سلامت نیوز: یک پِژوهشگر زلزله: اتفاقاتی که این روزها در جواد آباد و فیروزکوه رخ داده از سال 86- 85 وجود داشته و سیکلی عادی دارد و همه چیز در حالت طبیعی و نرمال است. تأکید میکنم در مدت اخیر هیچ چیز غیرعادی دیده نشده و تا چند هفته آینده نیز همه چیز عادی خواهد بود.
بازماندگانی با غمهای همیشگی
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، چند سال پیش بود که فیلم برگزاری مانور زلزله در یکی از شهرها، دست به دست می گشت و برخی به آن می خندیدند. فیلم، مردی را نشان میداد که نقش بازمانده یکی از قربانیان زلزله را بازی میکرد و آنقدر در نقش فرو رفته بود که گویی در واقع، عزیزی را از دست داده است. این واکنش هموطن ساده دلمان البته موجب خنده و شوخی دیگران شد اما در پس این نمایش ساده، واقعیتی وجود داشت که شاید از چشم خیلیها دور مانده بود.
زلزله به طور قطعی قابل پیشبینی نیست. این را کارشناسان، پژوهشگران و مسئولان مربوط بارها و بارها اعلام کردهاند. دقیق ترین ابزارهای سنجش زلزله در پیشرفته ترین کشورها هم شاید ادعایشان، پیشبینی زلزله چند ثانیه قبل از وقوع است؛ کاری که حیوانات هم قادر به انجام آن هستند. شاهدان عینی عنوان میکنند که چند ثانیه قبل از وقع زلزله، صدای پارس سگها را شنیده یا شاهد پرواز دسته جمعی پرندگان بودهاند. حالا اینکه فلان شهر یا منطقه روی گسل است و امکان وقوع زلزله در آن زیاد، یک حرف دیگر است اما چیزی که مسلم است این است که زلزله را نمیتوان به طور حتم پیشبینی کرد و از زمان وقوع و شدت آن آگاهی یافت. اقدامات پیشگیرانه در حد ایمنسازی منازل و داشتن آمادگی کامل برای مواجهه با این رویداد هم، بحثی است قابل تأمل و اساسی که تا حد توان به آن پرداخته شده و میشود. اما وقتی اتفاق رخ میدهد، حالا با هر تمهید و عمل پیشگیرانه ای، باز هم خسارتهای جانی و مالی برجا خواهد ماند. خسارت مالی اش هم به کنار؛ میگویند ضرر به مال آدم بخورد و به جان نخورد. با این حال شانس آنقدر هم با همه یار نیست که از بلا، جان سالم به در ببرند. این میان همیشه بازماندگانی برجا میمانند که غم ویرانی خانه و زندگی شان از یک سو و داغ عزیز از دست رفته شان از سویی دیگر، دلشان را آتش میزند. تصویر مرد بمی که کودکان مرده اش را روی کول انداخته بود، یادتان هست؟! چه کسی میداند در دل او چه میگذشته است در آن لحظه که عزیزان دلش را میان خاک میگذاشته. آن هم در شرایطی که اوضاع تا چند ساعت قبل از وقوع حادثه، آنقدر عادی بوده که تصور فاجعهای با این وسعت، غیر ممکن به نظر میآمده است. اسمش رویش است؛ بلای ناگهانی. بلای طبیعی. بازماندگان بلایای طبیعی، همانها که از نظر دیگران شانس آوردهاند که زنده ماندهاند، لابد بارها و بارها در دلشان آرزو کردهاند کهای کاش همراه عزیزانشان رفته بودند. حالا سالها از زلزله بم میگذرد. الهام 34 ساله اما هنوز نتوانسته به زندگی عادی برگردد. او مادر، پدر و دو خواهرش را در زلزله از دست داده. هیچ کس از خانواده باقی نمانده جز یک برادر که آن موقع، تهران بوده. الهام افسردگی دارد. میگوید تا «زوناکس» نخورم نمیتوانم از جایم بلند شوم. زخم زلزله تمام روحش را خراشیده. آدم الهام را که میبیند، دیگر از واکنش هموطن ساده آن ویدئوی مانور زلزله خنده اش نمیگیرد. شاید او هم آن موقع، آنقدر در نقش فرو رفته که تصور از دست دادن به یکباره عزیزانش، جگرش را تا عمق آتش زده است.
«گسلهای تهران به خاطر طوفان فعال شدهاند»، «این گرد و خاک و طوفان اصلاً نشانه خوبی نیست.»، «زلزله 10 ریشتری تهران در راه است»، «قبل از زلزله بم هم زمین دائم میلرزید.» این پیامها و حرف و حدیثها این روزها بین تهرانیها کم رد و بدل نمی شود. چه رو در رو و چه در فضای مجازی.ترس از وقوع زلزله شدید در تهران پس از لرزش زمین در شهر جواد آباد ورامین، فیروزکوه و سپس طوفان تهران قوت بیشتری گرفته است.آیا واقعاً این تغییرات جوی و پس لرزهها میتواند نشانه بدی باشد؟ نشانه هایی که خبر از زمین لرزه میدهند؟آیا زلزلهای که سالها از آن صحبت میشود قریب الوقوع است؟
زلزله قابل پیشبینی نیست
برای گرفتن شمارهای از مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران به مرکز راهنمای تلفن تهران 118زنگ میزنم. آقایی که پشت خط است با عصبانیت میگوید: «شماره این مرکز را برای چه میخواهی؟» وقتی برایش توضیح میدهم، شماره تلفن را میدهد: «شما که روزنامه نگارید تو رو خدا به مردم بگویید، زمانی که میترسند آنقدر به ما زنگ نزنند و تقاضای شماره نکنند. از شب گذشته و بعد از طوفان شدید در تهران مردم واقعاً ما را کلافه کردهاند و از ترس دائم به ما زنگ میزدند و شماره مراکز زلزله نگاری را میخواهند.»
بیشتر آنهایی که از زلزله میترسند در مواقع بحرانی دنبال راهنما میگردند و از مسئولان تقاضا دارند تا زمان دقیق زلزله را برای شان پیشبینی کنند، یا بگویند آنها در زمان بحران باید کجا باشند. آیا واقعاً زلزله تهران قابل پیشبینی است؟
دکتر علی ساکت، مسئول بخش مطالعات و تحقیقات کاربردی پژوهشکده سوانح طبیعی، میگوید: «این مرکز از سال 85 آغاز به کار کرده و یکی از اولویتهایش پیشبینی سوانح طبیعی بوده است. اگر بخواهیم زمان رخداد زمین لرزهای را پیشبینی کنیم به چند پیش نشانگر نیاز داریم یعنی عواملی که قبل از زمین لرزه رخ میدهد و بر اساس آنها درباره زمان، مکان و بزرگی زلزله میتوانیم گزارش بدهیم. در پیشبینی به این سه فاکتور قطعی نیاز داریم و گرنه پیشبینی واقعی نیست. مثلاً اگر الان بگوییم زلزلهای به بزرگی 6 ریشتر در کشور رخ میدهد، چون محدوده را نگفته ایم، فقط به کل کشور استرس وارد کرده ایم بدون اینکه قدمی مثبت برداشته باشیم. بنابراین پیشبینی زلزله نیازمند دقت زیادی است.» او پیش نشانگرهای زلزله را پیش لرزه ها،تغییرات مغناطیسی زمین،تغییرات مقاومت الکتریکی زمین، تغییرات سطح آب چاههای زیر زمینی و تغییر در مواد رادیو اکتیو آبهای زیر زمینی عنوان میکند: «اتفاقاتی که این روزها در جواد آباد و فیروزکوه رخ داده از سال 86- 85 وجود داشته و سیکلی عادی دارد و همه چیز در حالت طبیعی و نرمال است. تأکید میکنم در مدت اخیر هیچ چیز غیرعادی دیده نشده و تا چند هفته آینده نیز همه چیز عادی خواهد بود.»
زمین لرزه جواد آباد به بزرگی 1/4 و 4/3 ریشتر پنجشنبه 23 مرداد ماه سال جاری به وقوع پیوست و هر چند خسارتی درپی نداشت. با این حال به دنبال آن در تهران وضعیت «آماده باش یا نارنجی» اعلام شد. جوادآباد یکی از شهرهای استان تهران و مرکز بخش جوادآباد شهرستان ورامین است.
اسماعیل پورنمازیان، کارشناس ارشد زلزله شناسی دانشگاه شریف هم در گفتوگو با «ایران» تأکید میکند:« مردم این را بدانند که زمان دقیق وقوع زلزله را نمیتوان پیشبینی کرد. هیچ کشوری هم تاکنون به علم دقیق پیشبینی زلزله دست نیافته است. فقط 9 ثانیه قبل از وقوع زلزله میتوان از رخداد حتمی آن سخن گفت.»
او میگوید: «گسلها و تغییراتشان قابل بررسی است؛ یعنی پیش از وقوع زلزله میتوان گسلهای فعال را شناخت و مثلاً پیشبینی کرد که گسلی انرژی زیادی را در خود ذخیره کرده و احتمال وقوع زلزله در آینده وجود دارد اما زمان دقیق آن را نمیتوان پیشبینی کرد.»
او به مردم پیشنهاد میدهد که بهترین کار برای جلوگیری از خطرات احتمالی زلزله زندگی در خانههای امن و مستحکم است.
زلزله و تغییرات آب و هوایی
بعد ازوقوع ناگهانی طوفان تهران و گرد و غباردر این شهر پیامکی با این مضمون بین مردم تهران رد وبدل شد: «گسلهای تهران به خاطر طوفان فعال شدهاند، زلزله در راه است» این جمله تا چه حد واقعیت دارد و آیا میتوان تغییرات آب و هوایی را عامل وقوع زلزله دانست؟ یعنی چقدر تغییرات آب و هوایی خبر از وقوع زلزله میدهند؟
علی ساکت در این باره میگوید: «تغییرات آب و هوایی به زلزله ربطی ندارد، چون زلزله از سطح زمین و از جریانات اتمسفری نشأت نمیگیرد، بلکه از اعماق زمین میآید. مردم بدانند که تغییرات آب و هوایی نمیتواند منشأ زلزله باشد. ما ایرانیها معمولاً نخستین خبری را که میشنویم باور میکنیم و آن را تعمیم میدهیم.»
آیا پیش لرزهها نشان دهنده وقوع زلزلهاند؟ آن گونه که پیش از زلزله سهمگین بم مردم گفته بودند، بارها شاهد لرزیدن زمین بودهاند: «در این مورد هم نمیتوان حکم قطعی داد در جاهایی زلزله شدید رخ داده بدون اینکه پیش لرزهای وجود داشته باشد، مثل زلزله هرمزگان، هر چند پیش لرزه یک پیش نشانگر است اما نمیتوان با وقوع پیش لرزه هم از وقوع زلزله خبر داد و باید چند نشانگر را کنار هم قرار بدهیم.»
با این همه این عضو پژوهشکده سوانح طبیعی ایران تأیید میکند که در تهران همیشه احتمال وقوع زلزله وجود دارد: «بهتر است مردم و دولت آمادگی داشته باشند. این آمادگی مهمترین و جهش توجه به ساختمانها در تهران است. متأسفانه بسیاری از دانشکدهها و مراکز تحقیقاتی ما هم روی خط گسل بنا شدهاند. مردم هم باید مثل زمان جنگ که با شنیدن صدای آژیر به پناهگاه میرفتند فرهنگ ایمن بودن در شرایط حساس را بیاموزند و مکانهای امن را در خانه هایشان شناسایی کنند. شهرداری هم با ایجاد اتاقهای امن در ساختمانها در شرایط بحرانی به این فرهنگ کمک کند.»
مردم تهران سالهاست از وقوع زلزله میترسند، پژوهشگران زلزله هشدار میدهند تهران روی گسل بنا شده و بهتر است همه و از جمله مسئولان و نیز خود مردم خطر زلزله را جدی بگیرند. جواد آباد ورامین در نزدیکی تهران 18 بار لرزیده است. مسئولان مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران این لرزشها را قابل تأمل دانستهاند.اما با این همه آنها تأکید میکنند شایعه و ترس از زلزله راه حل پیشگیری از آن نیست و باید به راه حلی جدی بیندیشیم.
نظر شما