سلامت نیوز: طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس با ارائه تحلیلی از وضعیت منابع آب کشور، تعداد دشت‌های ممنوع (غیرقابل استفاده) از ۱۵ دشت در سال 1347 به حدود 350 دشت در سال 1394 رسیده یعنی چیزی حدود 20 برابر. در حال حاضر نرخ متوسط فرونشست در دشت‌های استان تهران در مناطق مختلف بین ۳۰ تا ۳۶ سانتی‌متر در سال است که به‌طور تقریبی دو برابر سایر نقاط جهان محسوب می‌شود. تغییرات کیفی آب زیرزمینی بر اثر کاهش حجم مخزن، ایجاد فروچاله‌ها و شکاف‌های بزرگ در دشت‌ها و تهدید حیات شهرها و روستاها بر اثر تخلیه آبخوان‌ها، از دیگر واقعیت‌های کشور است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، علاوه‌بر خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی مساله‌ای که به بحران کم‌آبی کشور در سال‌های اخیر دامن زد، حفر چاه‌های غیرمجاز بود. به گفته مسئولان شرکت منابع آب ایران در حال حاضر 300 هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد و استفاده بی‌رویه از ذخایر آبی منجر به فرونشست دشت‌ها در کشور شده است. پدیده مخرب فرونشست زمین آسیب‌های زیادی به همراه دارد که از جمله آن می‌توان به مرگ آبخوان‌ها (آبخوان قسمتی از پوسته زمین است که سوراخ‌ها یا خلل و فرج سنگ‌های آن از آب مملو و اشباع شده باشد) خسارات وارد شده به زیرساخت‌های کشور مانند ساختمان‌ها، راه‌ها، پل‌ها، خطوط لوله و خطوط انتقال نیرو اشاره کرد.
11 برنامه برای تعادل‌بخشی منابع آب
خسرو ارتقایی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران چندی پیش در جریان بازدید از دشت ورامین گفته بود که از دیرباز دشت ورامین و پاکدشت یکی از قطب‌های کشاورزی استان بوده است، اما اکنون سفره‌های زیرزمینی آن رمق تامین نیازهای مردم را ندارد و اگر هر چه زودتر با برداشت‌های بی‌حد و مرز منطقه مقابله نشود، نه‌تنها با مرگ آبخوان مواجه خواهیم بود، بلکه جان و مال مردم و تاسیسات منطقه به خطر می‌افتد.
او، از تصویب 11 برنامه در پانزدهمین جلسه شورای عالی آب و اجرای آن در چهار سال آینده برای جلوگیری از فرونشست و تعادل‌بخشی منابع آبی خبر داد و گفت که اجرای این برنامه‌ها آغاز شده است.
تغذیه سفره‌های زیرزمینی امری واجب
تخریب خاک، برداشت زیاد از سفره‌های زیرزمینی، کاهش نفوذپذیری خاک، خشکسالی و در کنار آن چرای زیادی حیوانات، تغییر کاربردی زمین‌های کشاورزی و زیاد شدن حجم ویلا‌سازی در استان‌های شمالی به‌ویژه گیلان و مازندران سبب شده رشد توسعه دشت‌های ممنوعه سیر صعودی داشته باشد.
منوچهر گرجی، دبیر کار گروه فرسایش ستاد آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی رئیس‌جمهوری در توضیحات بیشتر به «فرهیختگان» می‌گوید: «در کارگروه فرسایش موضوع افزایش دشت‌های کشور مورد بررسی قرار گرفت و تمام کارشناسان و پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که وزارت نیرو و شرکت مدیریت منابع آب تنها یک راه‌حل پیش رو دارند و آن محدود کردن برداشت از آب‌های زیرزمینی و جایگزین کردن منابع بیشتر است و با توجه به شرایط کنونی کشور کار دیگری نمی‌توان انجام داد.»
او با اشاره به اینکه یکی دیگر از معضلات کشور کاهش میزان نفوذپذیری خاک برای جذب آب است، می‌افزاید: «براساس پژوهش‌هایی که دانشجویان و پژوهشگران انجام داده‌اند مشخص شده که برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی میزان نفوذ آب در خاک را چهار برابر کاهش داده است و همین مساله سبب می‌شود با یک بارش چند دقیقه‌ای سیل جاری شود که مواردی از این دست را در ماه‌های اخیر در کشور شاهد بوده‌ایم.»
گرجی تاکید می‌کند: «زندگی سفره‌های آب زیرزمینی مانند تمام موجودات زنده یک مکانیسم تعادلی دارد و زمانی که این تعادل به هم می‌خورد حیات آن دستخوش تغییر می‌شود و مجبور به عکس‌العمل‌هایی خواهد شد که بروز عینی آن همین فرونشست دشت‌ها و فرسایش خاک است.»
دشت‌های ممنوعه به دشت‌هایی گفته می‌شود که به دلیل برداشت‌های بی‌رویه سطح آب زیرزمینی به‌شدت پایین رفته است به‌گونه‌ای که برداشت آب در آن با مشکل روبه‌رو می‌شود.
63 درصد آب مصرفی شهرها از منابع زیرزمینی تامین می‌شود و در کنار آن با توجه به حجم 37 درصدی آب‌های سطحی کشور، 80 درصد آب مصرفی روستاییان نیز از این منبع تامین می‌شود. در حال حاضر کسری مخازن، افت شدید سطح آب، کمبود امکانات برای تامین آب کلانشهرهای کشور ازجمله تهران و شهرهای بزرگ از مشکلات عمده کشور است. از سوی دیگر تامین آب بیش از شش هزار روستای کشور با تانکر انجام می‌شود. تشدید افت سطح آب و کسری مخزن در آبخوان‌ها و بهره برداری‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی سبب شده روند افت منابع آب زیرزمینی شدت بیشتری به خود گیرد، به‌طوری که در ۴۷ سال اخیر مخازن آب زیرزمینی کشور با کسری مخزن بیش از ۱۱۰ میلیارد مترمکعبی روبه‌رو شده‌اند که حدود ۹۵ میلیارد مترمکعب آن مربوط به ۲۰ سال اخیر است. در حال حاضر با توجه به اینکه دشت‌های 9 گانه استان تهران (دشت ری، ورامین، هویج، تهران، مشا، جانستون، پاکدشت، کرج و کویر) در وضعیت بدی به سر می‌برند، آمارها نشان می‌دهد که در میان این دشت‌ها وضعیت دو دشت ورامین با فرونشست 36 و پاکدشت با فرونشست 30 سانتی‌متری به دلیل فرونشست‌های شدید به نسبت بدتر از بقیه دشت‌هاست.
نظر شما