سلامت نیوز: یک استاد محیط‌زیست دانشگاه تهران به طوفان اخیر تهران و طوفانی که در سال گذشته رخ داد اشاره و تاکید می‌کند که چنین اتفاقاتی باز هم رخ خواهد داد. تنها چیزی که باید بدانیم رعایت این نکات است که حریم رودخانه را رعایت کنیم، پوشش گیاهی را احیا کنیم.
سیل اگرچه بلایی طبیعی و قابل پیش‌بینی است اما برای مردم وحشت‌زده 14 استان سیل‌زده، سیلی که هشت روز پیش رخداد، حادثه‌ای غیر طبیعی بود که پیش‌بینی هم نشد. 17 کشته (به طور قطع تعداد کشته‌ها بیشتر خواهد بود) و 84 مصدوم، تبعات جانی این سیلاب بود و خسارت مالی بزرگی که فقط 200 میلیارد ریال آن برای شهر کرج برآورد شد. مردم بالا آمدن آب در چند دقیقه و تبدیل شدن باران به سیلی ویرانگر را عجیب می‌دانند اما کارشناسان با وجود تخریب‌های بسیار مسیر رودخانه، تجاوز به حریم آن و از بین بردن پوشش گیاهی وقوع چنین پدیده‌ای را طبیعی می‌دانند.
سیل قابل پیش‌بینی است
حسین آخانی، پژوهشگر منابع طبیعی و گیاه‌شناس در گفت‌و‌گو با روزنامه جهان‌صنعت می‌گوید که سیل به خودی خود، پدیده عجیبی نیست. وی دراین باره توضیح می‌دهد: در جایی که پوشش گیاهی از بین رفته و تخریب‌های بسیار صورت گرفته باشد، سیل رخ می‌دهد. شکل گیری تمام دره‌ها در دنیا به دلیل جریان رودخانه و سیل است. این اتفاق که به طور معمول در تابستان رخ می‌دهد، نه غیرمعمول است و نه غیر قابل پیش‌بینی.
پیش از این سیلی در دهه ٨٠ در استان گلستان رخ داد و امسال سیلی مرگبار 14 استان را درگیر کرد. حادثه هشت روز گذشته به خصوص در استان تهران آسیب جدی به منطقه سولقان وارد کرد و با وجود توانایی پیش‌بینی بارندگی و احتمال وقوع سیل، هیچ پیش‌بینی از سوی مسوولان شکل نگرفت و در پی آن هیچ‌گونه پیشگیری از سوی خود مردم هم انجام نشد و خسارات جانی و مالی بسیاری را رقم زد.
تجاوز به حریم رودخانه، قدرت سیل را بالا می‌برد
استاد محیط‌زیست دانشگاه تهران معتقد است اگرچه تکرار این رخداد خسارت به دنبال دارد اما پدیده‌ای طبیعی است و بعد از سیل اخیر باز هم اتفاق می‌افتد. وی می‌گوید: سیل خسارت‌هایی به دنبال دارد اما دلیل ایجاد خسارات عموما ساخت و ساز در مسیر رودخانه است و تجاوز به حریم آن.
وی ادامه می‌دهد: «در سال‌های گذشته هم موارد مشابهی وجود داشته است اما چون در این سال‌ها در مسیر رودخانه دخالت کرده‌ایم و بیشتر مسیر را توسط سازه‌هایی بسته یا منحرف کرده‌ام، سیل سازه‌ها را تخریب کرده و انرژی تخریبی آن به حدی می‌رسد که دیگر هیچ چیز جلودار نیروی تخریب‌گر آن نیست.»
شاهد این گفته آخانی، وجود 700 واحد دو و سه طبقه در بالای سولقان و ساختمان‌هایی است که در قسمت شمالی این منطقه تا بستر رودخانه هم کشیده شده است.
در این منطقه و مناطق مشابه در کرج، ساخت‌و‌ساز بی‌ر‌ویه وجود دارد و وزارت نیرو صنایع به عنوان مسوولان نظارت بر رعایت در حریم رودخانه، سال‌هاست که از این اتفاق غافل مانده‌اند.
بارندگی شدید، دبی رودخانه را افزایش می‌دهد و آب را از بستر خود سرریز می‌کند و همه چیز را با خود می‌برد. به گفته آخانی این دخالت‌های انسان در طبیعت است که باعث می‌شود حتی در جایی که پیش از این سیل نمی‌آمده، چنین اتفاقی به وقوع بپیوندد. ساختمان‌سازی و شهرسازی‌ها در بستر رود ظرفیت طبیعی رودخانه‌ها را اشغال می‌کند و با طغیان رودخانه‌ها همه چیز به زیر آب می‌رود. علاوه بر این از بین بردن پوشش گیاهی و حذف گیاهان- که به خودی خود می‌توانند در جذب آب و جلوگیری از وقوع سیل موثر باشند- آب نفوذی را می‌کاهد و آب سطحی را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر با طغیان رودخانه‌ها، رسوباتی در کف رودخانه‌ها به جا می‌ماند و ظرفیت بستر اصلی رود را کم می‌کند.
احتمال تخریب آب بند وجود دارد
درباره سیل اخیر عنوان شده بود که علاوه بر سازه‌های کارگرانی که برای ساخت آزاد راه تهران- شمال در کن و سولقان در مسیر رودخانه ساخته بودند، وجود آب‌بندی که توسط همین کارگران ساخته شده بود و همچنن انحراف مسیر رودخانه از عواملی بود که به تخریب بیشتر در این منطقه دامن زد. عضو هیات علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران درباره احتمال وجود آب‌بند و تاثیر آن بر افزایش قدرت تخریب سیل در حادثه اخیر این‌طور توضیح می‌دهد: «منطقه را هنوز مطالعه نکرده‌ام تا دلیل اصلی سیل اخیر را بدانم و مطمئنا کسی دنبال مطالعه این منطقه نرفته است اما این احتمال وجود دارد که در مسیر آب بند یا سدی تخریب شده باشد. چنانکه در سیل پارک ملی گلستان هم دو سد خاکی تخریب شده بود و میزان خسارت را افزایش داد. بنابراین احتمال اینکه مسیر رودخانه توسط سدهای کوچک بسته شده و با بروز سیل تخریب شده باشد، وجود دارد.»
درباره سیل اخیر هم می‌توان عنوان کرد که علاوه بر دلایل گفته شده، یکی از دلایل وقوع آنها تخریب سدها و آب‌بندهاست به طوری که در زمان وقوع سیل در منطقه‌ای که پوشش گیاهی خود را- برای کنترل سیل- از دست داده است، حجم آب از طریق مخازن آب یا کانال‌های رودخانه‌ای دست‌ساز بشر ریزش می‌کند و چنین فجایعی رقم می‌خورد.
احتمال وقوع دوباره طوفان و سیل
حسین آخانی از وقوع پدیده‌ای می‌گوید که یک سال است در آمریکای جنوبی رخ داده و تاثیر آن بر مناطق دیگر از جمله ایران انکار ناشدنی است. وی می‌گوید:
«ال نینو به معنی وقوع پیش‌بینی نشده بی‌نظمی در اقلیم است. پدیده‌ای که بی‌نظمی در بارندگی و وقوع طوفان را سبب می‌شود. تاثیرات این پدیده که در حال حاضر در در حال وقوع است در دنیا مشاهده شده است.»
وی به طوفان اخیر تهران و طوفانی که در سال گذشته رخ داد اشاره و تاکید می‌کند که چنین اتفاقاتی باز هم رخ خواهد داد. استاد دانشگاه تهران جلوگیری از این وقایع طبیعی را غیرممکن می‌داند و می‌گوید: «تنها چیزی که باید بدانیم رعایت این نکات است که حریم رودخانه را رعایت کنیم، پوشش گیاهی را احیا کنیم.»
در حالی که برداشت‌های نادرست از منابع طبیعی و تخریب گسترده جنگل‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل وقوع سیل است اما انگار نابودی پوشش گیاهی در کشور ما هم به امری تکراری بدل شده است. به گفته آخانی زمانی که باران‌های سنگینی که باعث بروز سیلاب‌ها می‌شوند، رخ می‌دهد، سرعت بارش در برخورد با شاخ و برگ درختان کم می‌شود و خاک پوشیده از شاخ و برگ گیاهان و درختان در جنگل‌ها آب را جذب می‌کند و در نهایت جویبارهایی از آب زلال به وجود می‌آید اما با از بین رفتن پوشش گیاهی باید منتظر چنین حوادثی بود.
حسین آخانی تاکید می‌کند که فقط می‌توانیم با رعایت این نکات میزان خسارات را کاهش دهیم و در غیر این صورت جلوی این رخدادها را هیچ‌گاه نمی‌توان گرفت.
نظر شما