سلامت نیوز: تهران امروز با تهران سال‌های پیش متفاوت است، حالا حتی بحث زلزله تهران هم متفاوت شده است و اگرچه روزی بحث بر سر 7 ریشتر بود، اما وقتی مهدی زارع، عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله عنوان کرد که باید به زمین لرزه‌هایی به بزرگی 5/7 در مقیاس ریشتر هم فکر کرد، بسیاری را به فکر تهران و گسل‌هایش انداخت. چراکه هم‌اکنون توان لرزه خیزی گسل‌ها بالاتر نیز رفته و این یعنی خطر بزرگتری در زیر پای پایتخت نشین‌هاست.
در گپ و گفت کوتاه «ایران» با این متخصص زلزله شناسی موقعیت شهر تهران روی خطوط گسل زلزله بررسی شده است.
- چگونه لرزه خیزی گسل‌ها مشخص می‌شود؟
روش‌های زیادی برای تعیین گسل‌ها وجود دارد؛ اما یکی از روش‌های ساده برای تعیین گسل‌ها که در بیشتر طرح‌های مهندسی و گزارش‌های تخصصی استفاده می‌شود، تعیین میزان زلزله براساس طول گسل است. البته گذشته گسل هم به شرط آنکه زلزله مستندی داشته، مهم است. الان مطالعات دیرینه لرزه شناسی روی گسل شمال تهران، مشاء و کهریزک انجام شده، اما گسل‌های ایوانکی، پارچین، رباط کریم، ری و پرند هنوز این مطالعات را ندارند. اگرچه بسیاری از نقاط کشور بجز تبریز هم فاقد این سابقه مطالعاتی هستند، براین اساس به علت کمبود اطلاعات، برآوردهای ما دقیق و واقع بینانه نیست. برای مثال در تهران، بزرگای 7 اعلام می‌شود، اما برآوردهای جدید، برای گسل شمال تهران بزرگای5/7 را نشان می‌دهد.

-این اختلاف نیم درصدی از چه نظر مهم است؟
ما باید همه نقشه‌های پهنه ‌بندی خط زمین لرزه را اصلاح کنیم. یعنی در همه نقشه‌های برج‌ها و ساختمان‌ها، اعداد دست بالا گرفته شود. این حرف سنگینی است. اما چون هزینه دارد، ممکن است در برابرش مقاومت شود. اصلاً یکی از علل مقاومت در برابر بالا رفتن عدد بزرگای، همین طرح‌های اقتصادی است. چرا که ممکن است با بزرگای بالای 7 خیلی از طرح‌های توسعه شهری مثل ساخت پاساژها بویژه الان که تعدادشان زیاد شده، درست نباشد. چون پهنه خطر بالاست و بارگذاری جمعیتی نباید اتفاق بیفتد. البته حالا حتی همین عدد 7 هم در خیلی از طرح‌ها جدی گرفته نمی‌شود و بیشتر حالت نمایشی دارد تا کیفیتی!
-ساختمان‌هایی با تاب بزرگای 8 چطور؟
هیچ طرحی در تهران باتوجه به بزرگای 8 نوشته نشده، ما تازه بحث بزرگای حدود 5/7 را مطرح کرده ایم. همه اینها تبلیغات و نوعی عوامفریبی است و وجود خارجی ندارد.
-الان خطرناک‌ترین گسل‌های تهران در کدام نقاط قرار گرفته‌اند؟
پای دامنه‌های شمالی تهران، گسل کاشانک تا یال شرقی و غربی بزرگراه یادگار امام، که در مجموع گسل شمالی حدود 90 کیلومتر طول دارد، از آن طرف مهم‌ترین گسل جنوبی تهران، ایوانکی، پارچین و کهریزک است و مشاء یکی دیگر از گسل‌های مهم است که از دامنه‌های جنوبی البرز تا شمال آبیک را به طول 180 کیلومتر در بر می‌گیرد. البته گسل‌های فرعی هم زیاد است. اما فهمیدن اینکه کدام خطرناک‌تر بوده و ممکن است فعال شود، حداقل به یک میلیون دلار بودجه نیاز دارد.
- با این توصیف بیشتر ساخت وسازهای شمال تهران روی گسل انجام می‌شود؟
بله، متأسفانه توسعه شهری بر پایه ریسک مطرح نیست. ما الان 5/16 میلیون نفر را در تهران و کرج متمرکز کرده‌ایم که 22 درصد جمعیت کل کشور را شامل می‌شود و این غلط است. الان مسأله پول مطرح است. وقتی پای یک متر زمین به ارزش 50-40 میلیون در منطقه یک مطرح است، همه این حرف‌ها خنده آور می‌شود.
- وضعیت شهرهای دیگر کشور چطور؟
بعد از تهران و کرج از نظر جمعیتی و گسلی، تبریز قرار دارد و بعد هم مشهد که درگیر یک گپ 610 ساله است. کرمان، بیرجند، زنجان، بجنورد، سمنان و قزوین هم در شرایط مشابه با شدت کمتری از این شهرها قرار دارند.
- چه نهادی باید درباره لرزه خیزی گسل‌های تهران حرف آخر را بزند؟
سازمان مدیریت و پیشگیری شهر تهران مسئول مستقیم است، اما نظام مهندسی در فرایند طراحی و اجرا مسئولیت حرفه‌ای دارد، صدور مجوز و نظارت قانونی هم که با شهرداری است و البته کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی هم بر عهده سازمان زمین شناسی و پژوهشگاه زلزله شناسی است.