سلامت نیوز: تشنگی اجتماعی برای رسیدن به شادی‌های کوچک و سعی در نزدیک شدن به تابوهای عرفی و اخلاقی جامعه از طریق رد و بدل شدن جوک‌های سیاه در شبکه‌های اجتماعی، علاوه بر به خطر انداختن کیان کشور و تهدید خطوط قرمز اخلاقی و اجتماعی، آسیب‌های غیر قابل کنترلی را بر پیکره خانواده‌های ایرانی و چارچوب‌های ذهنی کودکان، نوجوانان و جوانان وارد می‌سازد که این روزها به دغدغه مشترک صاحبنظران و سیاستگذاران تبدیل شده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران با به وجود‌آمدن و گسترش شبکه‌های اجتماعی طی سه سال اخیر شاهد نوعی انفجار در تولید، توزیع و مصرف جوک در ایران بوده ایم به گونه‌ای که این جوک‌ها دسته‌بندی شده و بر مشاغل، حرفه ها، شخصیت‌های فرهنگی و ورزشی، شخصیت‌های مذهبی و سیاسی، قومیت ها، لهجه ها، گویش‌ها و... هجوم آورده و گروه خاصی از افراد را خسیس، گروهی را کم هوش و گروههای دیگری را با عناوین مختلف مورد خطاب قرار داده است.

به عقیده دکتر علیرضا شریفی یزدی – جامعه شناس و عضو پژوهشگاه خانواده ـ  باید به خاطر داشت مجموعه این جوک‌ها سؤالات مهمی را در حوزه جامعه شناسی به ذهن منتقل می‌سازد، نخست اینکه چه می‌شود تا به این حد در زمینه تولید جوک‌های همگانی که مخاطب، مصرف کننده و توزیع کننده آن بخش وسیعی از جامعه است، در جامعه احساس نیاز می‌شود؟

وی گفت جوک یک کنش اجتماعی است و تحلیل آن به نوعی رفتار جمعی و ارتباط بین فردی  افراد مختلف  جامعه را  واکاوی می‌کند در حقیقت جوک برای نزدیک شدن به تابوهایی که درحالت عادی نمی‌توان در مورد آنها به گفت‌و‌گو پرداخت و در جامعه مهر تقدس به آنها خورده، ابزار مناسبی است.

علاوه بر این از طریق جوک‌ها بخشی از مضامین اجتماعی که در حالت عادی در خطوط قرمز جامعه و سیستم رسمی کشور قرار می‌گیرد، عرفی می‌شوند به گونه‌ای که جوک‌ها خطوط قرمز را شکسته و مگو‌ها را باز می‌کنند و سوم اینکه روی آوردن به جوک هایی که در سالهای اخیر شیوع بیشتری پیدا کرده است نیاز به شادی را  در سطح جامعه توجیه می‌کند.

در واقع همه این جوک‌ها که از طریق شبکه‌های اجتماعی جدید رد و بدل می‌شوند، حکایت از نوعی خلأ، نیاز و تشنگی اجتماعی برای شادی‌های کوچک دارد آن هم در جامعه‌ای که برخی معتقدند نسبت به سایر جوامع از هنجارهای شادی کمتری برخوردار است.

دومین علامت سؤال
دومین علامت سؤالی که با شدت گرفتن موج جوک‌های سیاه و امروزی به ذهن می‌رسد در خصوص پیامدهای مثبت ومنفی است که با خود نگرانی‌های متعدد را به همراه می‌آورد. دکتر شریفی یزدی در پاسخ به این سؤال اظهار کرد: پیامد‌های مثبت و منفی زیادی را  می‌توان برای پدیده‌ای که این روزها به دغدغه بسیاری از افراد تبدیل شده است، نام برد. به عنوان نمونه برخی از این جوک‌ها بویژه جوک‌های همگانی پیامدهای منفی زیادی به همراه دارند. از سوی دیگر جوک هایی با مضامین جنسی به دلیل تابو بودن گفت‌و‌گوها در این زمینه، معمولاً خواست ها، امیال و اطلاعات را در قالب جوک‌های شرم ستیز منتشر می‌سازند که باعث به خطر افتادن اخلاق عمومی جامعه می‌شود.

نکته نگران کننده در این خصوص، غیر قابل کنترل بودن مخاطبان شبکه‌های اجتماعی جدید است چراکه به سادگی به موارد ارسالی دسترسی پیدا می‌کنند در حالی که اثرات تخریبی این موضوع بر ساختار ذهنی مخاطبان کم سن و سال اثرات منفی و زیانباری گذاشته و در موارد جدی تر منجر به بلوغ زودرس آنها می‌شود.وی با اشاره به  مضامین جنسیتی جوک‌ها خاطر نشان کرد: در مواردی که در قالب جوک ها، دختران از سوی پسران مورد تمسخر قرار می‌گیرند، پسران از سوی دختران مسخره می‌شوند یا همسران به هجو کشیده می‌شوند، زمینه‌ای فراهم می‌شود تا جنس مخالف کمتر شناخته شود و این تفکر که زن و مرد دو جزیره جدا از هم هستند و باید همیشه در تقابل با یکدیگر باشند، به وجود می‌آید.

سومین سؤال به قالب جوک‌ها بازمی‌گردد که از سبک و سیاق دهه‌های گذشته استفاده شده و با قالبی جدید،  نوآوری شده است. این پژوهشگر خانواده در پاسخ به این سؤال یادآور شد: جوک‌های سیاهی که شخصیت‌های فرهنگی و ورزشی یک جامعه را که سرمایه‌های معنوی آن هستند، نشانه می‌گیرد، نقل قول هایی هستند که بر پایه واقعیت نیست، اما باعث تخریب پایه‌های تولید کننده می‌شود.

وی در ادامه آسیب رسان ترین جوک‌ها را به جوک‌های قومیتی نسبت داد که اقوام مختلف کشور را مورد هدف قرار می‌دهد و تصریح کرد: اولین و مهم ترین اثر منفی این قبیل جوک ها، کاهش انسجام اجتماعی و از بین رفتن اعتماد عمومی است ضمن اینکه آرام آرام، تکرار این جوک‌ها در بین اقشاری از جامعه که از لحاظ آگاهی در سطح پایین تری قرار دارند، به نوعی باور تبدیل می‌شود. به این معنا که متأسفانه به زعم آنها برخی قومیت‌ها را افرادی خسیس، برخی را افرادی بی‌اخلاق و برخی را افرادی  ساده و... تشکیل می‌دهند.

تهدید چندجانبه
توجه به این نکته ضروری است که چنین جوک هایی، شادی لحظه‌ای را در پی دارند، اما متأسفانه در عالم واقع، دامن زدن به این جوک‌ها بسیار خطرناک خواهد بود و کیان یک ملت را تخریب می‌کند. ملتی که تنوع زبانی، نژادی، قومی، قومیتی و مذهبی دارد اگر از همه اینها درست استفاده نشود، عامل مهمی برای تفرق، جدایی و دور شدن از یکدیگر خواهد شد. دکتر علیرضا شریفی یزدی ضمن بیان این جملات اظهار کرد: در این مواقع یک مسئولیت بسیار سنگین بر عهده افراد جامعه است که برای فراهم شدن این مسیر باید راهکارهایی را به کار گرفت. نخست اینکه برنامه ریزان باید برای رصد کردن جوک ها، مطالعات طولی انجام دهند و زمینه‌های ایجاد و نیازهای موجود را به شکل درستی تنظیم کنند تا خلأ‌های موجود پر شود. گام مثبت دوم اینکه، هرچه ابزارهای افزایش شادی و شادمانی‌ها منطقی تر و چارچوب دارتر شوند، به طور طبیعی از انتشار این قبیل جوک‌ها کاسته می‌شود چراکه یکی از کارکردهای جوک، تلطیف فضای خشک، پر خشونت و عمومی است و هرچه جامعه بسته تر شود میزان شیوع این قبیل جوک‌ها افزایش پیدا می‌کند (مانند افزایش شایعه).

در نهایت لازم است با آگاهی بخشی به افراد جامعه، به آنها آموخت به خاطر شادی‌های لحظه‌ای کیان فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی و سیاسی کشور را به خطر نیندازند و راهکار ساده تر آنکه هرگاه جوکی رسید که یک شخصیت، جنس یا قوم خاصی را مورد هدف قرار داده بود، عامل توزیع آن نباشند و گوشی تلفن همراه شان آخرین ایستگاهی شود که جوک مورد نظر به آن رسیده است.

علاوه بر این بسیار راحت به آن شخص اعلام کنند از ارسال چنین مطالبی خودداری کند چراکه مصرف کننده چنین جوک هایی نیستند. مهم تر آنکه اگر در گفت‌و‌گوهای خانوادگی، فردی اقدام به خواندن چنین جوک هایی کرد، به او گوشزد شود نباید قومیت،‌نژاد و مذهب هموطنان خود را مورد تمسخر قرار داد زیرا این حرکت آثار منفی زیادی در پی دارد که تبعات آن دامنگیر همه خواهد شد.