سلامت نیوز: سازمان محیط‌زیست را شاید بتوان یكی از جسورترین سازمان‌های ایران خواند؛ مصادیق این قضاوت هم دست‌كم در یك‌سال اخیر كم نبودند اما تازه‌ترین و مهم‌ترین آن، اخطار این سازمان به یكی از پرحاشیه‌ترین وزارتخانه‌های دولت یازدهم است. وزارت جهاد كشاورزی درحالی به دلیل ترویج سمومی كه برای آبزیان و پرندگان مرگبار است مورد نقد محیط‌زیست قرار گرفت كه سال‌هاست به همین دلیل، مسوول شیوع بیماری‌های خطرناكی مانند سرطان ازسوی نهادهای غیررسمی شناخته می‌شود. به تازگی هم خبرهایی از پس زدن محصولات كشاورزی ایرانی در بازارهای جهانی به همین دلیل شنیده شده است. اما همین اخطارها و اتهام‌ها درنهایت این وزارتخانه را به سوی همكاری با وزارت بهداشت برد تا در قالب طرح سلامت 10 محصول پرمصرف كشاورزی، سموم و كودهای مصرفی را كنترل كنند. این همكاری یك‌سال پیش طراحی شد اما كلید نقدینگی هنوز در آن نچرخیده و وزارت كشاورزی چشم انتظار لقمه‌یی از خوان طرح تحول سلامت است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه تعادل در ادامه نوشت: به گفته مشاور سازمان محیط‌زیست در امور سموم و كودهای شیمیایی بسیاری از سموم پركاربرد در كشاورزی ایران بسیار خطرناك هستند و از نظر این سازمان باید وزارت بهداشت نسبت به كنترل این سموم اقدام كند. ازطرفی از وزارت جهاد هم خواسته كه مانع از استفاده این سموم مرگبار در مزارع و شالیزارها شوند. ازجمله محصولاتی كه محمدجواد سروش به خطرات جانبی آن برای محیط‌زیست اشاره كرده بود، دو محصولی است كه اتفاقا در گروه 10 محصول كشاورزی مورد توافق دو وزارتخانه نیز هست. گوجه‌فرنگی و برنج، همراه با مركبات، انار، محصولات گلخانه‌یی، گندم، سیب درختی، صیفی‌جات و سبزیجات، محصولات دانه ریز مانند انگور، درختان میوه هسته‌دار، پسته و پنبه این گروه را شكل می‌دهند.

جالب اینجاست كه این همكاری از نظر وزارت جهاد كشاورزی بسیار نزدیك‌تر به اجراست تا از نظر وزارت بهداشت. چراكه معاون كنترل و مبارزه با آفات سازمان حفظ نباتات كشور از محصولات تشكیل‌دهنده این گروه می‌گوید و از قرار اختصاص بودجه در آغاز سال‌جاری اما معاون اداره كل فرآورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو،می‌گوید: قرار است این محصولات مشخص شود!

با این وصف به نظر می‌رسد تا اجرای این طرح راهبردی برای حفظ سلامت مردم و همین‌طور سایر موجودات زنده كه در زیست بوم ایران زندگی می‌كنند، راه طولانی‌تر از ان است كه وزارت جهاد و حتی سازمان محیط‌زیست انتظار دارد.

 رفع معلول‌ها به جای علت‌ها در طرح تحول

غذای سالم، یكی از اركان سلامت جامعه است كه برای تامین آن هم قوانینی تعریف شده كه تكالیفی به همراه می‌آورد. یكی از این قوانین هم قانون سازمان حفظ نباتات است. «این سازمان از طریق حفاظت از گیاه، سلامت را تامین می‌كند تا محصول سالم باشد، ‌آفت نداشته باشد و كشاورز خسارت نبیند» این را یحیی ابطالی، معاون كنترل و مبارزه با آفات سازمان حفظ نباتات كشور به «تعادل» می‌گوید. به گفته ابطالی، وظیفه این بخش نظارت بر نهاده‌هاست كه از طریق ثبت سموم و آفت‌كش‌ها در هیات نظارت انجام می‌شود و این هیات نظارت متشكل از نماینده وزارت بهداشت، سازمان دامپزشكی، پزشكی قانونی، محیط‌زیست و 2 نماینده از وزارت جهاد كشاورزی است كه سموم را ارزیابی می‌كند. درحقیقت، نقش این هیات این است كه سمی را كه كارایی لازم برای كنترل آفات و عوامل بیماری‌زا و علف هرز ندارد، شناسایی كند.

در واقع، وظیفه سازمان حفظ نباتات، ارزیابی كارایی و اثربخشی مورد انتظار سموم و كودها در مزارع است. به عبارت دیگر، این سازمان بیشتر به موثر بودن این نهاده‌ها در از بین بردن موانع رشد توجه می‌كند تا اثرات آتی آن در زنجیره غذایی. ابطالی هم به‌طور ضمنی این را تایید كرد و كنترل باقی زنجیره غذایی را به وزارت بهداشت سپرد: «ردیابی باقی‌مانده آفات روی محصولات برعهده وزارت بهداشت است. اتفاقا ما روز یك‌شنبه، 20 اردیبهشت هم جلسه‌یی در كمیسیون بهداشت مجلس داشتیم كه در آن جلسه بنا شد مطالبه‌گری از وزارت بهداشت در این مورد كلید بخورد. در واقع اگر وزارت بهداشت سمی روی محصولات پیدا كند، باید [این وزارتخانه] دستور جمع‌آوری محصولات آلوده را از سطح میادین و شهرداری‌ها بدهد.»

اشاره ابطالی به ماده‌یی قانونی است؛ براساس ماده 28 آیین‌نامه قانون سازمان حفظ نباتات، «بهداری‌های (منظور وزارت بهداشت) هر منطقه موظفند میوه‌جات و صیفی‌جات و تره‌بار و سایر مواد مصرفی خوراكی سمپاشی شده را قبل از عرضه به بازار معاینه و در صورت موجود بودن بقایای سم موضوع را به شهرداری یا سایر مقامات مربوطه اعلام و از فروش آنها ممانعت كنند». این ماده قانونی، تبصره‌یی هم دارد: «تعیین مقدار باقی‌مانده بیش از حد مجاز برحسب مورد برعهده موسسه آفات گیاهی و تحقیقات گیاه پزشكی است كه هم‌اكنون به سازمان تحقیقات كشاورزی تغییر نام داده است».

با این حال به نظر می‌رسد وزارت جهاد كشاورزی بیشتر قصد سهم‌خواهی از «طرح تحول سلامت» را دارد. شائبه‌یی كه معاون سازمان حفظ نباتات درباره آن، این‌طور پاسخ می‌دهد: «ببینید، پولی كه در راستای طرح تحول سلامت به وزارت بهداشت تعلق گرفته اقدام خوب و مفیدی است اما به جای علت، معلول را هدف گرفته است. اگر هدف پیشگیری باشد نه فقط درمان، باید سهمی هم به كنترل سلامت محصولات كشاورزی تعلق می‌گرفت.» به گفته او، طرح ارتقای سلامت 10 گروه محصول كشاورزی هم با همین هدف طراحی شد. براساس این طرح كه با مشاركت سازمان استاندارد، موسسات پژوهشی و وزارت جهاد كشاورزی نهایی شده، محصولاتی كه باقی مانده آفت داشته باشند، نباید وارد بازار شوند. این اقدام، روشی پیشگیرانه است و در بسیاری از هزینه‌های درمان صرفه‌جویی می‌كند.


 تاخیر 4 ماهه بودجه 50 میلیارد تومانی

با این حال، ابطالی كه پیش‌تر معاون كنترل و مبارزه با آفات سازمان جهاد كشاورزی كرمان بوده، از عملكرد و وضعیت سلامت محصولات كشاورزی در رابطه به نهاده‌ها دفاع می‌كند: «85درصد محصولات كشاورزی از این نظر سالم هستند و گزارش‌های خود وزارت بهداشت هم موید این امر بوده ولی باید برای 15درصد باقی مانده نگرانی‌ها هم، باید وزارت جهاد كشاورزی سهمی از یارانه طرح تحول داشته باشد. برهمین اساس این طرح سال گذشته با بودجه 60-50میلیارد تومان توسط معاون وزیر بهداشت آقای دكتر دیناروند و آقای دكتر باغستانی تصویب شد و قرار شد كه از آغاز سال94 اجرا شود ولی تاكنون اقدامی صورت نگرفته است». وی حتی محصولات تشكیل‌دهنده این گروه را نیز نام می‌برد و آن را تعیین شده می‌داند: برنج، مركبات، انار، محصولات گلخانه‌یی، گندم، سیب درختی، صیفی و سبزیجات، محصولات دانه ریز مثل انگور، درختان میوه هسته‌دار، پسته و پنبه. به گفته او، درحال حاضر محصول گندم كاملا ایمن و سالم است و طرح پایلوت محصول گوجه‌فرنگی هم اجرا شده است.

اما این طرح آن قدرها كه برای وزارت جهاد به هدف نزدیك است، برای وزارت بهداشت نیست. شاید به این دلیل كه وزارت بهداشت قرار است «مادرخرج» باشد.

ان‌طور معاون اداره كل فرآورده‌های غذایی آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو در این‌باره توضیح داد، این طرح برای وزارت بهداشت بسیار عقب‌تر از تصور وزارت جهاد است. به گفته سهیل اسكندری، «در مورد گروه 10 محصولات كشاورزی بنا شده تا امسال برنامه‌ریزی برای تعیین مبلغ و نوع و تعداد محصولات و سموم انجام شود و هزینه جدیدی برای اجرای این طرح اختصاص داده شود.»

اسكندری درباره اینكه نوع و تعداد این محصولات به گفته وزارت جهاد معین شده است، می‌گوید: خیر، محصولات این گروه و همین‌طور بودجه آن هنوز تعیین نشده است. وی در واكنش به این سوال كه ظاهرا دكتر دیناروند و دكتر باغستانی میزان بودجه را هم معین كرده‌اند و بنا بوده از ابتدای امسال تخصیص یابد، گفت: این‌طور نیست، سازمان غذا و دارو هنوز منتظر تعیین بودجه توسط وزارت بهداشت است و تاكنون هیچ خبری از بودجه این طرح نرسیده است. تعامل نماینده‌های این دو وزارتخانه فعلا راه به جایی نبرده و معلوم نیست مردم تا كی باید مواد غذایی همراه با سم و كود شیمیایی خطرناك مصرف كنند و مشخص نیست تجارت خارجی ایران تا كی باید چوب این بی‌نظارتی‌ها را بخورد اما شاید تیغ محیط‌زیست برای هر دو این وزارتخانه‌ها تیزتر باشد.