سلامت نیوز: آمارهای منتشرشده درباره وضعیت کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حکایت از آن دارد که ۱۴۲ هزار کشاورز در استان آذربایجان‌غربی، ۲۴۴ هزار و ۸۹۵ نفر در آذربایجان‌شرقی و ۱۱۰ هزار کشاورز در استان کردستان مشغول کشاورزی هستند. مجموع آنها برابر است با ۴۹۶ هزار و ۸۹۵ کشاورز فعال در حوضه آبریز دریاچه ارومیه.
به گزارش سلامت نیوز،روزنامه شرق در ادامه نوشت: به گفته امین آقایی، مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان‌غربی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، یک میلیون هکتار زمین قابل‌کشت در آذربایجان‌غربی وجود دارد، از این میزان ۸۳۰ هزار هکتار به زیر کشت رفته است که ۴۰۰ هزار هکتار آن آبی و بقیه به صورت دیم کشت می‌شوند. طبق آمارهای اعلام‌شده توسط این مقام مسئول، همچنین بیش از صد هزار هکتار باغ در این استان وجود دارد. او می‌گوید ۳۰ درصد اشتغال در استان در بخش کشاورزی و بیش از ۱۹ درصد درآمد نیز از این راه به دست می‌آید. به گفته آقایی ٧,٥ میلیارد مترمکعب آب‌های سطحی و مرزی و ٢.٥ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی در این استان موجود است، اما کل آب مورد نیاز در بخش کشاورزی ٢.٣ میلیارد مترمکعب است.
برای فهمیدن اینکه کشاورزی در زمین‌های اطراف دریاچه ارومیه تا چه اندازه است حتی نیازی به دانستن این آمارها نیست. در سواحل غربی این دریاچه از شمال تا جنوب تقریبا هیچ زمینی را نمی‌توان پیدا کرد که سرسبز نباشد و زیر کشت نرفته باشد. این را هم از شیشه هواپیمایی که از بالای سر دریاچه عبور می‌کند می‌توان دید و هم در جاده‌های این‌سو و آن‌سوی دریاچه.
این زمین‌های سرسبز محصول توسعه و افزایش بی‌حساب‌وکتاب زمین‌های کشاورزی در سال‌های دهه ٨٠ است. زمین‌هایی که بیشتر از ٨٠ درصد آنها همچنان به روش‌های سنتی و کم‌بازده زیر کشت می‌روند. بر همین اساس است که بسیاری از کارشناسان معتقدند یکی از عمده‌ترین و اصلی‌ترین راه‌های نجات و احیای دریاچه، اصلاح شیوه‌های کشاورزی در اطراف آن است. چراکه یکی از دلایل اصلی بحرانی‌شدن حال‌وروز این دریاچه، کشاورزی سنتی و برداشت بی‌رویه آب از منابع آبی سطحی و زیرزمینی آن است. برهمین‌اساس دولت روحانی و ستاد احیای دریاچه که هدف خود را بازگرداندن این پهنه آبی به حال‌وروز طبیعی اعلام کرده، تلاش می‌کند کشاورزی سنتی رایج در منطقه را به سمت کشاورزی پایدار و مبتنی‌بر استانداردهای روز دنیا تغییر دهد.
برهمین‌اساس طرح توسعه کشاورزی پایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دستور کار قرار گرفته است. در این پروژه، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی مشارکت داشته و کشور ژاپن نیز با اختصاص یک میلیون دلار، به پروژه کمک کرده است. این طرح با نام استقرار برنامه کشاورزی پایدار با راهبرد IPCM در حوضه دریاچه ارومیه تعریف شد، مدل IPCM یک بسته مدیریت تلفیقی، تحقیقی، اجرائی، ترویجی و سیستمی است که قابلیت سازگاری فناوری‌ها با تغییرات محیطی، توانمند‌سازی ذی‌نفعان، ارتقای ظرفیت نوآوری و خلاقیت و توان آنان از مهم‌ترین اهداف این راهبرد است.
این طرح با هدف تغییر روش‌های تولید در کشاورزی فعلی با اتکا بر امکانات محلی موجود بر آموزش، ارتقای مهارت و کارگروهی مبتنی‌بر چرخه اطلاعات و توسعه مشارکتی فناوری سبز اجرا می‌شود. پررنگ‌ترین نقش در این طرح برعهده کشاورزان است چراکه طرح در حقیقت از مزارع و باغ‌های آنها آغاز می‌شود. ازهمین‌رو مجریان طرح در وهله اول متقاعد و توجیه‌کردن آنها را در دستور کار قرار داده‌اند.
این طرح هم‌اکنون در روستاهای دو شهرستان میاندوآب و نقده در استان آذربایجان‌غربی در حال اجراست. شهرستان میاندوآب در جنوب دریاچه ارومیه، محل عبور سیمینه‌رود و زرینه‌رود؛ دو رودخانه مهم و اصلی تأمین‌کننده آب دریاچه ارومیه، است؛ رودخانه‌هایی که پیش از این ٤٨ درصد آب مورد نیاز دریاچه را با خود می‌آوردند و البته حالا تبدیل به دو رودخانه کم‌رمق و بی‌جان شده‌اند که در بستر آنها چیزی جز زه‌آب و پساب‌های باقی‌مانده از کشاورزی‌های فراوان اهالی منطقه اثری دیده نمی‌شود.
[quote-right] ررسی‌ها نشان می‌دهد که از نظر میزان مصرف آب نیز حدود ۵۰ درصد صرفه‌جویی شده است زیرا این زمین‌ها قبلا با روش غرقابی آبیاری می‌شد، اما اکنون کاملا علمی و اصولی آبیاری می‌شود[/quote-right]
محرم دیانتی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان میاندوآب، در رابطه با وضعیت کشاورزی در این شهرستان و حال‌وروز این دو رودخانه این‌طور توضیح می‌دهد: «شهرستان میاندوآب با وسعت ۲۱۴ هزار هکتار، دارای ۵۲ هزار هکتار اراضی آبی و ۳۰ هزار هکتار دیم است که در آنها سالانه ۸۰۰ هزار تن محصولات کشاورزی تولید می‌شود. با توجه به اینکه زمانی ۴۸ درصد آب دریاچه از زرینه‌رود و سیمینه‌رود تأمین می‌شد و این دو رودخانه هم از این شهرستان می‌گذرد، بنابراین به‌عنوان نمونه آزمایشی و اولیه اجرای طرح توسعه کشاورزی پایدار انتخاب شده است».
آقای فرجی، کارشناس مسئول طرح توسعه پایدار کشاورزی شهرستان میاندوآب، نیز در رابطه با جزئیات این طرح و اجرای آن در دو زمین کشاورزی و یک باغ متعلق به یک کشاورز در همین منطقه می‌گوید: «نتیجه اجرای این طرح در یکی از مزارع چغندرقند حکایت از کاهش بسیار زیاد نیاز آبی مزرعه دارد؛ به‌عنوان‌مثال به گفته کشاورز صاحب زمین تا پیش از اجرای طرح در این زمین آبیاری آن برای همین محصول در نوبت اول ٢٠ ساعت و در نوبت‌های بعدی ١٦ و ١٥ ساعت طول می‌کشید، اما با اجرای طرح‌های خاک‌ورزی، حالا مدت زمان رساندن آب به کل زمین در مرحله اول به شش ساعت و در مراحل دوم و سوم به سه‌ساعت کاهش یافته است».
او همچنین می‌گوید: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که از نظر میزان مصرف آب نیز حدود ۵۰ درصد صرفه‌جویی شده است زیرا این زمین‌ها قبلا با روش غرقابی آبیاری می‌شد، اما اکنون کاملا علمی و اصولی آبیاری می‌شود. در این روش بذر روی پشته‌ها کاشته می‌شود بنابراین کودشویی نیز ندارد که با این روش نه‌تنها عملکرد محصول افزایش می‌یابد بلکه تا چهاردرصد نیز افزایش عیار قند در چغندر را بالا می‌برد. همچنین چون در این روش کودشویی بسیار پایین است، حدود ۴۰ درصد مصرف کود و سموم شیمیایی نیز کاهش یافته است، از طرفی چون آب به‌صورت نشتی وارد زمین می‌شود، میزان تبخیر سطح نیز کاهش می‌یابد و زمین همواره مرطوب است».
طبق گفته مسئولان جهاد کشاورزی، در این منطقه سالانه ۲۵ تا ۳۰ هزار هکتار چغندرقند در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کشت می‌شود که حدود ۵۴ تن در هکتار برداشت محصول دارد بنابراین اگر با این روش حدود ۳۰ درصد در آب صرفه‌جویی شود، این میزان وارد دریاچه ارومیه خواهد شد. علاوه‌براین در صورت اجرای آبیاری به روش بارانی و تحت فشار، صرفه‌جویی آب به حدود ۶۰ درصد نیز خواهد رسید.
محسن سلیمانی، مدیر ملی پروژه حفاظت از تالاب‌های ایران، نیز در این رابطه با تأکید بر اهمیت حفظ دریاچه ارومیه چنین می‌گوید: «ما درصدد اجرای طرح توسعه کشاورزی پایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه هستیم که در اجرای این طرح جوامع محلی، دولت، بخش خصوصی، نهادهای مردمی و برخی سازمان‌های بین‌المللی در کنار هم قرار گرفته‌اند. در گام اول این طرح تلاش شد ۴۱ روستا در سطح ۳۰ هزار هکتار و ۱۳ هزار کشاورز درگیر شوند که موفقیت‌آمیز بود و در مرحله دوم این تعداد به ۷۴ روستا رسیده است. البته اگرچه ۳۰ هزار هکتار در مقابل ۵۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی در کل حوضه آبریز در منطقه زیاد نیست اما برای شروع قابل‌قبول است».
طبق گفته سلیمانی، در فاز اول این پروژه مبلغ یک میلیون دلار با همکاری منابع مشترک ایران و ژاپن اختصاص یافت. این اعتبار در اختیار بخش دولتی قرار نگرفت بلکه روی زیرساخت‌ها در بخش کشاورزی هزینه شد. بخشی از این اعتبار صرف آموزش معلمان، زنان و کشاورزان شد و بخشی نیز برای سطوح آبگیر باران دریاچه ارومیه با هدف تأمین منابع آبی پایدار برای جزایر دریاچه هزینه شد. فاز اول این طرح با موفقیت انجام شد و فاز دوم آن چندماه گذشته به امضای معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و سفیر ژاپن رسید که بر اساس آن ۳۴ روستای جدید نیز به‌عنوان پایلوت و سایت اجرائی به طرح اضافه شد.
مدیر ملی پروژه حفاظت از تالاب‌های ایران ادامه داد: «اکنون ۳۴ روستای جدید مشخص شده‌اند که از این تعداد ۲۲ روستا اصلی و ۱۲ روستا اقماری انتخاب شده‌اند، اما هنوز وارد مرحله اجرا نشده‌اند، اما با توجه به پیشرفت کار تا حدود سه هفته آینده این روستاها نیز وارد فاز اجرا می‌شوند. مسئله اصلی این است که توسعه ناپایدار در حوضه آبریز تالاب‌ها از جمله دریاچه ارومیه اتفاق می‌افتد که متوقف‌کردن این مسئله، نیازمند داشتن برنامه مدیریت توسعه پایدار در راستای حفاظت از تالاب‌هاست که این برنامه برای دریاچه ارومیه تدوین شده است. در تلاش هستیم برای مدیریت مناطق حفاظت‌شده و بخش‌های تالابی، از رویکرد سنتی به سمت رویکردی جامع‌نگر و پیشرفته حرکت کنیم. برای رسیدن به این موضوع باید سازمان‌ها و دست‌اندرکاران مختلف در قالب برنامه جامع مدیریت در کنار هم قرار گیرند».
نظر شما