پنجشنبه ۱۹ شهریور ۱۳۹۴ - ۱۴:۱۲

امید، چراغ راهی است که مهاجران روستایی را برای یافتن زندگی بهتر به شهرها می کشاند و اگرچه برخی از این افراد به خواسته های خود می رسند اما بسیاری نیز درمی یابند به عبث رنج مهاجرت را به جان خریده اند و اکنون کفه ترازوی نداشته هایشان سنگین تر از داشته هایشان است.

سلامت نیوز: امید، چراغ راهی است که مهاجران روستایی را برای یافتن زندگی بهتر به شهرها می کشاند و اگرچه برخی از این افراد به خواسته های خود می رسند اما بسیاری نیز درمی یابند به عبث رنج مهاجرت را به جان خریده اند و اکنون کفه ترازوی نداشته هایشان سنگین تر از داشته هایشان است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان، خراسان شمالی یکی از استان هایی است که جمعیت حاشیه نشین آن در 5 سال گذشته افزایش یافته و این امر برگرفته ازمهاجرت روستاییان به شهرهاست که اگر این روند ادامه داشته باشد تبعات منفی آن هم اکنون و همچنین در دراز مدت دامن گیر شهرها و روستاها خواهد شد.

کاهش جمعیت جوان در روستاها

برخی ازجوانان روستا برای یافتن شغل مناسب و ادامه زندگی به مرکز استان، تهران و شهرهای استان های شمالی مهاجرت کرده اند و دیگر امیدی به بازگشت آنان نیست و اکنون تعدادی سالمند و زنان تنها ساکنان روستاهایی مانند ارگ در بجنورد هستند. در بسیاری از روستاهای استان وضعیت به همین شکل است. دهستان بدرانلو، گیفان، فیروزه و بسیاری از روستاهایی که در شهرستان های مختلف خراسان شمالی واقع شده اند با پدیده مهاجرت دست به گریبانند و آن دسته از جوان هایی که اکنون به علت جمع آوری محصولات مختلف زراعی و باغی در روستا ها حضور دارند نیز شاید تا پایان ماه آینده باز هم مانند سال های گذشته رخت سفر به تن و به مقصد شهرها و مراکز دیگر استان ها ترک دیار کنند.

سیاست های ناهماهنگ و مهاجرت

مهاجرت اگر به پدیده سازنده ای تبدیل شود از پویایی جامعه حکایت می کند.

یک دکترای برنامه ریزی روستایی با بیان این مطلب می گوید: در حال حاضر کشور ما همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، علاوه بر مسائل و مشکلات متعدد از 3 پدیده مهاجرت، بهره وری پایین بخش کشاورزی، بیکاری و کم کاری فزاینده شهری رنج می برد زیرا این پدیده ها مرتبط با هم و اثر آن ها روی یکدیگر مؤثر است و تبعات همدیگر را تشدید می کند. «علی قربانی» بیان می کند: مهاجرت به خودی خود امر بدی نیست اما تضاد میان زندگی در عرصه های شهری و روستایی و کمبودهای بنیادی در روستاها منجر به روی آوردن جمعیت عظیمی از روستاییان به مراکز شهری به منظور دستیابی به امکانات و تسهیلات گوناگون می شود و از سویی نرخ بیکاری در شهرها نیز افزایش می یابد و استان با روستاهایی خالی و شهرهایی که حاشیه بر متن غلبه دارد روبه رو می شود.

وی با تأکید بر این که ریشه های فقر، بیکاری و آسیب های اجتماعی را باید در روستاها جستجو کرد عنوان می کند: جمعیت غیر ماهر به عنوان سربار در نواحی شهری تجمع می کنند و مشکلات زیادی را هم به وجود می آورند. وی ادامه می دهد:90 درصد منابع طبیعی استان و 80 درصد از تولید مربوط به روستاهاست و بر این اساس لازم است تا برنامه ریزی کاملی برای ساماندهی مهاجرت و هدایت آن داشته باشیم تا با مشکل مواجه نشویم.

« قربانی» می افزاید: چنان چه مهاجرت ها بدون برنامه باشد تعادل منطقه را به هم می ریزد. بنابراین برخورد موضعی و مقطعی با مهاجرت امکان پذیر نخواهد بود و باید به صورت سیستماتیک و در راستای سیاست های ملی با آن برخورد کرد.وی در مورد تبعات مهاجرت نیز تصریح می کند: براثر مهاجرت بی رویه، ناحیه مهاجر فرست با کمبود نیروی کار به ویژه نیروی جوان و پویا رو به رو و در نتیجه آن منطقه دچار کمبود و عقب ماندگی می شود و ناحیه مهاجر پذیر نیز بر اثر ورود بیش از حد مهاجران و نداشتن برنامه ریزی درست و هماهنگ در استفاده صحیح از این نیروها با افزایش بیش از حد جمعیت و مسائل ناشی از آن مانند بیکاری، فقر، زاغه نشینی و اعتیاد رو به رو خواهد شد.

وی اضافه می کند: در حقیقت مهاجرت بی رویه نتیجه دور تسلسلی از اجرای بعضی سیاست هاست و در بسیاری از موارد اتخاذ این سیاست ها نیز ناشی از وجود مهاجران بیش از حد در یک منطقه و کاهش جمعیت در منطقه دیگر کشور است. اجرای یک سیاست هماهنگ در تمام زمینه ها و توزیع سرمایه گذاری در تمام بخش های خراسان شمالی به ویژه در این سال ها که خشکسالی و کم آبی استان را تهدید می کند ضروری است.

«قربانی» می افزاید: این استان دارای 866 نقطه روستایی است که 146 نقطه آن کمتر از 20 خانوار یا 100 نفر جمعیت دارد و 720 روستا بالای 20 خانوار جمعیت دارد. چنان چه جمعیت شهرهای زیر 20 هزار نفر را به جمعیت روستایی اضافه کنیم 60 درصد جمعیت استان در نواحی روستایی سکونت دارند، بنابراین برای جلوگیری از بروز ده ها مشکل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی در نواحی شهری، کاهش نیافتن تولیدات و بر هم نخوردن تعادل های زیست محیطی در نواحی روستایی اتخاذ یک سیاست هماهنگ و همه جانبه در راستای توسعه متوازن شهری و روستایی در استان ضروری است.

در همین ارتباط، یک جامعه شناس با اشاره به ویژگی های اجتماعی استان بیان می کند: خراسان شمالی از استان هایی است که جمعیت روستایی آن زیاد است و رتبه چهارم کشور را به لحاظ دارا بودن جمعیت روستایی دارد.

این در حالی است که پس از سرشماری سال 90، برخلاف دوره آماری قبل که بیش از نیمی از جمعیت استان درروستاها ساکن بودند، جمعیت روستایی خراسان شمالی به 48 درصد از جمعیت استان کاهش یافت. روند مهاجرت از روستاها به شهرها که از سال ها قبل آغاز شده بود، همچنان ادامه دارد و اگر این جریان متوقف نشود تبعات مختلف آن در خراسان شمالی نمود بارزی خواهد داشت.«صمدیانی» می افزاید: سهم کشاورزی از اشتغال در استان بیش از کشور است و همین یک مورد برای این که راهکارهای ویژه ای برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به دیگر مناطق استان و کشور اندیشیده شود، کفایت می کند. وی ادامه می دهد: جامعه شناسان در تحقیقات دانشگاهی علل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، طبیعی و کشاورزی را دلیل مهاجرت از روستاها به شهرها عنوان کرده اند و هم چنین بیکاری، تفاوت درآمد بین روستایی و شهرنشین، نامناسب بودن امکانات زیربنایی و خدمات روبنایی و نبود بانک و یا صندوق تخصصی برای پرداخت تسهیلات در روستاها از جمله دلایل اقتصادی مهاجرت از روستا به شهر هاست. وی با بیان این که وجود بعضی از زیرساخت ها امکان ارتباط و تردد روستاییان را به شهرها بیشتر کرده است، بیان می کند: دیدن مظاهر شهر نشینی نیز باعث می شود روستاییان به مهاجرت تمایل بیشتری نشان دهند. وی با اشاره به این که زنان روستایی و نیروی کار جوان روستایی استان در سنین 16 تا 29 سال بیشتر خواهان مهاجرت به شهرها هستند، تصریح می کند: کمبود زمین و آب هم از دلایل طبیعی رفتن روستاییان به شهر است به طوری که خشکسالی های پی درپی و کاهش منابع آب نیز به مهاجرت به ویژه در سال های اخیر دامن زده است. وی با بیان این که مهاجرت هم در مبدأ و هم در مقصد مشکلات مختلف ایجاد می کند، ادامه می دهد: بروز مشکلات مختلف ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، بیکاری و کم کاری، کمبود فضای زیستی و آموزشی، آلودگی هوا و محیط زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی و تخلیه روستاها از جمله این مشکلات است. «صمدیانی» خاطرنشان می کند: اگرچه تا یک دهه قبل بیشترین مهاجران روستاها را مردان تشکیل می دادند که برای مواردی همچون کسب درآمد، ادامه تحصیل و اشتغال مهاجرت می کردند اما اکنون زنان روستایی خواهان مهاجرت به شهرها هستند.

اثرات اجتماعی مهاجرت روستاییان

در عین حال دکتر «عبدالرضا عزیزی» نماینده مردم شیروان و رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در مورد اثرات اجتماعی پدیده مهاجرت روستاییان به شهرها می گوید: حاشیه نشینی یکی از مهم ترین تبعات مهاجرت است که آسیب های اجتماعی در پی دارد که بارها عنوان شده است.

وی ادامه می دهد: روستاییان به حمایت احتیاج دارند و در حالی که از حداقل امکانات خدماتی هم برخوردار نیستند نباید انتظار داشت در روستاها بمانند و برای داشتن زندگی بهتر به شهر مهاجرت نکنند. وی اظهارمی دارد: در عین حال تمام تلاش خود را برای ارائه خدمات به روستاها انجام داده ایم و یکی از آن این است که هم اکنون تمام روستاهای شیروان برق دارند و هم چنین تا پایان سال 95 گازرسانی می شوند و این امکانات برای ماندگاری فراهم شده است و نتیجه آن بازگشت روستاییان به روستاها خواهد بود.وی می افزاید: در حال حاضر، مهم ترین علت مهاجرت روستاییان کم آبی و بی آبی است و در این بخش هم برنامه ریزان و دولت تدابیری اندیشیده اند که می توان به رونق گرفتن دوباره روستاها امیدوار بود.

روستاهای خالی از سکنه

این در حالی است که مدیرکل دفتر امور روستایی و امور شوراهای استانداری خراسان شمالی می گوید: با وجود این که گمان می شد با ارائه خدمات مختلف مانند آب، برق و گاز و خدمات بهداشتی و آموزشی جمعیت روستایی تمایلی به مهاجرت نداشته باشند اما اکنون با روستاهای خالی از سکنه و یا کم جمعیتی مواجهیم که همه این امکانات را نیز دارا هستند.

«عبدا... قدرتی» با بیان این که در سال 85، 325 روستا خالی از سکنه بود و اکنون تعداد این روستاها به 461 روستا رسیده است، می گوید: جمعیت 120 روستای استان نیز به یک تا 5 خانوار تقلیل یافته است. وی ادامه می دهد اگر همه امکانات لازم را به روستا ها ببریم اما برای ایجاد اشتغال در روستا ها چاره اندیشی نشود، مهاجرت ادامه خواهد یافت. وی در عین حال بیان می کند: نمی توان گفت مهاجرت بد است و روستایی نباید از روستا خارج شود بلکه مهاجرت فرآیندی است که اگر برنامه ریزی شده و با توانمندی اتفاق بیفتد تبعات مثبتی خواهد داشت.

وی از وجود روند معکوس مهاجرت نیز خبر می دهد و بیان می کند: بسیاری از روستاییانی که سال ها در خارج از روستا بوده اند اکنون که به بازنشستگی و یا فراغت لازم رسیده اند به سوی روستاها باز می گردند و این موج اگرچه به آرامی حرکت می کند اما جریان دارد و فکر و فرهنگ روستاها به زودی با دگرگونی مواجه خواهد شد. وی با بیان این که آنچه دولت روی آن اصرار دارد مشارکت اقتصادی روستاییان در مناطق محروم است می گوید: تمرکز روی روستاهای مرزی یکی از اقداماتی است که معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم روی آن کار می کند.

وی از ارائه تسهیلاتی در روستاهای مرزی خبر می دهد که با وجود مشارکت روستاییان جذب خواهد شد و 9 برابر آورده آن ها در طرح های توسعه ای توسط تسهیلات بانکی تأمین می شود و این رقم در سایر نقاط روستایی نیز 4 برابر آورده اولیه خواهد بود. وی اضافه می کند: طرح مشارکت روستایی بر جمعی بودن تأکید دارد و با مشارکت 150 تا 200 خانوار ممکن می شود اما متأسفانه در استان کار مشارکتی و تفکر جمعی کمتر جواب داده است اما برای توسعه و اشتغال زایی ناگزیریم به سوی مشارکت های مردمی حرکت کنیم.نماینده مردم بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان و گرمه و جاجرم نیز می گوید: مهاجرت از روستاهای استان به شهر طی سال های اخیر 4 درصد افزایش یافته است.«موسی الرضا ثروتی» بیان می کند: در ابتدای تأسیس استان نسبت جمعیت مردم استان در روستا 52 درصد و در شهرها 48 درصد بوده و این درحالی است که این ارقام در حال حاضر برعکس شده است.وی ادامه می دهد: عواملی همچون خشکسالی، کمبود آب و بیکاری در روستا بر این امر تأثیرگذار بوده است و اگر چاره ای جدی برای این وضعیت اندیشیده نشود، این رقم افزایش خواهد یافت.ثروتی با تصریح بر این که اکثر افراد مهاجر به شهرها در حواشی شهرها اسکان یافته و به مساحت حاشیه نشینی افزوده اند، اظهار می دارد: مجلس اعتبار خوبی برای ایجاد استخرهای ذخیره آب در روستاها، آبیاری قطره ای و ایجاد گلخانه به منظور ایجاد اشتغال در روستاها و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها مصوب کرده است که باید بین استان ها تقسیم شود.وی در پاسخ به این موضوع که کشاورزان جهت گرفتن تسهیلات از بانک با مشکل مواجه هستند، توضیح داد: قانونی در مجلس مصوب کردیم که کشاورزان می توانند اسناد مشاع یا ثبتی را به عنوان سند ارائه دهند و اگر بانکی آن را قبول نکرد، تخلف کرده است و دولت باید به آن رسیدگی کند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha