سلامت نیوز: ١٢ ژوئن، امسال قدرتمندتر از همیشه رسید؛ ١٢ ژوئن، مصادف با ٢٢ خرداد در ایران، روز جهانی منع کار کودکان. امسال اما این روز متفاوت‌تر از چند سال گذشته برگزار شد. از مجموعه انجمن‌های فعال در حوزه کودکان کار و حقوق کودکان تا شهرداری تهران، امسال برنامه‌های مختلفی را به مناسبت این روز برگزار کردند؛ از دورهمی ٣هزار نفری کودکان کار در ورزشگاه هرندی تا برگزاری نشست‌های تخصصی درباره وضع کار کودکان در ایران. یکی از این نشست‌ها، همایش «پیشتازان عدالت و حقوق ایرانیان برای حمایت موثر از کودکان کار و خیابان» بود که عصر جمعه توسط موسسه پیشتازان عدالت و حقوق ایرانیان برگزار شد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند،«مصطفی معین»، وزیر پیشین علوم و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، «حسین راغفر»، اقتصاددان و استاد دانشگاه الزهرا، «فریبرز رئیس دانا»، اقتصاددان، «فاطمه راکعی»، دبیر انجمن زنان مسلمان نواندیش، «فرشید یزدانی»، فعال حقوق کودکان و «فاطمه قاسم‌زاده»، فعال حقوق کودکان و عضو هیأت‌مدیره انجمن پویا از سخنرانان این همایش بودند.
«مصطفی معین»، وزیر پیشین علوم و عضو هیأت‌مدیره موسسه رحمان، در ابتدای این نشست با بررسی وضع حقوق کودکان گفت: «کودکی یک دوره متمایز از زندگی است و آسیب‌پذیرترین گروه سنی را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل نیازمند یک محیط گرم در مدرسه و خانواده است. کودکان حقوق مستقلی دارند، حتی مستقل از دیگر گروه‌های سنی. حکومت‌ها موظفند با هر ساختاری، حقوق کودکان را رعایت کنند و پاسخگوی نیازهای آنها باشند. میزان آسیب‌پذیری اجتماعی کودکان وابسته به عوامل مختلف و شرایط جامعه است و برای این موضوع باید میزان آسیب‌پذیری اجتماعی در کل جامعه را بررسی کرد.»
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: «حکومت‌ها موظف به رعایت حقوق کودکان هستند و باید پاسخگوی این موضوع باشند. باید به این نکته توجه داشت که شرایط اجتماعی، سیاسی، زیست محیطی و هر مسأله دیگر در بروز آسیب‌های اجتماعی تاثیرگذار است. شاخص آسیب‌پذیری ایران در سال‌های ٨٩ تا ٩٠ نشان می‌دهد که ایران در این سال‌ها در مرحله خطر قرار داشت و توانسته است در دو سال اخیر به مرحله هشدار برسد چرا که امنیت و رفاه جامعه شرایط بهتری پیدا کرده است. در دو سده گذشته با وجود پیشرفت علم نابرابری‌ها در جامعه بیشتر شده و تفاوت درآمد قشر بالای جامعه نسبت به قشر پایین جامعه چندین برابر شده است و این تبعیض درحال افزایش است.»
او ادامه داد: «زیربنای آسیب‌های اجتماعی در جامعه فقر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است و با تبعیض و بی‌عدالتی رابطه همسویه دارد. آسیب‌های اجتماعی در نهایت سرمایه‌های اجتماعی و اعتماد را در جامعه کم می‌کند و موجب از هم گسیختگی جامعه می‌شود. در این فرآیند تنها دولت و ملت نیست که نسبت به یکدیگر بی‌اعتماد می‌شوند، بلکه مردم هم نسبت به یکدیگر سوءظن پیدا می‌کنند و بروز این بی‌اعتمادی آسیب‌های اجتماعی را چندین برابر خواهد کرد. ایران درحال حاضر از نظر سرمایه اجتماعی جزو
١٠ کشور آخر جهان است. الان جامعه‌ای داریم که مردم به هم بی‌اعتمادند. مثلا در طرح پیمایش ارزش‌ها که در دولت هشتم اجرا شد، مشخص شد که ٨٠درصد مردم به هم سوءظن دارند.»
[quote-left]معین درباره رابطه کودکان کار و فقر گفت: «قربانیان اصلی فقر، کودکانند,٥٠درصد کودکان درجهان یعنی حدود یک‌میلیارد نفرشان، در فقر شدید به سر می‌برند که تاثیر بلندمدتی در رشد اجتماعی کشورها و توسعه آنها خواهد داشت. [/quote-left]
معین درباره رابطه کودکان کار و فقر گفت: «قربانیان اصلی فقر، کودکانند,٥٠درصد کودکان درجهان یعنی حدود یک‌میلیارد نفرشان، در فقر شدید به سر می‌برند که تاثیر بلندمدتی در رشد اجتماعی کشورها و توسعه آنها خواهد داشت. براساس آمار ٣٠درصد کودکان یعنی حدود ٦٥٠میلیون کودک در جهان، از حداقل استانداردهای زندگی بی بهره‌اند که پیامد این مسأله میلیون‌ها مرگ غیرقابل پیشگیری، بهره‌گیری، استثمار و سوءاستفاده جنسی از کودکان خواهد بود. فقر بزرگ‌ترین قاتل انسان‌ها به‌ویژه کودکان است. در مناطق روستایی کودکان بیشتر از مناطق شهری در فقر مطلق قرار دارند. یکی از پیامدهای فقر در کودکی ایجاد ناتوانی است؛ ناتوانی در همه زمینه‌ها یعنی پایین بودن‌درصد ید و ... . مثلا تحقیقات در ٢٠سال اخیر در ایران نشان می‌دهد که قد کودکان ایرانی چند سانتی‌متر کاهش پیدا کرده و آن را با قد ژاپنی‌ها مقایسه کنید که ١٠ سانتی متر افزایش پیدا کرده است. در جهان اول بیشترین مرگ‌ومیر در افراد سالمند بالای ٧٥سال و در جهان سوم که ما هم جزو آن هستیم، بیشترین مرگ‌ومیر در گروه سنی زیر ٥سال است.»
او ادامه داد: «شاخص‌های مختلف فقر در شهرها و روستاها از سال ٨٥ و ٨٦ به بعد یعنی در دولت مهرورزی افزایش داشته است. در این دولت سه شعار دادگستری، مهرورزی و پیشرفت مطرح شد، ولی دقیقا برعکس آن اتفاق افتاد. فقر بین کودکان کار و خیابان در دنیا افزایش یافته و این کودکان تبدیل به برده‌های جنسی در جامعه شده‌اند و در معرض بیماری ایدز و کودک‌آزاری قرار دارند. فقر اقتصادی خانواده، نارضایتی شرایط خانواده، طلاق، مهاجرت به شهرهای بزرگ، وجود نداشتن توسعه متوازن اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و رعایت نشدن حقوق شهروندی موجب شده است آمار این کودکان افزایش یابد. براساس آمارهای جهانی، ١٥٣میلیون کودک یتیم در جهان وجود دارند که ٥٢میلیون آنها فاقد مادرند و ٨میلیون از آنها پدر ندارند. از طرفی بیشتر از ٧٢میلیون از آموزش ابتدایی و ٢٢٦میلیون از آموزش متوسطه برخوردار نیستند.»
[quote-right]به گفته معین براساس تعریف یونیسف، کودکان خیابانی بخشی از کودکان‌اند که برای کار یا فرار از خشونت خانواده و مدرسه، بیرون از خانه‌هایشان به سر می‌برند: «بیش از صد‌میلیون کودک خیابانی در جهان وجود دارد که در معرض انواع آسیب‌ها قرار دارند. [/quote-right]
به گفته معین براساس تعریف یونیسف، کودکان خیابانی بخشی از کودکان‌اند که برای کار یا فرار از خشونت خانواده و مدرسه، بیرون از خانه‌هایشان به سر می‌برند: «بیش از صد‌میلیون کودک خیابانی در جهان وجود دارد که در معرض انواع آسیب‌ها قرار دارند. کودکان کار هم کودکانی‌اند که برای درآمد از آموزش، بهداشت و ... محرومند و درحال حاضر حدود ٥٠میلیون کودک کار که بین ٥ تا ١٤سال سن دارند، در جهان وجود دارد و در کشورهای درحال توسعه، ازجمله ایران از هر ٦ کودک، یک کودک، کار می‌کند. براساس تحقیق وزارت بهداشت میزان شیوع آلوده بودن به ویروس اچ آی وی در کودکان کار، ٤٥ برابر جمعیت عادی است. براساس آمارهای جهانی، ٢,٥میلیون کودک به ویروس اچ آی وی (ایدز) مبتلا هستند و سالانه ٢٦٠هزار کودک مبتلا به ایدز می‌میرند. از طرف دیگر آمارها نشان می‌دهد که درحال حاضر از ٢٥٠ تا ٣٠٠هزار کودک در جهان به‌عنوان سرباز استفاده می‌شوند.»
او ادامه داد: «شاخص‌های خطرپذیری کودکان کار در کشورهای مختلف متفاوت است و براساس نقشه جهانی، وضع خطرپذیری کودکان کار در ایران در وضع بسیار خطرناک است. مثلا در ایران در سال از هر ١٠٠هزار کودک، ٤٥ کودک می‌میرند، یعنی ایران با کشورهای آفریقایی در این‌باره در یک رده قرار دارد. این موضوع نشان می‌دهد که شعارها در این‌باره فایده ندارد، واقعیت‌ها اینهاست. براساس آمارها در ایران حداقل دو میلیون کودک کار وجود دارد. یکی از استثمارهایی که درباره کودکان کار در جهان سوم و البته در ایران اتفاق می‌افتد، ازدواج این کودکان و به‌ویژه کودکان دختر است. در ایران و براساس نقشه جهانی، ازدواج کودکان زیر ١٣سال در وضع قرمز است و ازدواج کودکان دختر زیر ١٣سال شایع است. هرزه‌نگاری، روسپیگری، قاچاق و ... ازجمله آسیب‌هایی است که از طرف جهان‌اولی‌ها در جهان سوم اتفاق می‌افتد.»
معین گفت: «از نظر رعایت حقوق کودکان، ایران وضع متوسطی دارد. به‌هرحال پیوستن ایران به کنوانسیون حقوق کودک مشروط است و در بسیاری موارد، مواد کنوانسیون رعایت نمی شود. درحالی‌که این کنوانسیون باید در مدارس و دانشگاه‌های ما تدریس و اصول حقوق بشر نهادینه شود. براساس یکی از مواد این کنوانسیون باید یک نهاد ملی حمایت از کودکان ایجاد شود، این اتفاق تا به حال در ایران نیفتاده و ما در موسسه رحمان درحال بررسی این موضوع هستیم و به‌زودی این پروژه را به دولت و مجلس ارایه خواهیم کرد.»
«فریبرز رئیس دانا»، اقتصاددان یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او در ابتدای سخنانش گفت که هیچ‌کس زیر بار مسئولیت فقیر شدن فقرا نمی‌رود: «در سال ١٩٩٥ گفته می‌شد که ٢٥٠میلیون کودک کار در جهان وجود دارد و در سال ٢٠٠٥ این رقم حدود ٥٠درصد زیاد شده و حالا گفته می‌شود حدود ٣٢٠ تا ٣٦٠میلیون کودک کارگر در جهان وجود دارد. رنج و درد کودکان کار و خیابان بزرگ‌تر از چیزهایی است که در این جلسه مطرح شد. اما جامعه همیشه به سادگی از کنار رنج این کودکان گذر کرده درحالی‌که بی‌توجهی به این مسأله بشریت را با تهدید مواجه می‌کند.
در گذشته نیز فقر وجود داشت اما بدبختی، فلاکت و نابودی شاخص‌های اجتماعی امروز بیشتر شده است. در ٢٥سال گذشته با سلطه اقتصاد ریگانی نابودی شاخص‌های اجتماعی رشد پیدا کرده و لیبرال‌ها چاره‌ای جز پذیرفتن این مسأله ندارند. نئو لیبرالیسم ٧٠ تا ٨٠درصد سرمایه‌های جهان را در اختیار عده معدودی در جهان قرار داده و تلاش می‌کند مردم را استثمار کند.» او ادامه داد: «٥میلیون و ٦٠٠هزار بیکار در کشور وجود دارد و مسئولان تنها با واژگان بازی می‌کنند. کودکان کار در حقیقت کودکان کارگر هستند. چطور می‌شود ما این همه کارآفرین در جامعه داشته باشیم اما آمار بیکاری رو به افزایش باشد. در وضع بحران اقتصادی هرگز از ثروت ثروتمندان کم نشد بلکه ٥میلیون بیکار در دست جامعه ماند. در فاصله تحریم‌ها شمار بیکاران، فقرا وکودکان کار افزایش داشته است و همه می‌دانیم که فقر و تبعیض همدیگر را تشدید می‌کنند. ٣٠ تا ٤٠درصد خانواده‌های شهری در خانه‌های زیر ٦٠ متر زندگی می‌کنند و فرزندان آنها در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی قرار دارند اما به هر کس که می‌گوییم مسئولیت فقیر شدن فقرا را برعهده نمی‌گیرد. زیر بار این حرف‌ها نروید که عنوان می‌کنند می‌خواهیم توسعه اقتصادی ایجاد کنیم. تا فقر از بین نرود و تا زمانی که به این حقیقت پی نبرند که ابتدا باید فقر را از جامعه زدود جامعه در معرض خطر است و توسعه اقتصادی شکل نمی‌گیرد.»
رئیس دانا گفت: «یکی از مشکلات جامعه ایران این است که نمی‌تواند کودکان کار را از چرخه کار خارج کند، چرا که این کودکان نان‌آور خانواده هستند. طبق آمار ٩٠درصد کودکان کار در گذشته با خانواده‌هایشان زندگی می‌کردند و الان این آمار به ٧٥درصد رسیده است. بسیاری از این کودکان از کمبود وزن رنج می‌برند و ٧٧درصد از آنها با مشکلات دهان و دندان و ٦٥درصد با مشکلات قلبی و ریوی دست به گریبانند و ٥٦درصد آنها بی‌سوادند. اگر همه دولتمردان ما را قانع کنند که می‌توانند کار اساسی انجام دهند ما قبول نمی‌کنیم چرا که معتقدیم این سیستم اقتصادی فقرزایی و ثروتمندزایی می‌کند. این کودکان آینده ایران هستند که رو به خاموشی میروند و در شرایطی جامعه بهبود پیدا می‌کند که نظام اقتصادی اصلاح شود.»
«حسین راغفر»، اقتصاددان و استاد دانشگاه الزهرا هم که یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود، افزایش فقر فرهنگی و اجتماعی در جامعه را به دلیل خصوصی‌سازی در مراکزی دانست که باید برای همه افراد جامعه به صورت رایگان و یکسان خدمت‌رسانی کند: «وقتی بحث امنیت غذایی مطرح می‌شود یکی از شاخصه‌ها دسترسی خانوار به غذای کافی و قابل خرید در طول سال است که شامل ریزمغذی‌ها برای رشد انسان هم می‌شود و در این میان تنها بحث سیری شکم مطرح نیست. براساس این ویژگی‌ها چند شاخصه ازجمله در دسترس بودن، کافی بودن و مقوی بودن را در تحقیقی در تهران و در سال ٩٠ بررسی کردیم و بالغ بر ٣٠هزار خانوار به این نظر‌سنجی پاسخ دادند که از میان آن آمار کودکان استخراج شد. این آمار نشان می‌دهد که ناامنی غذای کودکان در ٢٢ منطقه شهری تهران در مرحله خطر متوسط قرار دارد و این خطر در ٢٠درصد کودکان خطر شدید و ناامنی غذایی است. بیشتر این آمار مربوط به منطقه ١٧ و ١٨ تهران می‌شود که به ترتیب ٣٣ و ٣٧درصد کودکان در آن حضور دارند.»
[quote-left]راغفر گفت: «فقر آموزشی کودکان در مناطق ٢٢گانه تهران هم نشان می‌دهد که ٥٨درصد حضور نداشتن کودکان بین سن ٧ تا ٨سال در مدرسه مربوط به خانواده‌های فقیر بوده که در این بین، تعداد کودکان پسر بیشتر است. [/quote-left]
راغفر گفت: «فقر آموزشی کودکان در مناطق ٢٢گانه تهران هم نشان می‌دهد که ٥٨درصد حضور نداشتن کودکان بین سن ٧ تا ٨سال در مدرسه مربوط به خانواده‌های فقیر بوده که در این بین، تعداد کودکان پسر بیشتر است. حتی در منطقه یک تهران، کودکان پسر ٥٣,٨٥درصد خانواده‌های فقیر به مدرسه نمی‌روند. بررسی آمار فقر آموزش در خانواده‌ای که سرپرست فقیر دارد نشان می‌دهد خانواده‌هایی که سرپرست خانواده بیکار است بیشتر در معرض فقر غذایی و فرهنگی قرار دارند، همچنین عقب‌ماندگی آموزشی در این خانواده‌ها بیشتر است. از این رو می‌توان تأکید کرد مسأله فقر در مسائل فرهنگی و غذایی خانواده‌ها به شدت تاثیرگذار است.»
این اقتصاددان ادامه داد: «آمارها نشان می‌دهد خانواده‌هایی که سرپرست آنها جوان است بیشتر در معرض خطر قرار دارند ضمن اینکه همه خانواده‌های فقیر در هشت‌سال دولت قبل آسیب‌پذیرتر شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد خانواده‌هایی که سرپرست آنها شاغل است بین سال‌های ٨٤ تا ٩٠ آسیب‌پذیری‌شان درحال کاهش بوده اما از سال ٩٠ که قیمت دلار چندین برابر شد آسیب‌پذیری آنها نیز به یکباره افزایش چشمگیری داشت. حاصل این نابرابری‌ها تجزیه طبقاتی و آسیب‌پذیری روابط اجتماعی است.»
او با بیان اینکه چندپار‌گی اجتماعی منجر به چند پارگی هویتی می‌شود گفت: «اقتصاد سرمایه‌داری هر چیزی را تبدیل به کالا می‌کند، از این رو ما در سال‌های اخیر شاهد افزایش آمار فروش اعضای بدن و تن فروشی برای تأمین زندگی بوده‌ایم. این مشکلات ناشی از گسترش اقتصاد نئولیبرالیسم است طی این فرآیند کودکان خیابانی، زنان خیابانی، بیکاری، نابرابری‌های اجتماعی و فرهنگی افزایش می‌یابد و آثار این موضوع در مسائل فرهنگی کاملا مشهود است.»
در ادامه این نشست «فرشید یزدانی»، دبیر شورای برنامه‌ریزی راهبردی سازمان تأمین اجتماعی و فعال حقوق کودک به سخنرانی پرداخت. او پیامد آسیب‌های اجتماعی کار کودکان را گسترش آسیب‌های اجتماعی، استمرار نابرابری‌های اجتماعی و کاهش امنیت اجتماعی دانست:
« از این‌رو تاکید ما بر این است که برای فقرزدایی باید از کودکان آغاز کرد اما چون کودکان کار صدا ندارند بلندگو ندارند و در انتخابات رأی ندارند دیده نمی‌شوند و به آنها پرداخته نمی‌شود. جامعه‌ای که به فکر آینده خود نیست کودکانش به سمت کار میروند. در سال‌های اخیر خانواده عرضه‌کننده کار کودک بوده است چرا که با فقر و آسیب دست به گریبان است، از این‌رو مجبور است که در بین این مشکلات کار کودک را انتخاب کند. عرضه کار کودک رشد بخش غیررسمی کودک را افزایش داده و تقاضا برای کار کودکان زیاد شده است، از این‌رو کودکان در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی قرار دارند.»
[quote-right] یزدانی ادامه داد: «آمار نگران‌کننده دیگری که در این میان وجود دارد مربوط به ازدواج کودکان در سن پایین‌تر از سن قانونی است. عمدتا دختران کمتر از سن رسمی ازدواج می‌کنند. از این‌رو ما حدود ٢٥هزار نفر کودک مطلقه بین ١٠ تا ١٤سال داریم.[/quote-right]
یزدانی ادامه داد: «آمار نگران‌کننده دیگری که در این میان وجود دارد مربوط به ازدواج کودکان در سن پایین‌تر از سن قانونی است. عمدتا دختران کمتر از سن رسمی ازدواج می‌کنند. از این‌رو ما حدود ٢٥هزار نفر کودک مطلقه بین ١٠ تا ١٤سال داریم. از طرف دیگر ٢٥درصد کودکان ایرانی به مدرسه نمی‌روند و این مسأله آینده‌نگران‌کننده‌ای را برای کشور رقم می‌زند.»
«فاطمه قاسم‌زاده»، عضو هیأت‌مدیره انجمن پویا و فعال حقوق کودک هم در این همایش گفت که فعالان حقوق کودک، حق ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی جهانی را ندارند: «موسسات غیردولتی مرتبط با کودکان کار وجود دارد، حق ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی جهانی را ندارند و حتی نتوانستیم سمینار شبکه سازمان غیردولتی کودکان کار را برگزار کنیم. در حقیقت همه کودکان کار، کودکان کار در خیابان نیستند بلکه در کارگاه‌ها، ساختمان سازی‌ها، مزارع و کوره‌های آجرپزی نیز کودکان کار حضور دارند و اگر بخواهیم تنها به بخشی از آنها به‌عنوان کودک کار بپردازیم حق باقی کودکان ضایع می‌شود.»
او ادامه داد: «پاسخگو نبودن سازمان‌های دولتی نسبت به وظایف خود از دیگر چالش‌های موجود بین سازمان‌های دولتی و مردم‌نهاد است. سازمان‌های دولتی حتی در حد وظایف خود نیز عمل نمی‌کنند به‌طور مثال ما ٩هزار و ٢٠ نفر کودک بازمانده از تحصیل داریم اما هیچ اقدامی برای کاهش این آمار انجام نمی‌شود و حتی کتاب یا معلم در اختیار موسسات غیردولتی قرار نمی‌گیرد. »
«فاطمه راکعی»، نماینده پیشین مجلس و دبیر انجمن زنان مسلمان نواندیش در ادامه این همایش گفت: « روز به روز به تعداد کودکان کار و خیابان اضافه می‌شود و نمی‌دانیم چرا این اتفاق می‌افتد. ما باید دراین‌باره شتاب کنیم و حمایت موثر از کودکان کار و خیابان داشته باشیم. کودک نباید به‌طور موقت یا دایم از خانواده محروم شود و این اتفاق درحال حاضر درباره کودکان کار در ایران می‌افتد. کنوانسیون حقوق کودک کشورها را موظف به حمایت دولت‌ها برای جلوگیری از استثمار آنها کرده و باید حداقل سن کار برای افراد در کشورها کاملا مشخص شود. ما می‌دانیم که در همه سال‌هایی که ایران به این کنوانسیون پیوسته، هیچ گزارشی درباره وضع کودکان در کشور به سازمان‌های جهانی مربوطه نفرستاده‌اند و البته نمی‌دانیم که این سازمان‌ها چقدر این موضوع را پیگیری می‌کنند.»
١٠
نظر شما