قلیان وسیله‌ای آبی برای کشیدن تنباکو است که در خاور میانه و آسیای مرکزی متداول است. این واژه در فارسی به صورت قالیان و غلیان ثبت شده و گاه نارگیلی نیز نامیده شده‌ است.

قلیان در دوران قاجار به عنوان بخشی از ضرورت های زندگی محسوب می شد و اشراف و بزرگان در خانه‌های خود انواع قلیان را نگهداری می‌کردند که بر روی بعضی از آنها جواهرکاری انجام شده بود.

در جهان نیز بیشترین میزان مصرف قلیان در آفریقا، کشورهای شرقی دریای مدیترانه و آسیای جنوب شرقی می باشد و از سال 1990 به بعد مصرف قلیان در میان نسل جوان از جمله دانشجویان رایج گردیده است .

تاریخ دقیق اولین استفاده از قلیان در ایران مشخص نیست اما آنچه مشخص است اولین بار، "ابوالفتح گیلانی"، پزشک دربار "اکبر اول"، سلطان مغول هند بود که دود تنباکو را از یک ظرف آب عبور داد تا آن را خالص‌تر و سرد نماید؛ اما پیشینه استفاده از قلیان در ایران را می‌توان به حداقل به دوران شاه طهماسب یکم صفوی بازگرداند.

در گذشته، ایرانیان تنباکو را با دستگاهی کاملاً اختصاصی استعمال می کردند.

کشیدن قلیان حجم تنفسی ریه را کاهش می دهد و مواد سمی ناشی از نوع توتون و تنباکوی قلیان، سلامت افراد را با خطر مواجه می سازد.
 
همچنین استفاده از اسانس در ترکیبات تنباکو نیز به ‌علت حرارت زیاد، موادی را وارد بدن می‌ کند که عوارض ناگواری برای انسان به ‌دنبال دارد.
 
تصور برخی از مصرف کنندگان قلیان این است که دود حاصل از قلیان از آب رد می‌ شود و مواد سمی آن از بین می‌ رود اما غافل از اینکه کشیدن یک یا دو بار قلیان در روز، حتی ممكن است به اعتیاد فرد منجر شود.
 
مصرف قلیان خطر جدی برای سلامت مصرف کنندگان و دیگر افرادی که در معرض دود آن هستند، به همراه دارد چرا که دخانیات
خطر  سرطان ریه را افزایش می دهد.

مصرف کنندگان قلیان سالم تر از کسانی که سیگار می کشند، نیستند، دود حاصل از مصرف آن حتی بعد از عبور از میان آب درون جام، حاوی مقدار زیادی ترکیبات سمی از جمله منوکسید کربن ، فلزات سنگین و مواد شیمیایی سرطان زا است.
 
قلیان اغلب به صورت دسته جمعی مصرف می شود و ممکن است دو یا چند نفر به طور مشترک از آن استفاده نمایند که این استفاده مشترک از قسمت دهانی قلیان، خطر جدی برای انتقال بیماری های واگیر داری چون سل و هپاتیت است.

برخی از بازارهای تجاری اغلب سالم بودن مصرف قلیان را تبلیغ می کنند در صورتی که بر خلاف بسیاری از باورهای عمومی ، دود قلیان مملو از مواد سرطان زا و سمی است.

دود قلیان خطر ابتلا به انواع سرطان ها از جمله ریه، بیماریهای قلبی را افزایش می دهد و سرطان لب، دهان، حنجره،‌ سرطان مری و معده،‌ لوزالمعده، کبد و سرطان روده بزرگ از عوارض بد‌خیم و زخم‌های گوارشی , ریفلاکس معده(برگشت اسید معده به مری) از دیگر عوارض استفاده از قلیان هستند.

به گفته كارشناسان : برخلاف بسیاری از عقاید و باورهای سنتی رایج در جامعه، دود منتشر شده از قلیان، حاوی مقادیر بی شماری از مواد سمی است كه این مواد به عنوان عوامل اصلی بروز سرطان ریه، بیماری های قلبی، عروقی و سایر بیماری ها، شناخته شده اند.

از آنجایی که نیکوتین موجود در دود حاصل از مصرف قلیان همانند سایر مواد دخانی اعتیاد آور بوده، مصرف متناوب آن در افراد ایجاد وابستگی می کند و مصرف کنندگان قلیان در هر بار مصرف، دود زیادتری را در مقایسه با سیگار دریافت می کنند.

به گفته كارشناسان : افراد سیگاری به طور متداول هشت تا 12 نخ سیگار در روز مصرف می کنند و به طور متوسط با 40 تا 75 پک که به مدت پنج تا هفت دقیقه به طول می انجامد، حدود پنج تا شش دهم لیتر دود استنشاق می کنند ؛ این در حالی است که مصرف کنندگان قلیان در هر وعده مصرف که به طور متداول 20 تا 80 دقیقه طول می کشد، حدود 50 تا 200 پک می زند که هر یک به طور متوسط حاوی 15 درصد تا یک لیتر دود است یا به عبارت دیگر، از نظر میزان مواجه و استنشاق دود، هر فرد مصرف کننده قلیان در هر وعده معادل 100 نخ یا بیشتر سیگار دود كرده است.