سلامت نیوز: به نظر می‌رسد كه دعوای بین تولیدكنندگان و واردكنندگان دارو، همان دعوای قدیمی نفع شخصی و نفع عمومی است، درگیری‌ای كه در آن دولت اگر خود یك طرف ماجرا نباشد، جانب‌دار كسی است كه نفع خصوصی‌اش با نفع اجتماعی همسو‌تر است. دولت وقتی خود تولید‌كننده نیست، از سایر تولید‌كنندگان حمایت می‌كند. اما صنایع تولیدی دارو، این‌بار زیر تیغ اتهام كسی رفتند كه همیشه به عنوان حامی آنها شناخته می‌شود، نماینده دولت در حوزه سلامت: وزیر بهداشت.

به گزارش سلامت نیوز،سهم پایین ایران از بازار داروی جهانی صدای وزیر بهداشت را هم درآورده است. حسن قاضی‌زاده هاشمی معتقد است كه این مساله به علت ضعف زیرساخت‌های صنعت است، اما فعالان صنعت نظر دیگری دارند.

روزنامه «تعادل» در گفت‌وگو با رییس سازمان غذا و دارو و مدیرعامل یكی از شركت‌های دارویی ایران، جویای چالش حقیقی این صنعت راهبردی شد.

«درحوزه صادرات كاربلد نیستیم»، این گوشه‌یی از صحبت‌های وزیر بهداشت درباره صنعت تولید داروی ایران است. صحبت‌هایی كه گلایه وزیر را از روند ناسالم رقابتی صنایع داروسازی كشور نمایان می‌كند. اما چه چیزی باعث شده آقای وزیر گلایه‌مند باشد؟

داستان تولید دارو در ایران بسیار گیج‌كننده است و روایت‌‌های متفاوت و گهگاه متضادی دارد. می‌توان برداشت‌های متفاوتی از وضعیت بازار و صنعت دارو داشت، بسته به آنكه شنونده كدام راوی باشید. از طرفی توان صنایع داروسازی ایران هر روز بیشتر از دیروز تبلیغ می‌شود، از طرف دیگر مقامات از كنترل واردات برای حمایت از این صنایع می‌گویند. از یك‌سو گهگاه خبرهایی از كمبودهای مختلف دارویی و شكایات بیمارانی كه در صف دارو مانده و به خود دارو نرسیده‌اند به گوش می‌رسد، از دیگرسو ولی، هم‌صدایی اغراق‌آمیز تاجران با این ادعا، این شك را برمی‌انگیزد كه تمام این سروصدا به خاطر از دست رفتن نفع شخصی كسانی است كه از گسترش تولید متضرر شده‌اند.

به نظر می‌رسد كه دعوای بین تولیدكنندگان و واردكنندگان دارو، همان دعوای قدیمی نفع شخصی و نفع عمومی است، درگیری‌ای كه در آن دولت اگر خود یك طرف ماجرا نباشد، جانب‌دار كسی است كه نفع خصوصی‌اش با نفع اجتماعی همسو‌تر است. دولت وقتی خود تولید‌كننده نیست، از سایر تولید‌كنندگان حمایت می‌كند. اما صنایع تولیدی دارو، این‌بار زیر تیغ اتهام كسی رفتند كه همیشه به عنوان حامی آنها شناخته می‌شود، نماینده دولت در حوزه سلامت: وزیر بهداشت.



  رقابت ناسالم صنایع داروسازی در بازاری محدود

وزیر بهداشت روز چهارشنبه میهمان شركت سینادارو بود تا از محصول جدید این شركت درحوزه چشم‌پزشكی رونمایی كند. قاضی‌زاده هاشمی كه خود چشم‌پزشك است، از تولید داخلی اشك چشم مصنوعی یك‌بار مصرف برای نخستین‌بار در خاورمیانه انجام می‌شود، مشعوف بود، اما در سخنرانی به نكاتی اشاره كرد كه از نوعی گلایه‌مندی حكایت داشت. او با انتقاد از رویه شركت‌های داخلی داروسازی گفت كه بین این شركت‌ها رقابتی ناسالم وجود دارد.

بی‌توجهی به تحقیق و توسعه، ازجمله انتقادهایی است كه همواره به صنایع دارویی كشور وارد می‌شود. مساله‌یی كه منجرشده تا نوآوری كمتری در محصولات این صنایع دیده شود و بازار‌های خارجی دور از دسترس‌شان باشد. وزیر بهداشت نیز این‌بار همین انتقاد را مطرح كرد و گفت كه نگاه شركت‌های داخلی داروسازی فقط به بازار داخلی است. وی همچنین گفت كه زیرساخت‌های لازم برای صادرات دركشور وجود ندارد.

به نظر می‌رسد كه گلایه وزیر، به نوعی رقابت باشد كه در بازار محدود داخلی دارو و در نبود نوآوری میان شركت‌های داروسازی شكل گرفته است. هرچند سهم بزرگ‌تر بازار داروی ایران دراختیار شركت‌های دولتی است، اما شركت‌های خصوصی از نظر تعداد بر دولتی‌ها برتری دارند. این شركت‌ها برای دراختیار گرفتن بازار داخل، به جنگ یكدیگر رفته‌اند، درحالی كه قاضی‌زاده هاشمی معتقد است، با نگاه گسترده‌تر و دستیابی به بازار‌های بزرگ‌تر می‌توان به رقابت سالم پرداخت و راه را برای افزایش سرمایه داخلی باز كرد. «به جای آنكه در كار یكدیگر اخلال ایجاد كنیم، باید نگاه وسیع‌تر داشته باشیم.»



  بله! كمبود داریم

سازمان غذا و دارو، زیرمجموعه‌یی از وزارت بهداشت است و رییسش معاون وزیر. همان‌طور كه از اسم سازمان برمی‌آید، متولی تصمیمات و سیاست‌های مرتبط با دارو دركشور، سازمان غذا و داروست. برای كند و كاو بیشتر موضوع، سراغ رییس این سازمان رفتیم. رسول دیناروند، مواضع وزیر بهداشت را تصدیق كرد و گفت كه صنایع داروسازی كشور با ضعف‌های زیرساختی مواجه هستند. دیناروند با بیان‌ اینكه صادرات كشور درحوزه صنایع دارویی ضعیف است، این مساله را ناشی از نبود زیرساخت‌های مناسب دانست، اما تاكید كرد كه برنامه‌های 10ساله برای عبور از این وضعیت و ایستادن در نقطه مطلوب وجود دارد. ضعف صنعت و نبود نوآوری، جلوی ورود كشور به بازارهای بین‌المللی را گرفته است، اما آیا اقتصاد تنها قربانی این ضعف است؟ زمزمه‌های بسیاری از كمبود‌های مختلف دارویی دركشور شنیده می‌شود. هرچند این كمبودها در دولت یازدهم كاهش قابل ملاحظه‌یی داشته، اما وجود آن همچنان موجب نگرانی است. ضعف صنایع داروسازی داخلی، یكی از عللی است كه به این كمبودها دامن می‌زند. چراكه اولویت كشور با تامین نیاز دارویی از صنایع داخلی است.

دیناروند وجود كمبودهای دارویی را نیز پذیرفت و گفت «عرضه برخی از محصولات دارویی كه تولید داخل دارند با محدودیت روبه‌روست و عرضه آنها دركشور كم است.»

وی همچنین درپاسخ به «تعادل» كه از تاثیر محدودیت‌های اعمال شده سازمان غذا و دارو بر واردات، در بهم خوردن تعادل بازار دارو و دشواری دسترسی بیماران به آن پرسید، گفت: «محدودیت‌های اعمال شده توسط سازمان غذا و دارو برای حمایت از تولید داخل است، نه برای محدود كردن بیماران.»



  تحریم‌ها می‌روند، اما تاثیرشان نه

خود صنایع چه نظری درباره علل سهم كم محصولات این صنعت از بازار جهانی دارند؟ محمدحسن واصفی مدیرعامل شركت‌ سینادارو است. او گفت كه تحقیق و توسعه در صنایع دارویی، تنها برای رفع كمبودهایی كشور انجام می‌شود. واصفی گفت كه نوآوری و دستیابی به فرمول‌های جدید دارویی، بسیار هزینه‌بر است و بنابراین شركت‌های داخلی تمركزشان را بر تولید فرمولاسیون داروهایی گذاشته‌اند كه به‌طور كامل از خارج از كشور تهیه می‌شوند. این مساله هرچند باعث جایگزینی واردات با تولید داخل شده است، اما خود گواهی است بر این ادعا كه نگاه صنایع داخلی داروسازی محدود به رقابت در بازار كوچك داخلی است.

البته این عضو اتاق بازرگانی ایران به مساله جالبی نیز اشاره كرد: صنایع دارویی به هرحال وابسته به واردات ماده موثره هستند. آسیب ندیدن این صنایع در شرایط تحریم، تاكنون وابسته به فرآیندهای دور زدن تحریم‌ها بوده است، فرآیندهایی كه دشوار و هزینه‌برند. هرچند امید زیادی به برچیده شدن تحریم‌ها وجود دارد، اما واصفی معتقد است كه تاثیر تحریم‌ها به این زودی‌ها از بین نخواهد رفت. این مساله مانع سرمایه‌گذاری‌های خارجی شده و دركنار فرآیند دور زدن تحریم‌ها، هزینه‌های زیادی را به صنایع داروسازی كشور تحمیل می‌كند.

این فعال صنعت داروسازی، از تاثیر تحریم‌ها و وابستگی دارویی در نگاه نازل به تحقیق و توسعه و سهم كمرنگ در بازارهای جهانی می‌گوید و این با نظر وزیر بهداشت درتضاد است كه ضعف زیرساخت‌های صنعتی را عامل اصلی این موضوع می‌داند.

هرچند داستان بازار دارویی ایران به شكل‌های مختلف روایت می‌شود، اما همه راوی‌ها در یك نقطه اشتراك نظر دارند و آن هم اینكه سهم ایران از بازارهای جهانی بسیار كم است. البته علل مختلف و حتی متضادی برای این سهم كم عنوان می‌شود، از ضعف زیرساخت‌ها تا تاثیر تحریم‌ها. نگاه به بازار جهانی، جدای از سودآوری برای صنعت می‌تواند باعث نوآوری در تولید شود. نوآوری، جدای از بالابردن كیفیت داروها، امكان تولید بالاتر را نیز فراهم می‌كند و از كمبودها می‌كاهد. ورود به بازار خارجی به نفع مصرف‌كننده داخلی است. اما باید دید كه آیا صنعت تمایلی به ورود به این بازار دارد؟