامت نیوز سیدحمید احمدی .دکترای آبیاری و حفاظت آب (دانشگاه کپنهاگ-دانمارک) در روزنامه شرق نوشت: آب این سرزمین و میراث آیندگان را چقدر سریع و غیرمسئولانه به تاراج و یغما بردیم. اینکه چرا و چگونه به اینجا رسیدیم و با پیشیگرفتن از سایر کشورهای دنیا ٨٥درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور را استفاده کردیم، خود مقوله دیگری است ولی از این زمان به بعد باید چه تدبیری اندیشید و چه کرد تا وضع موجود بدتر نشود؟
کشاورزی آبی بزرگترین مصرفکننده منابع آب شیرین کشور است و به علت اینکه ایران در منطقه خشک و نیمهخشک کرهزمین قرار گرفته است نیاز به آب برای تولید محصولات کشاورزی زیاد است، به همین علت بیش از ٩٠ درصد منابع آبی کشور به بخش کشاورزی اختصاص دارد. اما در دو دهه گذشته با گسترش بیرویه و بدون ضابطه کشاورزی در سطح کشور برای تأمین نیاز غذایی جمعیت رو به افزایش کشور، تشویقهای کورکورانه و غیرمسئولانه دولتهای گذشته برای افزایش تولید محصولات کشاورزی بهمنظور استقلال کوتاهمدت اقتصادی و وقوع خشکسالیهای پیاپی و شدید که منجر به کاهش بارندگی شده است، منابع آب سطحی و زیرزمینی بهشدت مورد اضافهبرداشت و تحدید قرار گرفتند بهگونهای که میزان برداشت از میزان تغذیه بیشتر بود و در نهایت به جایی رسیدیم که دیگر آب نداریم! تمام شد... .
بههرحال، وقوع خشکسالی پدیدهای فراگیر در سطح دنیاست ولی نقش مدیریتهای ناصحیح در سطوح خرد و کلان کشاورزی در بروز بحران آب در ایران بسیار پررنگ است. چهبسا کشورهایی که با اعمال سیاستهای صحیح و اجرای مدیریتهای مناسب در زمان و مکان، تا مقدار زیادی بر بحران آب ناشی از کمبود بارندگی فائق آمدهاند. در این رهگذر، اعمال سیاستهای مبتنی بر «اخلاق آب» که در آن توسعه اقتصادی کشور با ابعاد بحرانهای محیطزیستی تطابق دارد، رهیافت کاملا جدیدی است که در بحث توسعه پایدار این کشورها نقشی اساسی بازی میکند.
با توجه به نقش حیاتی آب در کشاورزی ایران و غالببودن آن بر سایر مصارف شرب و صنعت که مجموعا از ١٠درصد هم کمتر است، بدیهی است اعمال سیاستهای یکپارچه مدیریت منابع آب در سطح خردوکلان و مدیریتهای مدبرانه مسئولان برای کاهش اثرات منفی بحران آب در بازههای زمانی کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت از الزاماتی است که تأخیر در اجرای آنها تبعات زیانبار بسیار شدید اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و حتی استقلال ارضی و سیاسی خواهد داشت؛ اثراتی که در سالهای اخیر نشانههایی از آنها در سطح کشور مشاهده شده است. بدیهی است که مسئولیت اجرا و نظارت بر حسن اجرای این سیاستها در کوتاهزمان باقیمانده بر عهده مسئولان مربوطه در زمینه منابع آب است و دیگر مجالی برای شعار و خطونشانکشیدن و توپ را به زمین مسئول یا نهاد دیگری انداختن نیست.
درحالحاضر و با توجه به وضعیت موجود منابع آب کشور، راهکارهای مبتنی بر «اخلاق آب» را باید با جدیت و قاطعیت درپی گرفت تا بار سنگین بحران کمآبی را تخفیف داد. در غیراینصورت، مواجهه با کمبود آب در سطح ملی لطمات جبرانناپذیر ملی و سیاسی درپی خواهد داشت. بنابراین اجرای بموقع هر یک یا ترکیبی از سیاستهای اجرائی زیر، راهکارهای مفیدی است که میتواند در تخفیف آلام ناشی از بحران آب کمک شایانی کند.
١- کاهش سطح زیر کشت اراضی کشاورزی در مناطق بحرانی و یا اجرای طرح نکاشت که درحالحاضر از اهمیت زیادی برخوردار است؛
٢- افزایش بهرهوری آبیاری (نسبت وزن محصول به حجم آب مصرفشده) که عملیترین، اقتصادیترین و مناسبترین روش آن در جاهای مختلف فرق میکند؛
٣- افزایش عملی راندمان آبیاری در سطح اراضی کشور که درحالحاضر بسیارپایین است (تقریبا ٣٥درصد)؛
٤- استفاده گسترده از روشهای آبیاری تحتفشار با تکیه بر افزایش بهرهوری آب و همزمان جلوگیری از افزایش سطح زیر کشت ناشی از کاهش مصرف آب؛
٥- افزایش واردات «آب مجازی» در قالب واردات محصولات کشاورزی که یکی از راههای بسیارمؤثر برای کاهش فشار بر منابع آب است؛
٦- استفاده از پتانسیل بالای فاضلاب تصفیهشده شهرها برای آبیاری اراضی کشاورزی که سالها موردغفلت واقع شده است؛
٧- عدم کاشت محصولات پرآب مانند ذرت، برنج، هندوانه، گوجهفرنگی، خیار سبز و... و عدم کاشت محصولات تابستانه؛
٨- اجرای گسترده طرحهای آبخیزداری و استحصال آب باران برای تغذیه منابع آب زیرزمینی؛
٩- شناسایی و کاشت ارقام گیاهی مقاوم به کمآبیاری و تنشهای کمآبی؛
١٠- گسترش کشت زمستانه بهمنظور بهرهبرداری بیشتر از بارندگی در مناطق مساعد؛
١١- قیمتگذاری مناسب آب و فروش آن بهمنظور استفاده بهینه از آب در آبیاری؛
١٢- اجرای طرح پایش رطوبت خاک مزارع کشاورزی برای تعیین زمان بهینه آبیاری در کشتهای مختلف با همیاری دانشآموختگان آبیاری؛
١٣- نظارت و جلوگیری از حفر چاههای غیرمجاز و پرکردن چاهای غیرمجاز موجود؛
١٤- یکپارچهسازی اراضی کشاورزی خرد و اجرای آبیاری مدیریتشده در سطح کلان؛
١٥- استفاده از تجربیات کارشناسان زبده در سطح ملی و بهادادن به نظریات آنها؛
١٦- انتقال و اجرای تجربیات ارزشمند سایر کشورهای موفق در زمینه مهار بحران آب در کشاورزی؛
١٧- ارجنهادن به تحقیقات مرتبط به آب و آبیاری و ترویج نتایج تحقیقات در مزارع کشاورزی کشور؛
بههرحال «آبرفته به جوی دیگر بازنمیگردد» و گرچه بسیار دیر شده ولی هنوز روزنه امیدی باقی است برای فردایی که ترنم نوای آب در سایه مدیریت یکپارچه منابع آب و ارج نهادن به اصول «اخلاق آب» در مصارف مختلف کشاورزی و شرب به گوش برسد.
نظر شما